پنجشنبه مغرب فقهی ۱۴۰۳/۵/۱۸ موضوع: #مبطلات_نماز سلام علیکم. بسم الله الرحمن الرحیم. یکی از مهمترین واجبات دینی نماز است و یادگیری احکامی که غالبا در نماز احتیاج است باید فرا بگیریم و یکی از فرصت های یادگیری مسائل شرعی همین طرح مسائل شرعی در بین الصلاتین هست لذا به جهت اهمیت دو نکته در زمینه احکام نماز یادآوری می کنم: 2. يكي از مبطلات نماز سخن گفتن عمدي است لذا مخاطب قراردادن غير خداوند در نماز جايز نيست مثل: ابتدا كردن به سلام، سلام دادن به اهل البيت عليهم السلام  مثلا بگويد: السلام علیک یا ابا عبدالله، دعا كردن براي فرد به صورتي كه غير خدا را مخاطب قرار دهد. مثلا بگويد: صبحك الله بالخير؛ يا غفر الله لك (عروةالوثقي مبطلات نمازم13 و 15 و 16) و همچنين اشاره كردن به ديگران اگر بگونه اي باشد كه حالت نماز بهم نخورد اشكالي ندارد. (رساله مراجع نهم از مبطلات) 3. اگر  نماز گزار كلمات نمازگزار که به قصد ذکر نماز گفته می شود مثلا به قصد ذكر بگويد: «الله اكبر و در موقع گفتن آن، صدایش را بلند كند كه چيزى را به ديگرى بفهماند اشكال ندارد ولى چنانچه اگر تکبیر را فقط به این نیت که چیزی را به کسی بفهماند به زبان بیاورد نماز باطل مى‏شود. (رساله مراجع مساله1134، عروةالوثقي مبطلات نماز م12)       در پایان نکته ای مهم را درباره آداب زیارت یادآوری می‌کنم که لازم است زائران محترم توجه بیشتر نمایند ما در حرم مطهر در محضر ولی خدا هستیم که بر اساس روایات، امام علیه السلام سخن ما را می‌شنوند و سلام ما را پاسخ می‌دهند. حضور در پیشگاه امام علیه السلام اقتضاء می‌کند که از بلند کردن صدا در اطراف ضریح مطهر پرهیز شود حتی صلوات هم آهسته فرستاده شود تا ضمن حفظ احترام مقام امام علیه السلام و رعایت ادب حضور مزاحمتی برای حضور قلب زائران ایجاد نشود و همچنین همه زائران عزیز با لباس مناسب به حرم مطهر مشرف شوند و خواهران گرامی در همه مکان‌ها خصوصاً حریم قدس رضوی با حجاب و پوشش کامل حضور پیدا کنند.                                          خداوند متعال همه ما را از نمازگزاران واقعي قرار دهد به بركت صلوات بر محمد و آل محمد @AhkameHarameRazavi

🔺احکام #حق_الناس 🔹استاد #دارینی 🔸مصادیق #خسارت زدن به سازمان دولتی ▪️جلسه 0⃣2⃣ @AhkameHarameRazavi

جمعه مغرب فقهی ۱۴۰۳/۵/۱۹ موضوع: #حجاب مناسبت: شب شهادت حضرت رقیه سلام الله علیها سلام علیکم. بسم الله الرحمن الرحیم. ضمن عرض تسلیت به مناسبت شهادت دردانه سیدالشهدا حضرت رقیه سلام الله علیها. یکی از دغدغه های اهل بیت حضرت سید الشهداء علیه السلام و اسراء در اوج مصیبتی که به آنها وارد شده بود، رعایت حجاب و پوشش بود. چند نکته شرعی درباره حجاب و پوشش: 1. رعایت حجاب و پوشش در برابر نامحرم واجب است و تفاوتی میان فامیل یا غیر فامیل یا نزد پزشک نیست و همچنین تفاوتی میان مکان های زیارتی و مجالس عروسی یا عزاداری نمی باشد. 2. پوششی که بر زن در برابر نامحرم واجب است، شرایطی دارد: الف. اندام بدن را به مقداری که شرعاً پوشش آن واجب است کاملاً بپوشاند؛ لذا استفاده از لباسهای کوتاه که اندام بدن را به مقدار واجب نمی‌پوشاند یا لباسهای بدن نما که از زیر آن پوست بدن نمایان است در برابر نامحرم جایز نیست و حرام می‌باشد. مثلا پوشیدن جوراب های نازک و بدن نما که از زیر آن پوست پا نمایان است در حضور نامحرم جایز نیست. ب. زینتی نباشد؛ لذا اگر نوع دوخت لباس یا رنگ لباس عرفا زینت محسوب شود یا باعث جلب توجه نامحرم بشود، شرعا حرام است. نکته: همچنین زنی که صورت خود را آرایش‌کرده یا به ناخن دستهایش لاک زده یا ناخن مصنوعی کاشته یا از لنزهای رنگی و زینتی استفاده کرده، باید آن را از نامحرم بپوشاند. (1) در پایان نکته ای مهم را درباره آداب زیارت یادآوری می‌کنم که لازم است زائران محترم توجه بیشتر نمایند ما در حرم مطهر در محضر ولی خدا هستیم که بر اساس روایات، امام علیه السلام سخن ما را می‌شنوند و سلام ما را پاسخ می‌دهند. حضور در پیشگاه امام علیه السلام اقتضاء می‌کند که از بلند کردن صدا در اطراف ضریح مطهر پرهیز شود حتی صلوات هم آهسته فرستاده شود تا ضمن حفظ احترام مقام امام علیه السلام و رعایت ادب حضور مزاحمتی برای حضور قلب زائران ایجاد نشود و همچنین همه زائران عزیز با لباس مناسب به حرم مطهر مشرف شوند و خواهران گرامی در همه مکان‌ها خصوصاً حریم قدس رضوی با حجاب و پوشش کامل حضور پیدا کنند. با انجام واجبات و ترک محرمات خداوند متعال ما را جزء پیروان راه شهدای کربلا قرار بدهد به برکت صلواتی بر محمد و آل محمد نکات توضیحی و منابع: (1) (اجوبه الاستفتائات س1363 و 1364 و 1363 ؛ استفتائات آیت الله سیستانی س223 ؛ استفتائات سایت آیت الله مکارم، ازدواج، احکام حجاب، حجاب بانوان) @AhkameHarameRazavi

🔺احکام #حق_الناس 🔹استاد #دارینی 🔸اگر #اجیر کسی بشیم برای خرید، ایا تخفیف مال صاحب پول هست ؟ ▪️جلسه 1⃣2⃣ @AhkameHarameRazavi

#احکام_شرعی #احکام_زیارت #زیارت_معذورین #احکام_اربعین استاد #برسلانی 🔒 من دقیقا سفرم با ایام #عادت_ماهیانه ام مصادف شده یعنی دیگه نمی‌تونم برم #زیارت ؟ تا کجاهای حرم میشه تو این حالت رفت؟ ✍ در این کلیپ حکم #توقف_حائض در #حرم_امامان (مشهد، نجف، کربلا، کاظمین و سامرا) و #مساجد (#مسجد_کوفه) و حکم #توقف_معذورین در #حرم پیامبران (مثل هود و صالح) و امامزادگان (#حرم_حضرت_معصومه ، #حرم_حضرت_عباس) را می‌بینید ✅ دیدن این ۱۲دقیقه به زائرین #اربعین و مخصوصا مبلغین توصیه می‌شود. @AhkameHarameRazavi

#احکام_صوتی #احکام_شرعی #احکام_زیارت #زیارت_معذورین #احکام_اربعین استاد #برسلانی 🔒 من دقیقا سفرم با ایام #عادت_ماهیانه ام مصادف شده یعنی دیگه نمی‌تونم برم #زیارت ؟ تا کجاهای حرم میشه تو این حالت رفت؟ ✍ در این کلیپ صوتی حکم #توقف_حائض در #حرم_امامان (مشهد، نجف، کربلا، کاظمین و سامرا) و #مساجد (#مسجد_کوفه) و حکم #توقف_معذورین در #حرم پیامبران (مثل هود و صالح) و امامزادگان (#حرم_حضرت_معصومه ، #حرم_حضرت_عباس) را می‌بینید 👌 ✅ شنبدن این ۱۲دقیقه به زائرین #اربعین و مخصوصا مبلغین توصیه می‌شود. @AhkameHarameRazavi

🔺احکام #حق_الناس 🔹استاد #دارینی 🔸حکم تخفیف و هدایا در سازمتتهای دولنی جلسه 2⃣2⃣ @AhkameHarameRazavi

🔺احکام #حق_الناس 🔹استاد #دارینی جلسه 3⃣2⃣ 🔸شرائط #فقیر برای #رد_مظالم دادن @AhkameHarameRazavi

یکشنبه ظهر فقهی ۱۴۰۳/۵/۲۱ موضوع: #احکام_پیاده_رویی_اربعین سلام علیکم. بسم الله الرحمن الرحیم .حضرت صادق علیه السلام در روایتی نورانی در اهمیت پیاده روی جهت زیارت سید الشهدا می فرمایند: مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَیْنِ ع مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَلْفَ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ دَرَجَة. کسى که پیاده به زیارت قبر حضرت سید الشهدا علیه السّلام برود خداوند متعال به هر قدمى که بر مى‏دارد هزار حسنه برایش ثبت و هزار گناه از وى محو مى‏فرماید و هزار درجه مرتبه‏ اش را بالا مى‏برد. (کامل الزیارات، باب چهل و نه النص، ص: 133) یکی از کارهای پسندیده که ثواب فراوانی دارد شرکت در پیاده روی اربعین است که در این زمینه به چند نکته اشاره می کنم البته برخی از نکات اختصاص به پیاده روی ندارد: 1.استفاده از مواد غذایی در مواکب یا دیگر مکانهایی که برای زائرین غذا توزیع می کنند، باید طبق رضایت نذر کنندگان یا صاحبان غذاها باشد لذا اگر فردی در جایی که غذا توزیع یا بسته تبرکی توزیع می شود، به هر نفر یک بسته یا یک غذا داده می شود و چنانچه فرد بخواهد مجدد در صف بایستد وبخواهد بیشتر از یک غذا تهیه کند، چنانچه شک دررضایت نذر کنندگان و صاحبان غذا باشد، باید رضایت نذر کنندگان و صاحبان غذا کسب شود و گرنه نمی تواند استفاده کند. 2.استفاده از مواد مصرفی عمومی اعم از غذا یا مواد شوینده یا آب یا برق... نباید اسراف انجام بگیرد و چنانچه اسراف بشود علاوه بر معصیت در بسیاری موارد فرد مدیون می شود. 3.اگر در مکان عمومی مثل مواکب یا حسینیه و دیگر مکانهای عمومی هر کسی که زودتر بیایید یا جا بگیرد نسبت به دیگران اولویت دارد و نمی توان جای او را گرفت. 4.در مسیر پیاده روی یا مکان استراحت از کارهایی که معمولا سبب اذیت دیگران می شود واجب است خودداری شود. در پایان نکته ای مهم را درباره آداب زیارت یادآوری می‌کنم که لازم است زائران محترم توجه بیشتر نمایند ما در حرم مطهر در محضر ولی خدا هستیم که بر اساس روایات، امام علیه السلام سخن ما را می‌شنوند و سلام ما را پاسخ می‌دهند. حضور در پیشگاه امام علیه السلام اقتضاء می‌کند که از بلند کردن صدا در حرم مطهر و اطراف ضریح مطهر پرهیز شود حتی صلوات هم آهسته فرستاده شود تا ضمن حفظ احترام مقام امام علیه السلام و رعایت ادب حضور مزاحمتی برای حضور قلب زائران ایجاد نشود و همچنین همه زائران عزیز با لباس مناسب به حرم مطهر مشرف شوند و خواهران گرامی در همه مکان‌ها خصوصاً حریم قدس رضوی با حجاب و پوشش کامل حضور پیدا کنند. خداوند متعال ما را در دنیا و آخرت از علی و اولاد علی علیهم السلام جدا نگرداند به برکت صلوات بر محمد مستندات: تحریر الوسیله کتاب الغصب با استفاده از م 53،  تحریر الوسیله، القول فی المشترکات با استفاده از م ۱۹ @AhkameHarameRazavi

یکشنبه مغرب فقهی ۱۴۰۳/۵/۲۱ موضوع: #نماز_جماعت سلام علیکم. بسم الله الرحمن الرحیم. از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت است که فرمودند: فَمَا مِنْ مُؤْمِنٍ مَشَى إِلَى‏ الْجَمَاعَةِ إِلَّا خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ أَهْوَالَ یَوْمِ الْقِیَامَة. هیچ مؤمنی نیست که در راه نماز جماعت قدم بردارد مگر این که خداوند تبارک و تعالی ترس و هراس روز قیامت را برای او سبک می‌گیرد. (وسائل الشیعه، ج 8 ص: 288) چند نکته درباره احکام نماز جماعت: مأموم باید غیر از آنچه در نماز خوانده می‌شود، کارهای دیگر آن مانند رکوع و سجود و نشستن و برخاستن را با امام یا کمی بعد از امام به‌جا آورد. اگر مأموم سهواً پیش از امام سر از رکوع و سجده بردارد، چنانچه اطمینان داشته باشد که اگر برگردد، در رکوع و سجده به امام می‌رسد، باید به رکوع و سجده برگردد و با امام سر بردارد. نماز گزار اگر بخواهد در رکعت سوم یا چهارم اقتدا کند در حالی که امام جماعت تکبیر برای رکوع را می گوید یا در حال رفتن به رکوع هست، نباید اقتدا کند بلکه هنگامی که امام جماعت در رکوع مستقر شد باید اقتدا کرد. در پایان نکته ای مهم را درباره آداب زیارت یادآوری می‌کنم که لازم است زائران محترم توجه بیشتر نمایند ما در حرم مطهر در محضر ولی خدا هستیم که بر اساس روایات، امام علیه السلام سخن ما را می‌شنوند و سلام ما را پاسخ می‌دهند. حضور در پیشگاه امام علیه السلام اقتضاء می‌کند که از بلند کردن صدا در حرم مطهر و اطراف ضریح مطهر پرهیز شود حتی صلوات هم آهسته فرستاده شود تا ضمن حفظ احترام مقام امام علیه السلام و رعایت ادب حضور مزاحمتی برای حضور قلب زائران ایجاد نشود و همچنین همه زائران عزیز با لباس مناسب به حرم مطهر مشرف شوند و خواهران گرامی در همه مکان‌ها خصوصاً حریم قدس رضوی با حجاب و پوشش کامل حضور پیدا کنند. خداوند به همه توفیق شرکت در نماز جماعت را عنایت فرماید به برکت صلواتی بر محمد و ال محمد. @AhkameHarameRazavi

دوشنبه ظهر اعتقادی ۱۴۰۳/۵/۲۲ موضوع: #بیان_حدیث مناسبت: شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام سلام علیکم. بسم الله الرحمن الرحیم. ضمن عرض تسلیت به مناسبت شهادت امام مجتبی طبق نقلی. پیامبر خدا در سفارشی به جناب ابوذر می فرمایند: الكَلِمَةُ الطَّيِّبَةُ صَدَقةٌ، و كُلُّ خُطوَةٍ تَخطُوها إلى الصلاةِ صَدَقةٌ.سخن نيكو و پاكيزه صدقه است، و هر گامى كه به سوىِ نماز برمى دارى صدقه است . چند نکته کوتاه پیرامون حدیث شریف: 1.صدقه، فقط پول دادن به مستمند و فقیر نیست، یک سخن نیکویی هم که انسان بر زبان بیاورد که فرد یا جمعی از آنها استفاده کنند مصداق صدقه است فرقی ندارد گفتاری مربوط به مباحث علمی باشد یا برای راهنمایی شخصی یا مسائل عمومی باشد. 2.اینکه در حدیث شریف می فرماید هر گامی که برای نماز برداری صدقه است، حاکی از اهمیت نماز است و در شرع حساب خاصی برای نماز باز شده است. وهر چه انسان بیشتر در امر نماز فکر کند اهمیت آن را بیشتر درک می کند. و در می یاید که نماز کلید همه خیرات است. چرا که:  نماز است که دل‌های ما را آباد نگه می‌دارد. نماز است که ما را در صراط مستقیم باقی می‌دارد. نماز است که ما را از غلطیدن در منجلاب غفلت محض باز می‌دارد. نماز است که به ما قدرت می‌دهد، نشاط می‌دهد، توکّل می‌دهد، این اهمیّتی که به اقامة نماز داده شده، به خاطر اینهاست. در پایان نکته ای مهم را درباره آداب زیارت یادآوری می‌کنم که لازم است زائران محترم توجه بیشتر نمایند ما در حرم مطهر در محضر ولی خدا هستیم که بر اساس روایات، امام علیه السلام سخن ما را می‌شنوند و سلام ما را پاسخ می‌دهند. حضور در پیشگاه امام علیه السلام اقتضاء می‌کند که از بلند کردن صدا در اطراف ضریح مطهر پرهیز شود حتی صلوات هم آهسته فرستاده شود تا ضمن حفظ احترام مقام امام علیه السلام و رعایت ادب حضور مزاحمتی برای حضور قلب زائران ایجاد نشود و همچنین همه زائران عزیز با لباس مناسب به حرم مطهر مشرف شوند و خواهران گرامی در همه مکان‌ها خصوصاً حریم قدس رضوی با حجاب و پوشش کامل حضور پیدا کنند. تعجيل در فرج امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و سلامتي مراجع عظام خصوصا امام خامنه ای حفظه الله صلوات بر محمد و آل محمد متن اصلی جهت مطالعه: القسم الثالث من النوع الثانی: ما یحرم لتحریم ما یقصد منه شأناً کبیع السّلاح من أعداء الدین جلسه 127، 1385/8/22 حدیث اخلاقی یا اباذر! الکلمة الطّیُّبة صدقةٌ و کلّ خطوة تخطوها إلی الصُّلاة صدقة([1]). صدقه، فقط پول دادن به مستمند و فقیر نیست، یک سخن نیکویی هم که بر زبان می‌آورید، فردی یا جمعی از آن بهره می‌برند، این هم یک صدقه است. چه سخن علمی باشد یا راهنمایی‌های شخصی یا مسائل عمومی. و هر گامی که به سوی نماز برمی‌داری این هم یک صدقه است. این، اهمیّت نماز را نشان می‌دهد. چه حسابی در شرع مقدّس برای نماز باز شده است؟! واقعاً مفتاح همة خیرات و پایة همة نیکی‌ها نماز است. هرچه انسان بیشتر در امر نماز تأمّل کند، اهمیّت آن را بیشتر درک می‌کند. نماز است که دل‌های ما را آباد نگه می‌دارد، نماز است که ما را در صراط مستقیم باقی می‌دارد، نماز است که ما را از غلطیدن در منجلاب غفلت محض باز می‌دارد، نماز است که به ما قدرت می‌دهد، نشاط می‌دهد، توکّل می‌دهد، این اهمیّتی که به اقامة نماز داده شده، به خاطر این است. مکارم ‌الاخلاق ـ صفحه 374 @AhkameHarameRazavi

دوشنبه مغرب اعتقادی ۱۴۰۳/۵/۲۲ موضوع: #اثر_عدم_توجه_به_گناه_کوچک سلام علیکم. بسم الله الرحمن الرحیم. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در روایتی می فرمایند: إنّ إبليسَ رَضِيَ مِنكُم بالمُحَقَّراتِ همانا شیطان و ابلیس به همان گناهان که در نگاه افراد کوچک شمرده می شود، خشنود است.  چند نکته کوتاه پیرامون حدیث شریف: 1. بسیاری از افراد و مؤمنین مراقب هستند که گناه بزرگی انجام ندهد ولی بدانید روش شیطان برای این دسته از افراد این است که این افراد را به گناه کوچک وسوسه می کند و خاصیت گناه کوچک آن است که وقتی انسان بر گناه صغیره و کوچکی اصرار ورزید گناه در قلب انسان متراکم می شود و متاسفانه برای انسان ارتکاب گناه بزرگ آسان می شود. لذا ممکن است در ابتدا به یک فردی در محیط کار پیشنهاد خیانتی یا اختلاسی را بدهند قبول نکند ولی اگر او آرام آرام با گناه و نافرمانی خدا انس بگیرد و سرش گرم ‌شود، کارش به جایی می‌رسد که همان گناه بزرگی که روز اوّل حاضر نبود آن را مرتکب بشود، آن را به راحتی انجام می‌دهد! این‌طور نیست انسان یک باره از مرز ایمان و کفر بگذرد و وارد کفر بشود، نه، یواش یواش او را نزدیک می‌کنند تا اینکه این‌طوری می‌شود. 2. در قرآن کریم، آیات متعدّدی هست که مضمونش آن است که گاهی انجام یک گناه راهی باز می کند بسوی کفر و نفاق و تکذیب آیات الهی. لذا خداوند می فرماید: « ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَىٰ أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ ». سپس سرانجام کسانی که اعمال بد مرتکب شدند به جایی رسید که آیات خدا را تکذیب کردند. یعنی همین افراد مومن بودند و اول نمی خواستند تکذیب آیات الهی را داشته باشند اما اثر اصرار بر گناه همین انکار آیات الهی است. در پایان نکته ای مهم را درباره آداب زیارت یادآوری می‌کنم که لازم است زائران محترم توجه بیشتر نمایند ما در حرم مطهر در محضر ولی خدا هستیم که بر اساس روایات، امام علیه السلام سخن ما را می‌شنوند و سلام ما را پاسخ می‌دهند. حضور در پیشگاه امام علیه السلام اقتضاء می‌کند که از بلند کردن صدا در اطراف ضریح مطهر پرهیز شود حتی صلوات هم آهسته فرستاده شود تا ضمن حفظ احترام مقام امام علیه السلام و رعایت ادب حضور مزاحمتی برای حضور قلب زائران ایجاد نشود و همچنین همه زائران عزیز با لباس مناسب به حرم مطهر مشرف شوند و خواهران گرامی در همه مکان‌ها خصوصاً حریم قدس رضوی با حجاب و پوشش کامل حضور پیدا کنند. خشنودی قلب نازنین حضرت رضا علیه السلام صلوات متن اصلی:النوع الاوّل: «الاکتساب بالاعیان النجسة» جلسه 32، 1383/12/11 حدیث اخلاقی عن امیر المومنین(علیه‌السلام)، عن رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) إنّه قال: إنّ إبلیسَ رَضِی مِنکم بالمُحَقَّرات. ابلیس همین اندازه از شما راضی می‌شود به گناهان کوچک. البته این در مورد همه نیست، در مورد بسیاری، ابلیس راضی نمی‌شود به گناهان کوچک، آنها را به گناهان بزرگ وادار می‌کند، خیلی هم راحت از او اطاعت می‌کنند. لکن برای بسیاری از مؤمنین و کسانی که مواظبند گناه بزرگی انجام ندهند، ابلیس می‌گوید عیب ندارد، همان گناه کوچک را وسوسه می‌کند تا مؤمن را وادار کند به گناه کوچک. نتیجه اش چیست؟ آن لعینِ درگاه الهی دارد کار خودش را می‌کند، او در کار خودش خِبره است، می‌داند که گناه کوچک وقتی متراکم شد، همان کاری را می‌کند که گناه بزرگ انجام می‌دهد. و گاهی تراکم و پی در پی شدن و اصرار بر گناهان کوچک و صغائر و محقَّرات، کاری با انسان می‌کند که برای انسان ارتکاب گناه بزرگ هم آسان می‌شود- العیاذ بالله- .خیلی از کارها هست که اوّل اگر به یک مؤمنی عرضه کنند، از آن کار تحاشی می‌کند، امّا آرام آرام او را مأنوس می‌کنند با گناه کوچک، یواش یواش سرش گرم می‌شود، کارش به جایی می‌رسد که همان گناه بزرگی که روز اوّل حاضر نبود آن را مرتکب بشود، آن را به راحتی انجام می‌دهد! این‌طور نیست انسان یک باره از مرز ایمان و کفر بگذرد و وارد کفر بشود، نه، یواش یواش او را نزدیک می‌کنند تا اینکه این‌طوری می‌شود. این، در گناهان شخصی و فردی، و در گناهان اجتماعی هم هست. این را هم توجّه داشته باشید. در قرآن کریم، آیات متعدّدی هست دربارۀ این که انسان یک کاری را انجام می‌دهد (یک گناهی را)، همین گناه راهی باز می‌کند به سوی کفر و نفاق، حتی تکذیب! «ثم کان عاقبة الذین أساءوا السوءی اَن کذّبوا بآیات الله». اوّل نمی‌خواست تکذیب کند، مؤمن بود، امّا کارهای سوء را انجام داد منتهی شد به این. یا آن آیۀ شریفۀ «فأعقَبَهم نفاقاً فی قلوبهم بما أخلفوا الله وعدَه»، دربارۀ صدقه و انفاق است. انفاق نکردند آنوقت نتیجه این شد.