✡ مدخل حنوکا در دایرةالمعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم 🎯 عید حنوکا (گشایش معبد) Hanukkah 1⃣ «عید حنوکا» معادل واژه عبری «حانوکه» و به‌معنای افتتاح و گشایش است. این عید که ٨ روز ادامه می‌یابد از ٢۵ #کیسلو (مصادف با دسامبر) آغاز می‌شود و در دوم طوت خاتمه می‌یابد. 2⃣ مناسبت تاریخی این عید در واقع ورود یهودای #حشمونی (یا مکابی) به #قدس و از سر گیری شعائر یهودی در معبد توسط اوست و به‌همین دلیل به این عید، افتتاح و گشایش گفته می‌شود. 3⃣ می‌گویند که وقتی یهودا مکابی وارد معبد شد دریافت روغن مقدسی که مُهر کاهن اعظم بر آن زده شده، تنها برای استفاده یک روز کافی است، در حالی‌که بر اساس دستور #تورات باید این روغن تا آماده شدن روغن جدید، ٨ روز دوام یابد. اینجا بود که معجزه‌ای روی داد و روغن شمعدان به‌جای یک روز به مدت ٨ روز سوخت. به‌همین دلیل برای چنین روزی #شمعدان ٩شاخه‌ی #منورا ساخته شد. در شب اول یک شمع آن افروخته می‌شود و روز بعد، شمع دیگری روشن می‌گردد و به این ترتیب تا روز هشتم تمامی شمع‌ها روشن می‌شود. در آخرین روز بخش‌هایی از سِفر اعداد را می‌خوانند و سپس معجزه حنوکا در هنگام تلاوت عمیدا، وصف می‌شود. 4⃣ حاخام‌ها تصمیم گرفتند بخش‌هایی از سِفر زکریا را بخوانند: «این است آن‌چه خداوند قادر به زروبابل می‌گوید: نه به قدرت، نه به قوت، بلکه به روح من» (6/4). حاخام‌ها بدین‌وسیله خواستند از اهمیت بُعد نظامی عید بکاهند و بر بُعد معنوی‌اش تأکید نمایند. البته امروزه تحت تأثیر صهیونیست‌ها (خصوصاً در اسرائیل) عکس این عمل می‌شود؛ زیرا آنها به شکل مبالغه‌آمیزی این عید را برگزار کرده، بر بُعد ملّی [و پیروزی نظامی] آن تأکید می‌کنند. 5⃣ عید حنوکا در واقع از اعیاد ذکر شده در #عهد_عتیق نیست و در گذشته از اهمیت چندانی برخوردار نبود. به‌همین دلیل به‌استثنای عید نصیب (#پوریم)، تنها عیدی است که کار کردن در آن حرام نیست. عید حنوکا در گذشته به شکل ساده‌ای برگزار می‌شد؛ به این ترتیب که در روز اول یک شمع و در روز دوم دو شمع و به همین شکل تا هشت شمع روشن می‌گردید و پدر خانواده دعایی می‌خواند و افراد خانه سرود ساده‌ای را با هم می‌خواندند که در آن از خداوند تشکر کرده، سلوکی‌ها را سگ می‌نامیدند! (دقیقاً می‌گفتند: دشمنانی که پارس می‌کنند). کودکان نیز بازی ساده‌ای داشتند. روزهای عید حنوکا با سایر روزهای هفته فرقی نمی‌کرد. 6⃣ البته عید حنوکا به‌دلیل همزمان شدنش با عید #کریسمس مسیحیان، اهمیت فوق‌العاده‌ای یافت؛ زیرا گروه‌های یهودی از فرهنگ پیرامون خود تأثیر می‌پذیرفتند. به‌همین دلیل این عید بی‌اهمیت به مهم‌ترین عید یهود و به پژواک کریسمس تبدیل شد؛ زیرا #منورا در برابر درخت کریسمس قرار می‌گیرد و به کودکان یهودی هدیه می‌دهند. این دو عید، کاملاً #سکولار شده و به مناسبتی برای شادی و تفریح تبدیل گشته است. عید حنوکا در تقلید از عید کریسمس تا آنجا پیش رفت که همه‌ی آداب و رسوم گذشته‌ی آن یعنی دعاها، سرودها و بازی‌های سنتی کودکان از یاد رفت و درخت حنوکا به‌عنوان همتای درخت کریسمس مطرح شد. در میان یهودیان مسئولیت توزیع هدایا با #عمو_ماکس (همتا و معادل بابانوئل) است. 7⃣ نکته‌ی جالب توجه این‌که اگر چه عید حنوکا، هویت #یهودی خود را کاملاً از دست داده است، ولی در عین حال آن‌را مهم‌ترین نشانه‌ی هویت یهودی می‌دانند! عید حنوکا در اسرائیل به‌عنوان عیدی دینی-ملّی جشن گرفته می‌شود و در آن، شمعدان‌ها در میادین عمومی شهرها روشن شده، افرادی مشعل به‌دست در معابر عمومی به‌طور منظم و هماهنگ به راه می‌افتند و هزاران جوان در این مراسم به قلعه‌ی #ماسادا صعود می‌کنند. 📚 منبع: دایرةالمعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، عبدالوهاب المسیری، جلد پنجم، صفحات ٢٨٧ و ٢٨٨ ✅ اندیشکده مطالعات یهود