عبرت از تاریخ میرزا محمدعلی محلاتی (۱۲۱۵_۱۳۰۴ خورشیدی) را به‌دلیل سفرهای بسیارش #حاج _سیاح نامیده‌اند. او به نقاط دور و نزدیک سفر کرده و مشاهدات خود را روان و شیوا روایت کرده است. شرح خاطرات و سفرهای او در دو کتاب «سفرنامهٔ حاجی سیاح» و «خاطرات حاج سیاح» منتشر شده. اغلب سفرهای او به اروپا و آمریکای شمالی‌ست و برخی او را نخستین فرد ایرانی می‌دانند که تابعیت آمریکا را دریافت کرد. میرزای جوان، سفر ۱۸ سالهٔ خود به دور دنیا را هنگامی آغاز کرد که ۲۳ سال داشت؛ او در هنگامه ٔ مشروطه‌خواهی به ایران بازگشت و به‌عنوان یک کنشگر سیاسی و اجتماعی قلم به‌دست گرفت. خاطرات او از دورهٔ شیوع بیماری وبا در ایران خواندنی و عبرت‌آموز است: ️مرض وباء سنهٔ ۱۳۲۲ هجری قمری، ۱۲۸۳ شمسی. این سال که صدارت با عین‌الدوله است و ایران بیچاره دچار گرانی غلهٔ چندین‌ساله می‌باشد، هنوز این بلا و بلاهای تعدیات حکام رفع نشده وباء در ایران ظاهر شد. شیوع این مرض اول در عتبات و عربستان بود. در کرمانشاه قرنطینه گذاشته شد. مأمورین و اطبا مواظب بودند که کسی مبتلا به این مرض عبور نکند. یک نفر از علمای معروف از نجف با جمعیت طلاب زیادی به عزم مشهد حرکت کرده وارد کرمانشاه شد. اطبا و ماموران خواستند ایشان را در قرنطینه نگه داشته اطمینان از نبودن مریض پیدا کنند. ایشان گفتند که: "قدوم حضرت آقا برکت و رحمت است، هر جا وارد شود، بلا رفع می‌شود، نباید قرنطینه شوند." مأموران گفتند: "حضرت آقا و غیر ایشان از امثال ایشان در نجف و کربلا بودند پس چطور بلا وارد شد؟" همراهان آقا به این دلیل واضح با چماق جواب داده، طبیب مأموران را کتک سخت زدند. در ایران هم به خلاف حکم خدا، بر اعمال و جنایات اهل عمامه مواخذه و مجازات نیست، به زور وارد کرمانشاه شدند؛ وباء هم که همراه خود آورده بودند در کرمانشاه طلوع کرد و همان روز جمعی مبتلا شدند و بیست و سه نفر همان روز اول مردند. همراهان حضرت آقا متفرقاً به بروجرد و اصفهان و همدان و سایر جاها رفتند و مردم که آن چماق را دیده بودند، دیگر جلوگیری نکردند. وباء هم همراه ایشان به هر جا وارد شدند، در آن‌جا ظاهر شد. خواستند برای طهران جلوگیری کرده قرنطینه بگذارند در طهران هم طلوع کرد. با این کثافت و بی‌پرستاری و نبود مریضخانه، وباء بنای کشتار گذاشت، مردم دچار وحشت شدند. بزرگان و مقتدران به شمیران و سایر دهات و ییلاقات رفتند. کشتار این بلاها غالباً در فقرا و بیچارگان می‌شود، تمام بلیّات و صدمات همیشه به ضعفاء متوجه است." 📗خخاطرات حاج سیّاح یا دوره خوف و وحشت، به‌کوشش حمید سیاح و تصحیح سیف‌الله گلکار، انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم، ۱۳۵۹، صص ۵۳۵ و ۵۳۶. ✏️ گزارش: #حامد_مهراد. گزینش: مصطفی سمیعی. https://eitaa.com/Bayynat