◀️ نشست علمی: مفهوم لَختی در اندیشه کانت سخنران: حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر محمدعلی لطفی زمان: 1403.10.06 ساعت 13 مکان: اعلام خواهد شد چکیده: 🔹از مفهوم لَختی دو معنا برداشت می‌شود و بسته به اینکه متفکر حرکت سنتی ارسطویی را قبول داشته باشد یا حرکت دکارتی را، متفاوت می‌شود 🔸لختی کپلری که لایب‌نیتس هم آن را قبول داشت، نوعی مقاومت فعالانه ذاتی در برابر تغییر وضعیت به‌شمار می‌آید، اما در معنای دکارتی همان اصل لختی یا قانون اول حرکت نیوتن است که مبتنی بر این است که حرکت و سکون را وجوداً هم‌ارز بدانیم. البته در محتوای اصل لَختی اختلاف نظر وجود دارد. نیوتن از نیرویی با عنوان نیروی لَختی سخن می‌گوید که چالش‌هایی را به همراه داشت 🔹کانت در آثار متقدم خود لَختی کپلری را می‌پذیرد و نیرویی ذاتی مقدم بر امتداد را به اجسام نسبت می‌دهد، ولی در آثار متأخر، این نگرش را نقد می‌کند. او با استفاده از نسبیت ذاتی حرکت، حرکت را در مقابل حرکت قرار می‌دهد و نه سکون را و در نتیجه جسم ساکن مطلقی نخواهیم داشت که به آن نیروی لَختی برای مقاومت فعالانه در برابر تغییر، نسبت دهیم و همان نیروی محرک بیرونی برای تبیین برخوردها کفایت می‌کند 🔸از نظر کانت، لَختی اشاره به قانونی از مکانیک دارد که صرفاً بر انفعال ماده دلالت دارد و ویژگی ذاتی آن به شمار نمی‌آید و عامل تغییر در ماده را باید بیرون از آن جستجو کرد. وی لَختی به‌معنای تلاش ایجابی برای حفظ وضعیت را تنها در موجودات جا‌ندار موجه می‌داند نه ماده بی‌جان. این نگرش کانت دربارۀ لَختی در تلقی رایج امروزی فیزیک‌دانان از اصل لَختی تأثیرگذار بوده است @Bou_phil_of_phys

🔰 تحلیل فلسفی مفاهیم زمان و مکان در فیزیک کوانتومی یکی از موضوعات مهم و مورد بحث در فیزیک معاصر، بازتعریف مفاهیم زمان و مکان در چارچوب نظریه‌های کوانتومی است. پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که این مفاهیم ممکن است پدیده‌هایی ظهوریافته (Emergent) باشند، نه واقعیت‌های بنیادی. این ایده پیامدهای فلسفی عمیقی دارد که در ادامه به تحلیل آن می‌پردازیم. 🔸 زمان و مکان به‌عنوان پدیده‌های ظهور یافته در نظریه‌های کوانتومی و نسبیتی، زمان و مکان دیگر به‌عنوان چارچوب‌های مطلق نیوتنی در نظر گرفته نمی‌شوند. به‌جای آن، این مفاهیم به‌عنوان نتیجه تعاملات بنیادی‌تر بین ذرات و میدان‌های کوانتومی در نظر گرفته می‌شوند. برای مثال، در نظریه گرانش کوانتومی، زمان و مکان به‌جای موجودیت‌های مستقل، ساختارهایی هستند که از رفتار جمعی ذرات یا میدان‌ها ظهور می‌کنند. این دیدگاه پرسش‌هایی فلسفی درباره ماهیت زمان و مکان مطرح می‌کند: آیا این مفاهیم صرفاً ابزارهایی برای توصیف جهان هستند یا اینکه واقعیت فیزیکی دارند؟ 🔹 پیامدهای فلسفی: واقعیت یا توهم؟ اگر زمان و مکان پدیده‌هایی ظهوریافته باشند، این سوال مطرح می‌شود که آیا آن‌ها صرفاً توهماتی هستند که از تعاملات بنیادی‌تر ناشی می‌شوند؟ این ایده شباهت‌هایی با برخی دیدگاه‌های فلسفی دارد، مانند ایده کانت که زمان و مکان را «صورت‌های شهود» ذهن انسان می‌دانست. اما برخلاف کانت، فیزیک کوانتومی این امکان را مطرح می‌کند که زمان و مکان حتی در غیاب مشاهده‌گر انسانی نیز می‌توانند به‌عنوان نتیجه‌ای از قوانین بنیادی طبیعت ظهور کنند. این دیدگاه به بحث‌های سنتی درباره نقش مشاهده در شکل‌گیری واقعیت دامن می‌زند. 🔸 رابطه علیت و زمان یکی دیگر از پیامدهای این دیدگاه، بازتعریف مفهوم علیت است. در فیزیک کلاسیک، علیت به‌طور مستقیم به توالی زمانی رویدادها وابسته است. اما اگر زمان یک پدیده ظهوریافته باشد، مفهوم علیت نیز باید بازتعریف شود. برخی نظریه‌ها پیشنهاد می‌کنند که علیت می‌تواند مستقل از زمان باشد و به ساختارهای بنیادی‌تر مرتبط شود. این ایده می‌تواند پیامدهایی برای درک ما از قوانین طبیعی و حتی اخلاقیات داشته باشد، چرا که بسیاری از سیستم‌های فکری بر پایه مفهوم علیت زمانی بنا شده‌اند. ▪️ بازتعریف زمان و مکان به‌عنوان پدیده‌های ظهوریافته نه‌تنها چالش‌های علمی، بلکه سوالات فلسفی عمیقی درباره ماهیت واقعیت و نقش مشاهده مطرح می‌کند. آیا زمان و مکان واقعیت دارند یا صرفاً ابزارهایی برای توصیف جهان‌اند؟ پاسخ به این سوالات می‌تواند درک ما از جهان و جایگاه خودمان در آن را تغییر دهد. 🆔 @Zharfa90

🔰 دانشمندی فراموش‌شده در اندازه‌گیری سرعت نور وقتی صحبت از سرعت نور می‌شود، معمولاً نام‌هایی مانند آلبرت اینشتین یا جیمز کلرک ماکسول به ذهن می‌آید. اما جالب است بدانید که یکی از اولین اندازه‌گیری‌های سرعت نور توسط یک ستاره‌شناس دانمارکی به نام اوله رومر در سال ۱۶۷۶ انجام شد. نکته جالب این است که رومر برای این کار از ابزارهای پیشرفته استفاده نکرد، بلکه تنها از مشاهده قمرهای مشتری بهره برد. رومر با مشاهده زمان‌بندی گرفتگی‌های قمر «آیو» (یکی از قمرهای مشتری) متوجه شد که زمان این گرفتگی‌ها بسته به موقعیت زمین نسبت به مشتری تغییر می‌کند. او از این تغییرات نتیجه گرفت که نور با سرعتی محدود حرکت می‌کند و مقدار تقریبی آن را محاسبه کرد. اگرچه محاسبات او با دقت امروزی فاصله داشت، اما در زمان خود چشم‌گیر بود و برای اولین بار به اثبات رساند که نور به صورت آنی حرکت نمی‌کند. کار رومر پایه‌ای برای درک نور به عنوان یک پدیده قابل اندازه‌گیری شد و راه را برای قرن‌ها کشف در فیزیک هموار کرد. با این حال، نام او اغلب در سایه شخصیت‌های مشهورتر باقی مانده است. 🔻 این گزارش تاریخی در کتاب زیر نقل شده است. 📚 The History of Light and Color Measurement: A Science in the Shadows 👤 Klaus Hentschel 🆔 @Zharfa90

The Hindu–Arabic numeral system was invented between the I and IV centuries by Indian mathematicians. The system was adopted in Arabic mathematics by the IX century more widely known through the writings in Arabic of the Persian mathematician Al-Khwārizmī - Massimo - @letsseemore

انجمن علمی فلسفه فیزیک برگزار می‌کند: عنوان نشست: «تأملی در اصل نسبیت و مفهوم هموردایی» 🔸چکیده: آیا اصل نسبیت (شکل ریاضیاتی قوانین فیزیک در همه دستگاهها یکسان است (هموردایی عام))، دارای بار فیزیکی است یا صرفا دارای جنبه سادگی و زیباشناختی است؟ تقریبا یک سال بعد از ارائه نظریه نسبیت عام، کرچمان نشان داد که اصل نسبیت با تعریف فوق، خالی از محتوای فیزیکی است و هر قانون فیزیکی (از جمله قوانین نیوتن) را میتوان به شکل هموردا نوشت، البته این کار، هوش و ابتکار ریاضیدانان را میطلبد. اینشتین در مقاله ۱۹۱۸ نظر کرچمان را پذیرفت اما بر خلاف کرچمان، جنبه زیباشناختی و سادگی اصل نسبیت را ارزشمند دانست. در اینجا با بررسی تاریخچه اصل نسبیت، به برخی چالشها و راهکارهای ارائه شده اشاره میشود. تأملاتی در میزان اعتبار و دامنه کاربرد هموردایی فاز نیز بیان خواهد شد. 🔹ارائه دهنده: حجت الاسلام و المسلمین دکتر میراحمدی 🔹زمان: پنج‌شنبه، 1403.11.18 ساعت 13 🔹مکان: دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام 🔹از کلیه علاقه‌مندان به این حوزه دعوت می‌شود تا با حضور در این نشست، از آخرین دستاوردهای پژوهشی در این زمینه بهره‌مند شوند و در بحث‌های علمی شرکت نمایند. 🔗 لینک ورود به جلسه مجازی: http://dte.bz/pop 🌱|انجمن علمی فلسفه فیزیک|🌱 @Bou_phil_of_phys

🎙 «صدایی از ژرفای حقیقت» پیش‌نمایش مجموعه برداشت‌های صوتی از سخنرانی‌ها و همایش‌های ژرفا با عنوان #رادیو_ژرفا 🔖 برگرفته از سخنرانی جناب آقای متولی امامی در همایش علم در ایران ژرفا 🆔 @Zharfa90

🔸 «جرم یا مقدار ماده؟» تصور عموم ما از جرم یک جسم، بسیار با مفهوم مقدار ماده قرین شده است. این اتفاق، می‌تواند مانعی برای درک معنادار این مفهوم فیزیکی باشد. در این مقاله که در شماره هفتم نشریه «فیزیک روز» منتشر شده، نویسندگان به بررسی این پدیده و تاثیر کتب درسی در تشدید آن می‌پردازند و در همین راستا، تاریخچه ظهور و افول مفهوم مقدار ماده را زیر ذره بین قرار می‌‌دهد. در بخشی از مقاله می‌خوانیم: مفهوم مقدار ماده به عنوان اولین تعریف روشن از مفهوم جرم، در اواخر قرن سیزدهم توسط گیلز رومی ابداع شد. او برای تمام مواد زمینی دو بعد متعین و نامتعین در نظر گرفت از نظر او بعد نامتعین، نامی برای مقدار ماده و بعد متعین، نامی برای حجم بود. او بیان کرد تغییر یکی از آنها به تغییر دیگری منجر نمی‌شود. برای مثال، در فرآیند ترقیق، ابعاد معین افزایش می‌یابد، در حالی‌که مقدار ماده ثابت باقی می‌ماند. آخرین شماره نشریه «فیزیک روز» مربوط به زمستان سال ۱۳۹۴ است و از آن پس انتشار این مجله متوقف شده است. در روزهای آینده به تدریج برخی از مقالات این نشریه را بازخوانی خواهیم کرد. 🆔 @Zharfa90

🔰 «خبرنامه» ➖ شماره اول، شنبه ۲۰ بهمن «علم امروز، فناوری فرداست» - ادوارد تلر 1️⃣ شبیه‌سازی ایجاد ذرات در یک جهان درحال انبساط مطالعه‌ای که به‌تازگی در Scientific Reports منتشر شده، استفاده از کامپیوترهای کوانتومی IBM را برای شبیه‌سازی تولید ذرات در یک جهان در حال گسترش نشان می‌دهد و رویکرد جدیدی به نظریه میدان کوانتومی در فضا-زمان منحنی (QFTCS) ارائه می‌کند. این روش به محققان این امکان را می‌دهد که اثرات کوانتومی در فضا-زمان منحنی را بدون نیاز به نظریه کامل گرانش کوانتومی مطالعه کنند. این مطالعه بر شبیه‌سازی چگونگی تولید ذرات در هنگام تورم کیهانی، پدیده‌ای که به‌طور فرضی در آغاز کیهان رخ داده است، تمرکز دارد و از یک مدار کوانتومی بر روی پردازنده ۱۲۷ کیوبیتی IBM Eagle استفاده می‌کند. این شبیه‌سازی موفقیت‌آمیز گامی مهم در استفاده از محاسبات کوانتومی برای بررسی پدیده‌های کیهانی است و راه را برای تحقیقات آینده در زمینه‌های فیزیک ذرات و کیهان‌شناسی هموار می‌کند. 🔗 پیوند خبر | پیوند مقاله 2️⃣ هدایت الکتریسیته توسط صوت یک مطالعه‌ی اخیر در Science Advances، روشی برای کنترل جرقه‌های الکتریکی با استفاده از امواج فراصوت معرفی می‌کند که این امکان را فراهم می‌آورد که جرقه‌ها در هوا هدایت شوند، از موانع عبور کنند و به نقاط خاص حتی روی مواد غیررسانا برسند. این کنترل بر این اساس استوار است که جرقه‌ها هوای اطراف را گرم کرده و باعث انبساط آن و کاهش چگالی‌اش می‌شوند، که این باعث هدایت جرقه‌های بعدی به نواحی با ولتاژ شکست کمتر می‌شود. برخلاف روش‌های قبلی که به لیزرهای پرهزینه و پرخطر وابسته بودند، این تکنیک جدید از فراصوت ایمن استفاده می‌کند که راه‌حلی ساده و مقرون‌به‌صرفه ارائه می‌دهد. این پیشرفت می‌تواند کاربردهای جدیدی در زمینه‌هایی مانند علوم جو، فرآیندهای زیستی و فناوری‌های لمسی، از جمله ایجاد یک سیستم بریل بدون تماس، داشته باشد. 🔗 پیوند خبر | پیوند مقاله 3️⃣ لرزه‌های ستاره‌ای و پدیده‌های هسته‌ای پژوهشی به رهبری دانشگاه بث نشان می‌دهد که زلزله‌های ستاره‌ای در ستاره‌های نوترونی می‌توانند اطلاعات دقیقی درباره ماده هسته‌ای ارائه داده و نظریه‌هایی مانند نظریه میدان مؤثر کیرال را آزمایش کنند. با تجزیه و تحلیل این لرزش‌ها از طریق تلسکوپ‌ها، دانشمندان می‌توانند شرایط فوق‌العاده فشرده درون ستاره‌های نوترونی را مطالعه کنند که حاوی چگال‌ترین ماده شناخته‌شده در جهان هستند. این پژوهش فیزیک هسته‌ای و نجوم را به هم پیوند می‌دهد و ابزارهای جدیدی برای مطالعه نیروهای بنیادی معرفی می‌کند. همچنین، یافته‌ها نشان می‌دهند که این تحقیقات می‌تواند در زمینه‌های سلامت (مانند بهبود پرتودرمانی) و انرژی (توسعه راکتورهای پیشرفته هسته‌ای) کاربرد داشته باشد و اهمیت گسترده لرزه‌شناسی ستاره‌ای را در پیشرفت‌های علمی و عملی نشان می‌دهد. 🔗 پیوند خبر | پیوند مقاله 🆔 @Zharfa90

‍ 📚 پیشنهاد برای مطالعه: «نظریه نسبیت و معرفت پیشین» نوشته هانس رایشنباخ سخنرانی‌های اینشتین درباره نظریه نسبیت که در سال‌های ۱۹۱۷-۱۹۱۸ در برلین برگزار شد و مورد توجه رایشنباخ و معدودی از افراد دیگر قرار گرفت، تأثیر عمیقی بر دیدگاه‌های رایشنباخ داشت. وی در کتاب «نظریه نسبیت و دانش پیشینی» که در سال ۱۹۲۰ منتشر شد، تلاش کرد تا اصول نئوکانتی را که باید کنار گذاشته شوند شناسایی کرده و آنچه را که می‌توان از این دیدگاه حفظ کرد، تبیین نماید. بیست و پنج سال پیش از آن، راسل در رساله دکترای خود که در سال ۱۸۹۷ منتشر شد، پژوهشی مشابه را در زمینه هندسه نااقلیدسی انجام داد و استدلال کرد که انحنای ثابت به‌عنوان یک اصل پیشینی و ترکیبی در هندسه مطرح است. در سال ۱۹۰۲، پوانکاره در کتاب «علم و فرضیه» دیدگاه راسل را تکمیل کرد و بر این باور بود که انتخاب هندسه‌ای با انحنای ثابت، تعیین‌ناپذیر است؛ به این معنا که انتخاب هر نوع خاص از این هندسه را می‌توان با تغییرات در نظریه‌های فیزیکی به‌گونه‌ای تنظیم کرد که پدیده‌ها حفظ شوند. رایشنباخ، بدون اشاره مستقیم به راسل یا هلمهولتز، نسبیت عام را به‌عنوان ابطالی بر قراردادگرایی هندسی پوانکاره و پیشینی‌گرایی هندسی کانت قلمداد کرد. بخش عمده این کتاب به مباحث کلی معرفت‌شناسی پرداخته و کمتر به مسائل فیزیکی به‌صورت مستقیم می‌پردازد. ▫️ برگرفته از زندگی‌نامه رایشنباخ در دایرةالمعارف فلسفه استنفورد #معرفی_کتاب #نسبیت #رایشنباخ 🆔 @Zharfa90

🔰 «ریاضی‌دان یا فیزیک‌دان؟» سدریک ویلانی، ریاضیدان شناخته‌شده فرانسوی که در سال ۲۰۱۰ به سبب کارهایش درباره مسئله میرایی لانداو و معادله بولتزمن برنده جایزه فیلدز شد، اردیبهشت سال ۱۳۹۴ به دعوت پژوهشگاه دانش‌های بنیادی به ایران آمد. او در این سفر ضمن ارائه دستاوردهای پژوهشی خود، بازدیدهایی از برخی مراکز آموزشی و پژوهشی کشور از جمله دانشگاه صنعتی شریف داشت. در یکی از این بازدیدها، نشریه «فیزیک روز» به همراه دکتر ایمان افتخاری به مصاحبه‌ای با سدریک ویلانی می‌نشیند که مکتوب آن در شماره دهم این نشریه به چاپ رسیده است. در بخشی از این مصاحبه می‌خوانیم: ویلانی: فکر می‌کنم لزوماً هیچ کس برای مدال فیلدز کار نمی‌کند. و این هرگز محرک قوی برای افراد نیست؛ برای سال‌های کوتاهی کسب مدال در ذهنم بود، ولی فکر می‌کنم انگیزۀ من از کتاب‌ها می‌آمد. وقتی که در مواردی یک مبارزه بین شما و مسائل ایجاد می‌شود و فقط شناخت مهم است و هیچ چیز دیگر جز یک مبارزۀ شخصی مهم نیست. قطعاً بهترین جایزه برای شما لذت فهمیدن است. بهتر شدن، جایزۀ سخت‌کوشی است. و لذت بعدی نوشتن و توضیح آن چیزی است که فهمیدید. 🆔 @Zharfa90

‍ 🔰 «خانه علم» یکی از وظایف عمده دانشگاه‌ها ارتقای سطح دانش و فرهنگ علمی جامعه پیرامون خود است. برای دستیابی به این هدف، دانشگاه باید در ارتباط مستمر و نزدیک با آحاد جامعه به‌ویژه نسل جوان از قبیل دانش‌آموزان و دانشجویان بوده و در این راستا تعامل مناسبی داشته باشد.  🔸 نقل قول بالا، بخشی است از آنچه اهالی خانه علم دانشگاه علوم پایه زنجان در معرفی خود نوشته اند؛ مرکزی که با نظر به اهمیت و نقش علوم پایه در کشور و رسالتی که این دانشگاه در راستای آن دارد، در زمینه ترویج علوم در آحاد جامعه به ویژه نسل جوان فعالیت می‌کند. 🔹 یکی از بخش‌هایی که در وبگاه این مجموعه می‌توان پیدا کرد، بخش تصاویر نجومی روز ناسا است. ناسا به صورت روزانه یک تصویر از پدیده‌ای نجومی به همراه توضیحی کوتاه منتشر می‌کند که از اینجا می‌توانید به آرشیو آن دسترسی داشته باشید. 📸 تصویر زیر، عکس روز ۲۷ بهمن‌ماه با نام «خورشید‌های کاذب در آبیسکو» است. درباره این عکس نوشته اند: به نظر می‌رسد سه خورشید در این منظره زمستانی ماورایی، افق را در آغوش گرفته‌اند. اما این صحنه هیجان‌انگیز در کاوش با ماشین برفی در ۳ فوریه در منطقه کوهستانی اطراف پارک ملی آبیسکو در شمال سوئد ثبت شد. دو نقطه درخشان در دو طرف خورشید زمین، خورشیدهای کاذب هستند که به عنوان خورشیدهای ساختگی یا سگ‌های خورشیدی نیز شناخته می‌شوند. خورشیدهای کاذب توسط بلورهای یخ شش‌ضلعی معلق در جو مه‌آلود ایجاد می‌شوند که نور خورشید را منعکس و منکسر می‌کنند. خورشیدهای کاذب درخشان که معمولاً در زمستان و در عرض‌های جغرافیایی بالا دیده می‌شوند، در امتداد هاله یخی ۲۲ درجه‌ای خورشید قرار دارند 🆔 @Zharfa90