بخش سوم ج-۱۳
🌴#کلمات_قصار_نهج_البلاغه
🌹#حکمت_شماره_147 بخش_سوم
اللَّهُمَّ بَلَى! لاَ تَخْلُو الاَْرْضُ مِنْ قَائِم لِلَّهِ بِحُجَّة. إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً، وَإِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً، لِئَلاَّ تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَبَيِّنَاتُهُ. وَکَمْ ذَا وَأَيْنَ أُولَئِکَ؟ أُولَئِکَ وَاللَّهِ الاَْقَلُّونَ عَدَداً، وَالاَْعْظَمُونَ عِنْدَ اللَّهِ قَدْراً، يَحْفَظُ اللَّهُ بِهِمْ حُجَجَهُ وَبَيِّنَاتِهِ، حَتَّى يُودِعُوهَا نُظَرَاءَهُمْ، وَيَزْرَعُوهَا فِي قُلُوبِ أَشْبَاهِهِمْ. هَجَمَ بِهِمُ الْعِلْمُ عَلَى حَقِيقَةِ الْبَصِيرَةِ، وَبَاشَرُوا رُوحَ الْيَقِينِ، وَاسْتَلاَنُوا مَا اسْتَعْوَرَهُ الْمُتْرَفُونَ، وَأَنِسُوا بِمَا اسْتَوْحَشَ مِنْهُ الْجَاهِلُونَ، وَصَحِبُوا الدُّنْيَا بِأَبْدَان أَرْوَاحُهَا مُعَلَّقَةٌ بِالْمَحَلِّ الاَْعْلَى، أُولَئِکَ خُلَفَاءُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ، وَالدُّعَاةُ إِلَى دِينِهِ. آهِ آهِ شَوْقاً إِلَى رُؤْيَتِهِمْ! اِنْصَرِفْ يَا کُمَيْلُ إِذَا شِئْتَ.
ترجمه
(سپس امام(عليه السلام) فرمود: درست است که عالمان با عمل اندک اند و علم و دانش با مرگ حاملانش مى ميرد) ولى بار خدايا! آرى هرگز روى زمين از کسى که به حجت الهى قيام کند خالى نمى شود; خواه ظاهر و آشکار باشد و يا ترسان و پنهان. وجود آنها به اين سبب است که دلائل الهى و نشانه هاى روشن او هرگز باطل نگردد و از دست نرود. آنها چند نفرند و کجا هستند؟ به خدا سوگند تعدادشان کم و قدر و مقامشان نزد خدا بسيار والاست. خداوند به واسطه آنها حجت ها و دلايلش را حفظ مى کند تا به افرادى که نظير آنها هستند بسپارند و بذر آن را در قلوب افرادى شبيه خود بيفشانند. علم و دانش با حقيقتِ بصيرت به آنها روى آورده و روح يقين را لمس کرده اند. آنها آنچه را دنياپرستانِ هوس باز مشکل مى شمردند آسان يافته اند. و به آنچه جاهلان از آن وحشت دارند انس گرفته اند. آنها در دنيا با بدن هايى زندگى مى کنند که ارواحشان به عالم بالا تعلق دارد، خلفاى الهى در زمين اند و دعوت کنندگان به سوى آئينش. آه آه چقدر اشتياق ديدارشان را دارم. اى کميل! (همين قدر کافى است) هر زمان که مى خواهى باز گرد.
شرح و تفسير ج-۱۳
عالمانى که حجت خدا در زمينند
امام(عليه السلام) در اين بخش از کلام خود که در واقع جنبه استثنا از گفتار سابق را دارد مى فرمايد: «(درست است که عالمان با عمل اندک اند و علم و دانش با مرگ حاملانش مى ميرد) ولى بار خدايا! آرى هرگز روى زمين از کسى که به حجت الهى قيام کند خالى نمى شود; خواه ظاهر و آشکار باشد و يا ترسان و پنهان»; (اللَّهُمَّ بَلَى! لاَ تَخْلُو الاَْرْضُ مِنْ قَائِم لِلَّهِ بِحُجَّة. إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً، وَإِمَّا
خَائِفاً مَغْمُوراً).
درست همان چيزى که علماى اماميه و شيعيان به آن ايمان دارند که زمين هرگز خالى از حجت نمى شود; خواه آشکار باشد يا پنهان و جالب اين که ابن ابى الحديد تصريح مى کند که اين جمله امام(عليه السلام) مانند تصريح به عقايد شيعيان است; ولى اصحاب ما آن را حمل بر «ابدال» مى کنند که در روايات نبوى به آنها اشاره شده و آنان مردانى هستند که پيوسته در سطح زمين در گردش اند; برخى شناخته مى شوند و بعضى ناشناخته مى مانند.
اى کاش ابن ابى الحديد دست از تعصبات طائفى خود بر مى داشت و هنگامى که به سخنى از مولا اميرمؤمنان على(عليه السلام) برخورد مى کرد که صريح يا مانند صريح بر اعتقاد اماميه بود آن را مى پذيرفت و رواياتى را که درباره ابدال نقل شده نيز حمل بر امامان معصوم و ياران خاص آنان مى کرد. (در پايان اين گفتار سخنى درباره روايات ابدال خواهيم داشت).
سپس امام(عليه السلام) به نکته مهمى درباره فوايد وجود حجت هاى الهى اعم از غائب و ظاهر پرداخته مى فرمايد: «وجود آنها به اين سبب است که دلائل الهى و نشانه هاى روشن او هرگز باطل نگردد و از دست نرود»; (لِئَلاَّ تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَبَيِّنَاتُهُ).
اين سخن در واقع يکى از پاسخ ها براى سؤال معروفى است که درباره فلسفه وجود امام غائب(عليه السلام) مى شود و آن اين که امام غائب(عليه السلام)افزون بر اين که وجودش سبب آرامش زمين و برکات الهى و تربيت و پرورش دل هاى آماده است، از طريق ولايت تکوينى همچون پرورش گل ها و ميوه ها به وسيله آفتاب پشت ابر، فايده ديگرى نيز دارد و آن اين است که معارف اسلامى و حجج و بينات الهى و احکام شريعت را دست نخورده نگه مى دارد تا با گذشت زمان گرد و غبار نسيان و بطلان بر آنها ننشيند و آيين حق تحريف نگردد تا زمانى که ظاهر شود و همه را از اين آب زلال حيات بخش سيراب کند.
حضرت در ادامه اين سخن به بيان عدد و صفات آنها مى پردازد و مى فرمايد: «آنها چند نفرند و کجا هستند؟ به خدا سوگند تعدادشان اندک و قدر و مقامشان نزد خدا بسيار والاست»; (وَکَمْ ذَا وَأَيْنَ أُولَئِکَ؟ أُولَئِکَ وَاللَّهِ الاَْقَلُّونَ عَدَداً وَالاَْعْظَمُونَ عِنْدَ اللَّهِ قَدْراً).
قرآن مجيد نيز درباره مؤمنان صالح العمل که در درجات والاى ايمان قرار دارند مى گويد: «(وَقَلِيلٌ مَّا هُمْ); آنها (که ايمان دارند و عمل صالح و ظلم و ستمى بر يکدگر نمى کنند) تعدادشان کم است».(1)
در اينجا اين سؤال پيش مى آيد که امام معصوم در هر زمان يکى بيش نيست
چرا امام(عليه السلام) در اين عبارت و جمله هايى که بعد از آن مى آيد از ضمير جمع استفاده مى کند و آنها را به صورت يک جمعيت ذکر مى نمايد؟
پاسخ اين است که امام(عليه السلام) وجود آنها را در طول زمان در نظر گرفته است. درست است امام معصوم در هر زمان يکى است; ولى هرگاه به مجموعه زمان هاى بعد از امام(عليه السلام) بنگريم امامان معصوم جمعيتى را تشکيل مى دهند.
اين احتمال نيز هست که منظور از به کار بردن ضميرِ جمع، امامان معصوم و اصحاب خاص آنان باشد.
آن گاه امام(عليه السلام) به ذکر اوصاف اين اقليت عظيم الشأن و اين بندگان والاى پروردگار پرداخته و شش صفت برايشان ذکر مى کند. نخست مى فرمايد: «خداوند به واسطه آنها حجت ها و دلايلش را حفظ مى کند تا به افرادى که نظير آنها هستند بسپارند و بذر آن را در قلوب افرادى شبيه خود بيفشانند»; (يَحْفَظُ اللَّهُ بِهِمْ حُجَجَهُ وَبَيِّنَاتِهِ، حَتَّى يُودِعُوهَا نُظَرَاءَهُمْ، وَيَزْرَعُوهَا فِي قُلُوبِ أَشْبَاهِهِمْ).
آرى اينان گنجينه هاى اسرار الهى و حافظان معارف وحى و نبوت و دلايل حقانيت دين مبين اسلام اند و هر کدام از آنها بخواهد از دنيا چشم بپوشد اين علوم و اسرار را به فرد ديگرى همچون خود مى سپارد تا اين ميراث عظيم حفظ شود و خالى از هر گونه پيرايه و آلودگى به آيندگان برسد.
تعبير به «يُودِعُوا» اشاره به علوم و اسرار آماده اى است که همچون امانتى از صندوقى به صندوق ديگر منتقل مى شود و تعبير به «يَزْرَعُوا» اشاره به علومى که بايد بذر آن افشانده شود و تدريجاً در دل آنها پرورش يابد تا زمانى که به ثمر نشيند و اين نشان مى دهد که علوم آنها در واقع دو گونه است.
اين موضوع را در مورد على(عليه السلام) در کتب حديث غالباً خواند
ه ايم که على(عليه السلام)مى فرمود: «پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) هزار باب علم را به من آموخت که از هر علمى هزار باب ديگر گشوده مى شود»(2) اين علوم در واقع همانند بذر اند که افشانده مى شوند و از يک دانه هزار دانه مى رويد; ولى بخشى از علوم نيز بوده است که بدون کم و کاست از پيامبر(صلى الله عليه وآله) به على(عليه السلام) منتقل شده است.
در دومين وصف مى فرمايد: «علم و دانش با حقيقتِ بصيرت به آنها روى آورده است»; (هَجَمَ بِهِمُ الْعِلْمُ عَلَى حَقِيقَةِ الْبَصِيرَةِ).
البته بصيرت و بينش مراتب و مراحلى دارد; ولى اين گروه از اولياء الله به حد والاى آن رسيدند.
تعبير به «هجم» ممکن است اشاره به اين باشد که علوم آنها اکتسابى نيست بلکه الهامى است از سوى پروردگار که از آنها به هجوم تعبير شده است. مرحوم علامه مجلسى در تفسير اين جمله مى نويسد: تعبير به هجوم در اينجا اشاره به اين است که خداوند «علم لدنّى» را نسبت به حقائق اشيا دفعتاً به آنها تعليم داده و حجاب ها و پرده ها را کنار زده و حقايق را بر آنها مکشوف ساخته است.(3)
در سومين وصف مى فرمايد: «آنها روح يقين را لمس کرده اند»; (وَبَاشَرُوا رُوحَ الْيَقِينِ).
مى دانيم يقين مراتبى دارد: علم اليقين، عين اليقين و حق اليقين. علم اليقين آن است که انسان از دلائل مختلف به چيزى ايمان آورد; مانند کسى که با مشاهده دود از فاصله دور، به وجود آتش ايمان پيدا کند. عين اليقين در جايى است که انسان به مرحله شهود برسد و با چشم خود مثلا آتش را از نزديک مشاهده کند. حق اليقين مرتبه فراتر از آن و به اين معناست که مثلاً انسان، آتش را با دست خود لمس کند و يا موجودى همچون آهن که وارد آتش مى شود و صفات آن را به خود مى گيرد و به صورت بخشى از آن در مى آيد که اين بالاترين مرحله يقين است. اولياى الهى که اميرمؤمنان على(عليه السلام) در اين گفتار نورانى اش مى فرمايد: «آنها روح اليقين را لمس کرده اند» داراى همين مرحله از يقين هستند.
حضرت در چهارمين وصف مى فرمايد: «آنان آنچه را دنياپرستانِ هوس باز مشکل مى شمردند آسان يافته اند»; (وَاسْتَلاَنُوا مَا اسْتَعْوَرَهُ الْمُتْرَفُونَ).
«اسْتَلانُوا» (از ريشه «لين») به معناى نرمى و «اسْتَوْعَرَ» (از ريشه «وَعْر») به معناى سختى و «مترفون» (از ريشه «تَرَف») به معناى در ناز ونعمت زيستن است.
دنياپرستان، پرهيز از زر و زيور دنيا و ساده زيستن و دل از لذات نامشروع کندن را کار مشکلى مى پندارند; ولى اين گروه از اولياء الله به آسانى از همه اينها مى گذرند و به زندگى ساده زاهدانه پاک از هر گونه آلودگى قناعت مى کنند.
امام(عليه السلام) در وصف پنجم مى فرمايد: «آنها به آنچه جاهلان از آن وحشت دارند انس گرفته اند»; (وَأَنِسُوا بِمَا اسْتَوْحَشَ مِنْهُ الْجَاهِلُونَ).
جاهلان پيوسته از اين وحشت دارند که اموالشان به خطر بيفتد، جاه و مقامشان از ميان برود و آينده زندگى مادى آنها دگرگون شود، از اين در هراس اند که اگر از حرام الهى چشم بپوشند، به حلال نرسند و از اين مى ترسند که اگر از حق طرفدارى کنند گروهى از دوستان خود را از دست خواهند داد; ولى اين گروه از اولياء الله نه تنها از اين امور بيمناک نيستند بلکه به آن انس گرفته اند.
در خطبه 128 نيز در کلام امام(عليه السلام) خوانديم که به «ابوذر» ـ آن مرد مبارزِ مجاهد فى سبيل الله که به سبب حمايت هايش از حق تبيعد شد و در تبعيدگاه مظلومانه و در نهايت عسرت جان سپرد ـ به هنگامى که در زمان عثمان مى خواستند او را به تبعيدگاه بفرستند خطاب کرد و فرمود: «يا أباذَرَ ... لايُؤْنِسَنَّکَ إلاّ الْحَقُّ، وَلا يُوحِشَنَّکَ إلاَّ الْباطِلُ; اى اباذر... مبادا با چيزى جز حق مأنوس شوى و مبادا چيزى جز باطل تو را به وحشت بيفکند».
آن گاه حضرت در ششمين و آخرين وصف مى فرمايد: «آنها در دنيا با بدن هايى زندگى مى کنند که ارواحشان به عالم بالا تعلق دارد!»; (وَصَحِبُوا الدُّنْيَا بِأَبْدَان أَرْوَاحُهَا مُعَلَّقَةٌ بِالْمَحَلِّ الاَْعْلَى).
اشاره به اين که گرچه آن ها از نظر جسمى در اين دنيا و در ميان انسان هاى ديگر هستند; ولى روحشان همنشين با ارواح اوليا و انبياى پيشين و فرشتگان مقرب است. به همين دليل دنيا در نظرشان بى ارزش و بالاترين ارزش براى آنها جلب رضاى پروردگارشان است. اگر آنها اسير زر و زيور دنيا و مال و ثروت و خور و خواب و شهوت نمى شوند به همين دليل است که ظاهرا در اين دنيا هستند; ولى در باطن در جهان روحانيان زندگى مى کنند.
سرانجام امام(عليه السلام) بعد از ذکر اين اوصاف که حتى ذکر آنها روح پرور و نشاط آور است، مى فرمايد: «آنان خلفاى الهى در زمين اند و دعوت کنندگان به سوى آئينش. آه آه چقدر اشتياق ديدارشان را دارم»; (أُولَئِکَ خُلَفَاءُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ، وَالدُّعَاةُ إِلَى دِينِهِ
. آهِ آهِ شَوْقاً إِلَى رُؤْيَتِهِمْ!).
آرى آنان نمايندگان خدا بر روى زمين و مصداق اتم آيه شريفه (إِنِّى جَاعِلٌ فِي الاَْرْضِ خَلِيفَةً)(4) و پرتوى از آيه شريفه (وَدَاعِياً إِلَى اللهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجاً مُّنِيراً)(5)محسوب مى شوند و به همين دليل امام(عليه السلام) که خود مصداق اعلاى اين اولياى الهى است مشتاق ديدارشان است.
هنگامى که سخن به اينجا رسيد و امام(عليه السلام) پيمانه وجود «کميل» را از اين کلمات نورانى و مفاهيم روحانى و عرفانى پر کرد به «کميل» دستور بازگشت داد و فرمود: «اى کميل! (همين قدر کافى است) هر زمان که بخواهى باز گرد»; (انْصَرِفْ يَا کُمَيْلُ إِذَا شِئْتَ).
اين تعبير نشان مى دهد که امام(عليه السلام) همراه «کميل» باز نگشت و همچنان در آن بيابان خاموش و خالى مدتى ماند. شايد مى خواست با خداى خود مناجات کند يا سخنان بيشترى بگويد که پيمانه وجود «کميل» با آن همه عظمت، گنجايش آن را نداشت. تنها خدا مى داند و آن امام بزرگوار که در آن لحظات بر مولا چه گذشت.
ابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه خود در پايان اين سخن مى گويد: اين کلام امام(عليه السلام) که به «کميل» مى گويد: «هر زمان که مى خواهى باز گرد» از لطيف ترين کلمات و بهترين آداب است، زيرا آمرانه نمى فرمايد برگرد، بلکه مى گويد: هرگاه بخواهى. تا بدين وسيله «کميل» را از ذلت تحت فرمان بودن به عزت اراده و اختيار برساند.(6)
به راستى مجموعه اين کلام امام(عليه السلام) دست هر خواننده و شنونده اى را مى گيرد و به سوى عالمى مملو از معنويت و نور مى برد. صفات اولياى خدا و پيشگامانِ راه تقرب به پروردگار را در عباراتى کوتاه و بسيار پرمعنا شرح مى دهد و چيزى را در اين زمينه فروگذار نمى کند تا کسانى که آماده پيمودن راهند، در اين مسير قدم بگذارند و با هدايت هاى الهى که بر زبان اين بنده خاص پروردگار جارى شده به سوى مقصد يعنى قرب الى الله پيش روند.
جاذبه اين سخن به قدرى زياد است که در کلمات علماى شيعه و اهل سنت، محدث و مورخ و مفسر بازتاب گسترده اى پيدا کرده و در بسيارى از کتاب ها با عظمت از آن ياد کرده اند.
مرحوم علامه مجلسى در پايان اين سخن مى گويد: سزاوار است که آگاهان، هر روز در اين کلام با نظر موشکافانه بنگرند (و از فوايد آن بهره گيرند).(7)
(1). ص، آيه 24.
(2). ر.ک: کافى، ج 1، ص 238، ح 297; بحارالانوار، ج 22، ص 461 ; کنزالعمال، ج 13، ص 114.
(3). بحارالانوار، ج 22، ص 461.
(4). بقره، آيه 30.
(5). احزاب، آيه 46.
(6). شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 18، ص 352.
(7). بحارالانوار، ج 1، ص 194.
نکته ها: ج-۱۳
1. نظر امام(عليه السلام) در اين کلمات به کيست؟
همان گونه که قبلاً اشاره کرديم، اوصافى را که امام(عليه السلام) در ذيل اين کلام نورانى بيان کرده ناظر به امامان معصوم(عليهم السلام) است که وقتى در طول زمان آنها را در نظر بگيريم مجموعه اى تشکيل مى دهند که با تعبيرات امام(عليه السلام) که به صيغه جمع از آنها ياد کرده کاملاً سازگار است. آنها که زمين از وجودشان خالى نيست، و گاه ظاهر و مشهور و زمانى خائف و مغمورند، آنان که اصالت معارف اسلامى و حجت هاى الهى و نشانه هاى روشن او را حفظ مى کنند و نسل به نسل به آيندگان منتقل مى سازند. آرى آنها هستند که علم را به حقيقت بصيرت دريافته و به حق اليقين رسيده اند، دنيا در نظرشان کوچک و روحشان به عالم اعلا مرتبط است و خلفاى الهى در زمين و داعيان به دين او هستند و عظمت مقامشان در حدى است که امام(عليه السلام) اشتياق ديدارشان را دارد.
اين احتمال نيز هست که منظور امامان معصوم و اصحاب سر و خواص نزديک آنها باشند; کسانى مانند: «سلمان»، «مقداد»، «ابوذر»، «مالک»، «عمار» و «جابر» که وجودشان در کنار امام معصوم و از پرتو آن روشن و نورافشان شده و آنان نيز به سهم خود گروه هايى را به دين خدا فرا مى خواندند و نمايندگان خدا در زمين بودند و «کميل» خود، يکى از ايشان بود که شايسته شنيدن اين کلمات و مخاطب به اين خطاب نورانى شد و توانست آن را در دل تاريخ جاودانه سازد تا امروز در اختيار ما قرار گيرد.
2. ابدال کيانند؟
چنان که قبلاً اشاره شد ابن ابى الحديد در شرح اين کلام نورانى تصريح مى کند که اين کلام کاملاً بر عقيده شيعه اماميه منطبق است که آن را اشاره به امامان معصوم مى دانند. سپس مى افزايد: اما اصحاب ما آن را به ابدال تفسير مى کنند که در روايات نبوى به آن اشاره شده است.
به همين مناسبت لازم مى دانيم درباره عقيده ابدال که در کتب روايى اهل سنت و همچنين بعضى کتب شيعه آمده توضيحى داشته باشيم.
اساس اعتقاد اهل سنت درباره ابدال بعضى از احاديث است که به پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) نسبت داده اند از جمله احمد حنبل در مسند خود از آن حضرت نقل مى کند که فرمود: «الأبْدالُ في هذِهِ الاُْمَّةِ ثَلاثُونَ مِثلُ إبْراهيمِ خَليلِ الرَّحْمانِ عَزَّوَجَلَّ کُلُّ ما ماتَ رَجُلٌ أبْدَلَ اللهُ تَعالى مَکانَهُ رِجالاً; ابدال در امت من سى نفرند که هر کدام همچون ابراهيم خليل اند و هر زمان يکى از آنها از دنيا برود خدا فرد ديگرى را بدل او قرار مى دهد. (از اينجا وجه نام گذارى ابدال به اين نام روشن مى شود)».(1)
در مجمع الزوائد در حديث ديگرى از آن حضرت نقل مى کند آنها چهل نفرند که خدا به برکت آنها برکات زمين و آسمان را نصيب انسان ها مى کند.(2)
سپس مى بينيم اين روايت به دست «معاويه» مى افتد و او چنان آن را تحريف مى کند که هر خواننده اى گرفتار وحشت مى شود. ابن ابى الحديد تحت عنوان «احاديث مجعوله که در مذمت على(عليه السلام) ساخته اند» از معاويه چنين نقل مى کند که: «واقدى» مى نويسد: هنگامى که «معاويه» از عراق بعد از صلح با امام حسن(عليه السلام)به شام بازگشت خطبه اى خواند و گفت: اى مردم! رسول اکرم(صلى الله عليه وآله) به من چنين فرمود: «إنَّکَ سَتَلِى الْخِلافَةَ مِنْ بَعْدي فَاخْتَرِ الاْرْضَ الْمُقَدَّسَةَ فَإنَّ فيهَا الاْبْدالُ وَقَدِ اخْتَرْتُکُمْ فَالْعَنُوا أبا تُراب; به زودى تو خلافت را پس از من عهده دار مى شوى. سرزمين مقدس (شامات) را انتخاب کن چرا که ابدال در آنجا هستند و من شما را برگزيدم، بنابراين شما ابوتراب (نعوذ بالله على(عليه السلام)) را لعن کنيد».(3)
اين حديث به دست صوفيه افتاده و آنها گفته اند: دنيا هرگز خالى از ابدال نمى شود و آنها چهل نفرند و خالى از اوتاد نمى گردد و آنها هفت نفرند و از قطب تهى نمى ماند و او يک نفر است. هنگامى که قطب بميرد يکى از آن هفت نفر به جاى او مى نشينند و يکى از چهل نفر از ابدال در سلک اوتاد قرار مى گيرند.(4)
ابن ابى الحديد پس از نقل اين سخن مى افزايد: اصحاب ما معتقدند که ابدال جماعتى از علما و مؤمنين آگاه به مسائل اسلامى اند و اگر اجماع امت حجت است به موجب سخن آنهاست و چون نمى توان آنان را شناخت اجماع همه علما معيار قرار داده شده در حالى که اصل، قول همان گروه است.(5)
جالب اين که در کتب اهل سنت آمده است که ابدال هرگز فرزندى از خود نمى آورند، هرچند هفتاد همسر انتخاب کنند و لذا بعضى از افراد را که فرزندى نداشتند جز ابدال شمردند(6); ولى اين ويژگى چه سرى دارد بر هيچ کس روشن نيست.
در روايات شيعه اماميه نيز به ابدال اشاره شده است; از جمله مرحوم علامه مجلسى در جلد 27 بحارالانوار در حديثى از امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) چنين نقل مى کند که راوى از آن حضرت پرسيد: مردم (اشاره به جماعتى از اهل
سنت است) چنين گمان مى کنند که در زمين ابدالى وجود دارد. اين ابدال کيستند؟ امام(عليه السلام)فرمود: راست گفتند. ابدال همان اوصيا (و امامان معصوم) هستند که خداوند عزوجل آنها را بدل انبيا قرار داده است، هنگامى که انبيا را از اين جهان برد و خاتم آنها را محمد پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) قرار داد.
مرحوم علامه مجلسى بعد از ذکر اين حديث مى گويد: ظاهر دعايى که جزء دعاى «ام داود» است و از امام صادق(عليه السلام) در نيمه رجب نقل شده که مى گويد: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى الاَْوْصِيَاءِ وَالسُّعَدَاءِ وَالشُّهَدَاءِ وَأَئِمَّةِ الْهُدَى اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى الاَْبْدَالِ وَالاَْوْتَاد...» اين است که ابدال غير از امامان اهل بيت اند (زيرا نخست درود به آل محمد و ائمه هدى فرستاده شده و سپس درود به ابدال و اوتاد). ولى صريح نيست و ممکن است آن را حمل بر تأکيد کرد.
سپس مى افزايد: ممکن است مراد از اين دعا اصحاب خاص ائمه باشند و به هر حال ظاهر خبر اين است که آنچه را صوفيه اهل سنت افترا بسته اند (که آن را اشاره به اقطاب و سران صوفيه مى دانند) نفى مى کند.(7)
در حديثى که در کتاب مستدرک از رسول اکرم(صلى الله عليه وآله) نقل شده نيز مى خوانيم: «هر کس در روز بيست و پنج بار به همه مردان و زنان مؤمن دعا کند خداوند کينه را از سينه او بيرون مى برد و او را جزء ابدال محسوب مى دارد».(8)
از مجموع آنچه در بالا ذکر شد استفاده مى شود که اصل وجود ابدال در کلام رسول اکرم(صلى الله عليه وآله) و به دنبال آن در بعضى از کلمات ائمه اهل بيت(عليهم السلام)بوده است و اشاره به افراد با ايمان والا مقامى است که خداوند آنها را براى هدايت بندگانش در زمين قرار داده که در رأس همه آنها امام معصوم(عليه السلام) است. همان گونه که در حديثى از پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله)مى خوانيم: «إنَّ أبْدالَ أُمَّتي لَنْ يَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِالاْعْمالِ وَإنَّما دَخَلُوها بِرَحْمَةِ اللهِ وَسِخاوَةِ الاَْنْفُسِ وَسَلامَةِ الصَّدْرِ وَرَحْمَة لِجَميعِ الْمُسْلِمينَ; ابدال امتم (تنها) با اعمالشان وارد بهشت نمى شوند، بلکه به رحمت خداوند و سخاوت نفس و سلامت دل و مهربانى و محبت به جميع مسلمانان وارد بهشت مى شوند».(9)
ولى بعداً هر گروهى اين واژه را به نفع خود و بر طبق اميال و هوس هاى خويش تفسير کرده; صوفيان به نفع خود، معاويه نيز به سود خويش آن را بر آنچه مايل بوده اند تطبيق داده اند.
3. کميل بن زياد کيست؟
نام «کميل» در نزد همه شيعيان مشهور است و همگى او را از خواص و اصحاب سرّ اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى دانند و حديث بالا نيز دليل روشنى براى همين معناست که امام(عليه السلام) اين کلمات نورانى را در فضايى خالى از اغيار در اختيار او گذارد و دستور داد آن را نگهدارى کند (تا به ديگران برساند). اين کلام دستور العملى است براى همه پويندگان راه حق و سالکان الى الله و نمونه روشنى است از تعلميات عالى اسلام. دعاى معروف «کميل» نيز از پربارترين دعاهاست که عاشقان پروردگار پيوسته از آن بهره مند مى شوند.
جالب اين که بسيارى از بزرگان اهل سنت نيز وى را ستوده و اوصاف برجسته اى براى او ذکر کرده اند; ابن کثير که از متعصبان اهل سنت است درباره او مى نويسد کميل از اصحاب اميرمؤمنان، در صفين حاضر شد و مردى شجاع، زاهد و عابد بود که در سن صد سالگى به دست حجاج در سال هشتاد و دو به شهادت رسيد.(10)
از تعيين زمان وفات کميل استفاده مى شود که وى مدتى از عصر پيامبر(صلى الله عليه وآله)را نيز درک کرده بود; ولى بعضى او را به هنگام شهادت هفتاد ساله ذکر کرده اند، از اين رو او را از تابعين شمرده اند نه از صحابه.(11) خداوند کميل را با اوليائش محشور و غريق رحمت خاصش کند.
شرح بيشترى در باره حالات کميل در ذيل نامه 61 از نامه هاى اميرمؤمنان(عليه السلام)آورديم.
(1). مسند احمد، ج 5، ص 322.
(2). مجمع الزوائد، ج 10، ص 63.
(3). شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 4، ص 72.
(4). شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 10، ص 96.
(5). ر.ک: همان، ج 18، ص 351.
(6). ميزان الاعتدال، ذهبى، ج 1، ص 591.
(7). بحارالانوار، ج 27، ص 48.
(8). مستدرک، ج 5، ص 236.
(9). کنزالعمّال، روايت 346001.
(10). البداية و النهاية، ج 9، ص 46.
(11). الاصابة، ج 5، ص 486.
هدایت شده از #مجله_مجازی_تازنده ایم_ رزمنده ایم
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
صفحه
گلدان من🌳🌳🌳🌳
با ما همراه باشید👇👇👇
.......:
@zandahlm1357
#یوکا 🌴
خاک مناسب خاک لوم هستش که مخلوطی از شن رس و مواد آلی است
بهترین دما در زمستان بین 10_16 درجه هست
وتابستان هم میتوان در فضای بیرون از خانه نگهداری کرد
.......:
#تعویض_گلدان_یوکا چگونه است🍀
در ۴ سال اول رشد احتیاج به تعویض گلدان سالیانه دارد
در هنگام تعویض گلدان توجه نمایید که خاک پرس شود و گلدان یک سایز بزرگتر بشه
#https://eitaa.com/zandahlm1357
#سیسوس یا پیچ کانگورو cissus همیشه سبز بالا رونده
پیچ كانگورو، بومی استرلیا بوده و ارتفاع آن به 5 تا 6 متر می رسد.
#مراقبت از گیاه سیسوس:🌹
این گیاه به نور کم تا متوسط، دمای بین 10 تا 22 درجه سانتیگراد، مقدار متوسط آب احتیاج دارد و خاک باید همیشه دارای رطوبت باشد و در هر بار آبیاری نباید آب زیاد به گیاه داد.
.
🌟کود: كود مورد نیاز سیسوس را میتوان به میزان 4 گرم در لیتر، هر هفته یكبار، از فروردین تا شهریور مورد استفاده قرا داد. در زمستان هرگز نباید ، كود مصرف شود.
🌟خاک: مخلوطی از خاك باغچه و شن و خاك برگ، برای رشد سیسوس مناسب است.
#https://eitaa.com/zandahlm1357