امر به معروف و نهی از منکر اخلاص و عمل در اخبار وارد شده كه امر به معروف و نهی از منكر سه مرحله و سه مقام دارد: مرحله قلب، مرحله زبان، مرحله ید و عمل. ما معمولاً از مرحله قلب به جای آنكه (مجموعه آثار شهید مطهری . ج20، ص: 201) اخلاص و حسن نیت و علاقه به سرنوشت مسلمانان را درك كنیم، جوش و خروش و عصبانیتهای بیجا می فهمیم؛ و از مرحله زبان به جای آنكه #بیانهای روشن كننده و #منطقی بفهمیم كه قرآن می فرماید: اُدْعُ إِلی سَبِیلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ اَلْمَوْعِظَةِ اَلْحَسَنَةِ موعظه ها و پندهای تحكم آمیز می فهمیم؛ و از مرحله #ید و عمل هم به جای اینكه تبلیغ عملی و حسن عمل و همچنین تدابیر عملی بفهمیم، تنها این مطلب را فهمیده ایم كه باید اعمال زور كرد. روی هم رفته ما برای گفتن ونوشتن و خطابه و مقاله زیاده از حد، اعجاز قائل هستیم؛ خیال می كنیم با گفتن و زبان كار درست می شود، در صورتی كه: سعدیاگر چه سخندان و مصالح گویی به عمل كار برآید به سخندانی نیست در حدیث است: «كونوا دُعاةً لِلنّاسِ بِغَیْرِ اَلْسِنَتِكُمْ مردم را به دین حق و صلاح دعوت كنید اما با ابزاری غیر از ابزار زبان یعنی با ابزار عمل. در حدیث دیگری است- كه معمولاً مورد استناد فقها در باب امر به معروف و نهی از منكر است- كه: «ما جَعَلَ اللّهُ بَسْطَ اللِّسانِ وَ كَفَّ الْیَدِ وَ اِنَّما جَعَلَهُما یَبْسُطانِ مَعاً وَ یَكُفّانِ مَعاً یعنی چنین نیست كه خدا اجازه داده باشد كه تنها زبان باز باشد ولی دست بسته باشد، بلكه اگر باز است هر دو باید باز باشد و اگر می خواهد بسته باشد هر دو بسته باشد، یعنی اگر عمل در كار نباشد خوب است زبان هم بسته باشد. در اینجا استنباط یكی از بزرگترین فقهای اسلامی را از این حدیث و امثال این حدیث برای شما از كتاب خودش نقل می كنم. شیخ ابوجعفر طوسی معروف به «شیخ الطائفه» در كتاب نهایة كه از متون معتبر فقهیه ماست می فرماید: و الامر بالمعروف یكون بالید و اللسان. فاما بالید فهو ان یفعل المعروف و یجتنب المنكر علی وجه یتأسی به الناس. امر به معروف، هم به وسیله دست می شود و هم به وسیله زبان؛ اما به وسیله دست معنایش این است كه خودش شخصاً #عامل كار خیر باشد و عملاً ازمنكرات اجتناب كند تا مردم خود به خود به او تأسّی جویند. و اما باللسان فهو ان یدعو الناس الی المعروف و یعدهم علی فعله المدح و الثواب، و یزجرهم و یحذرهم فی الاخلال به من العقاب. اما به وسیله زبان به این نحو است كه مردم را دعوت كند و نوید بدهد كه در دنیا مورد ستایش و در آخرت مشمول پاداش الهی واقع می شوند و آنها را از كیفرهای بد بترساند.