#فقه_اقتصادی ۵۰ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۱ 💠 رکن ۱: قرض بودن قرارداد: در صورتی که قرارداد بین طرفین، عقد قرض نباشد و به جای قرض، از سایر قراردادها استفاده شده باشد، ربای قرضی پدید نمی آید. ✅ مثال ۱: شخصی که میخواهد ۱۰۰ میلیون تومان از دیگری دریافت کند (برای آن که مثلا خودرو خریداری نماید) به شرط آن که بعد از یک سال با ۱۰ میلیون تومان زیاده بازگرداند: 🔴 اگر این مبلغ را در قالب عقد قرض دریافت کند، ربا است. 🟢 اما اگر در قالب عقد "فروش نسیه قسطی یا اقساطی" دریافت کند، اشکالی ندارد.؛ زیرا عقد قرضی در کار نیست و رکن اول ربای قرضی وجود ندارد. ✅ مثال ۲: فردی که می خواهد مبلغی را در حساب بانکی قرار دهد تا سود دریافت نماید: 🔴 اگر بدون آن که از ماهیت سپرده های سرمایه گذاری بانکی اطلاع داشته باشد، پول خود را به این نیت به بانک می سپارد که ماهانه فلان درصد یا فلان مبلغ به وی سود دهد، در این صورت سودهای دریافتی ربا بوده و اخذ آن شرعا حرام می باشد. 🟢 اما در صورتی که سپرده گذار _بر اساس شناختی که از ماهیت سپرده های سرمایه گذاری دارد_ پول خود را به قصد سرمایه گذاری به بانک بسپارد تا بانک مطابق قانون بانکداری بدون ربا، سپرده ها را در انواع فعالیت های اقتصادی به کار بسته و از سود حاصل به وی بپردازد، سپرده گذاری وی صحیح خواهد بود؛ زیرا عقد قرضی در کار نیست و رکن اول ربای قرضی وجود ندارد. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۵۱ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۲ 💠 رکن ۲: شرط: اگر ارکان دیگر وجود داشته باشد، ولی شرط زیاده نشده باشد، در این صورت نیز ربا پدید نمی آید. ✅ نتایج حاصل از رکن دوم: از این مطلب، سه نتیجه ذیل حاصل می شود: 1⃣ صحت زیاده بدون شرط؛ 2⃣ صحت جوایز بانکی؛ 3⃣ ربا نبودن قرض به امید زیاده. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۵۲ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۲ #نتایج 💠 نتیجه ۱: صحت زیاده بدون شرط: اگر در ضمن قرض، شرط زیاده نشده باشد، ولی قرض گیرنده موقع پرداخت بدهی، مقداری زیاده بپردازد، نه تنها ایرادی ندارد، بلکه استحباب نیز دارد. فتاوی: ✅ حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه: زیاده به شرط، حرام است و بدون شرط اشکالی ندارد بلکه برای قرض گیرنده از باب پرداخت نیکو، مستحب است که چیزی اضافه بپردازد. 📚 تحریرالوسیله، ج ۱، ص ۶۹۵، مساله ۱۱. ✅ رهبر معظم انقلاب اسلامی (مد ظله العالی): اگر قرض گیرنده، آن مبلغ اضافی را خودش با رضایت و به عنوان یک عملی که هنگام پرداخت قرض، مستحب است بپردازد، دریافت آن از او اشکال ندارد. 📚 اجوبه الاستفتائات، سوال ۱۷۸۴. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۵۳ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۲ #نتایج 💠 نتیجه ۲: صحت جوایز بانکی: جوایزی که بانک ها برای حساب های قرض الحسنه اعطا می کنند، هر چند در ضمن عقد قرض می باشد، اشکالی ندارد؛ زیرا بدون شرط است و منوط به برنده شدن در قرعه کشی می باشد. فتاوی: ✅ حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه): جوایزی که بانک به جهت تشویق برای ودیعه گذاشتن و قرض و مانند این ها به کسی که قرعه مقرر به نام او اصابت کرده، می دهد، حلال است و مانعی از آن ها نمی باشد؛ و هم چنین است جوایزی که موسسه ها بعد از اصابت قرعه جهت تشویق و جلب مشتری می دهند. وهم چنین است آن چه را که صاحب بعضی موسسه ها برای تشویق و زیاد شدن مشتری در ضمن بعضی از کالاها قرار می دهد؛ پس همه این ها حلال است و مانعی از آن نمی باشد. 📚 تحریرالوسیله، ج ۲، ص ۶۵۸، مساله ۷. ✅ رهبر معظم انقلاب اسلامی (مد ظله العالی): پس اندازه‌ای قرض الحسنه و جایزه های آن اشکال ندارد. 📚 اجوبه الاستفتائات، سوال ۱۹۴۶. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۵۴ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۲ #نتایج 💠 نتیجه ۳: ربا نبودن قرض به امید زیاده: گاهی قرض دهنده با شناختی که از قرض گیرنده دارد، می داند که او وقتی قرض می گیرد، معمولا با مقداری اضافه بر می گرداند. در این فرض، اگر به امید زیاده و بدون آن که شرط نماید، قرض دهد و در نهایت، قرض دهنده نیز با طیب نفس، زیاده ای برگرداند، ایرادی ندارد. امام صادق علیه السلام: ربا دو نوع است: ربای حلال و ربای حرام. ربای حلال آن است که شخصی به برادر خود (شخص دیگری) قرض دهد، به این امید که موقع ادای آن، بیش از آن چه قرض گرفته است، دریافت کند، بدون آن که بین آن دو شرط شود. پس اگر بدون شرط، به وی زیادتر داد، برای وی مباح (حلال) است، اما نزد خداوند ثوابی ندارد... ولی این که کسی قرض دهد و در آن شرط کند که بدهکار بیش از تر از آن چه قرض کرده است، برگرداند، این نوع ربا، حرام است. 📚 وسائل الشیعه، ج ۱۸، ص ۱۶۰، باب ۱۸، حدیث ۱. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۵۵ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ 💠 رکن سوم: هر نوع زیاده. چنان چه در تعریف لغوی ربا گذشت، ربا عبارت است از هر نوع زیاده. بنابراین قرض در صورتی ربوی خواهد بود که در آن زیاده ای شرط شده باشد. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۵۶ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نتایج #نتیجه ۱ 💠 نتیجه ۱: صحت قرض با شرط غیر زیاده: اگر قرض به شرط باشد (وجود رکن اول و دوم)، ولی شرط آن از نوع زیاده نباشد، ایرادی ندارد؛ زیرا در این گونه موارد، زیاده ای در کار نبوده و در نتیجه، ربا نیست و حرام نمی باشد. ✅ مثال: 1⃣ شرط گذاشتن وثیقه یا چک؛ 2⃣ شرط معرفی یک یا چند ضامن؛ 3⃣ شرط تسویه در مدت معین. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۵۷ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نتایج #نتیجه ۲ 💠 نتیجه ۲: ربا بودن انواع زیاده (یعنی و حکمی): فرقی نمی کند زیاده ای که در ضمن عقد قرض شرط می شود، عینی باشد یا حکمی (در هر دو صورت ربا پدید می آید). 🔴 بنابراین زیاده دو نوع است: ✅ زیاده عینی: هر چیزی که عینیت و وجود خارجی دارد یا امکان این بودن را داشته باشد؛ مانند پول، ساختمان، ماشین، مداد (هر نوع مدل نقدی و غیر نقدی). ✅ زیاده حکمی: بیان این نوع زیاده، در قالب مصادیق ذیل ارائه می گردد: 1⃣ قرض به شرط کار چاق کنی؛ 2⃣ قرض به شرط انجام عمل عبادی؛ 3⃣ قرض به شرط سپرده؛ 4⃣ قرض به شرط استفاده مجانی از ملک؛ 5⃣ قرض به شرط استفاده از مال رهنی. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۵۸ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نتایج #نتیجه ۲ #زیاده_حکمی 💠 مصادیق: 1⃣ قرض به شرط کار چاق کنی: مانند آن که بگوید: به شرط آن که فلان مشکل مرا در فلان اداره که نفوذ داری، حل کنی، فلان مبلغ به شما قرض می دهم. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۵۹ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نتایج #نتیجه ۲ #زیاده_حکمی 💠 مصادیق: 1⃣ قرض به شرط کار چاق کنی؛ 2⃣ قرض به شرط انجام عمل عبادی: مانند آن که بگوید: به شرط آن که سفر حج تمتع امسال را به نیابت از پدر من انجام بدهی، ۱۰۰ میلیون تومان به شما قرض می دهم. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۶۰ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نتایج #نتیجه ۲ #زیاده_حکمی 💠 مصادیق: 1⃣ قرض به شرط کار چاق کنی؛ 2⃣ قرض به شرط انجام عمل عبادی؛ 3⃣ قرض به شرط سپرده: رهبر معظم انقلاب اسلامی (مد ظله العالی): اگر دادن پول به صندوق به این عنوان باشد که آن پول برای مدتی نزد صندوق به صورت قرض بماند، به این شرط که صندوق هم بعد از آن مدت، وامی در اختیار او قرار دهد، و یا وام دادن صندوق، مشروط به این شرط باشد که او قبلا مبلغی را در صندوق گذاشته باشد، این شرط در حکم ربا بوده و شرعا حرام و باطل است، ولی اصل قرض در هر دو طرف صحیح می باشد. 📚 اجوبه الاستفتائات، مساله ۱۷۸۸. البته اگر بانک شرط پرداخت وام را منوط به سپرده گذاری نمی کند و به عبارت دیگر؛ هر گونه شرطی را مبنی بر پرداخت وام نمی پذیرد، ولی جهت جمع آوری منابع (با توجه به محدودیت های مالی خویش) و نیز تشویق به سپرده گذاری و مطابق اساس نامه صندوق، به کسانی که سپرده گذاری کرده اند، بدون آن که شرطی در میان باشد و بدون دادن تعهد وام، اقدام به اعطای وام قرض الحسنه نماید، اشکالی ندارد. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۶۱ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نتایج #نتیجه ۲ #زیاده_حکمی 💠 مصادیق: 1⃣ قرض به شرط کار چاق کنی؛ 2⃣ قرض به شرط انجام عمل عبادی؛ 3⃣ قرض به شرط سپرده؛ 4⃣ قرض به شرط استفاده مجانی از ملک: یکی از مسائل مورد ابتلا در جامعه، موضوع "رهن و اجاره منزل" است. اصطلاح "رهن کامل" در جایی به کار می رود که مستاجر بدون پرداخت اجاره، مبلغی را به اسم رهن به صاحب خانه می دهد تا مثلا یک سال در آن خانه زندگی کند. اصولا رهن، به معنایی که در حال حاضر مصطلح شده است، اشتباه است و شاید بتوان عنوان غلط مشهور را بر آن گذاشت؛ چرا که رهن به معنای گرو گرفتن است و گرو گیرنده شرعا نمی تواند در شرایط عادی در آن مال تصرف کند. در فقه "رهن" یا "گرو" به مالی گفته می شود که بدهکار نزد طلبکار می گذارد تا اگر طلب او را به موقع نداد، بتواند طلبش را از آن مال بردارد. مال رهنی در واقع نوعی ضمانت برای پرداخت بدهی است و گیرنده رهن در ابتدای امر، حق تصرف در آن را ندارد. با این توضیح مشخص می شود رهنی که امروزه درباره مکان استیجاری به کار می روو، اصلا رهن نیست؛ چرا که در رهن (گرو)، کسی که چیزی را رهن می گیرد، در ابتدای امر حق تصرف در آن را ندارد؛ در حالی که در ذهن کاملی که باب شده، موجر در پول دریافتی تصرف می نماید؛ پس این دو با هم متفاوتند. به فتوای تمام فقها این عمل (رهن کامل) ربا و حرام است؛ زیرا اجاره بها جزء ارکان عقد اجاره است و بدون وجود آن، عقد اجاره باطل است و در رهن کامل، به دلیل عدم وجود اجازه بها، عقد اجاره منعقد نمی گردد. آن چه باقی می ماند این این که مستاجر پول خود را برای مدت معینی (مثلا یک سال) به مالک خانه قرض می دهد به شرط این که در این مدت از ملک وی مجانا استفاده نماید. همان طور که ملاحظه می شود در مساله،فرمول ربای قرضی، یعنی "قرض به شرط زیاده" اتفاق افتاده است و نوع زیاده آن، "حکمی" می باشد. راه حل: اگر بتوانیم این قرار داد را به شکل "اجازه به شرط قرض" در بیاوریم، مشکل حل خواهد شد؛ به این صورت که طرفین مبلغی را به عنوان اجاره بها تعیین نمایند تا ارکان احارخ کامل شده و عقد اجاره محقق شود. در این صورت، فرمول این قرار داد، به شکل زیر خواهد بود: اجاره⬅️ به شرط ⬅️ قرض هم چنین اگر این قرض دادن برای کم کردن اجاره نیز باشد، باز ربا و حرام است زیرا در این جا نیز "قرض به شرط" اتفاق افتاده است. ✅ سوال: در معامله امروزی که اکثر صاحب خانه ها، قبلا مبلغ زیادی پول میخواهند تا فرضا دو اتاق در اختیار مستاجر قرار دهند، و مستاجر نیز آن پول را می پردازد، لکن یک کرایه ای از صاحب منزل گفته می شود و مطابق پولی که پرداخته است، از کرایه کم می کنند، مثلا در ازای دو اتاق، هزار و پانصد تومان کرایه و ده هزار تومان پول نقد است، صاحب منزل می گوید: اگر شما فلان مبلغ بدهید، بنده دو اتاق را مثلا هزار و سیصد تومان در اختیار شما قرار می دهم. با توجه به این که اکثرا در مورد مساله مذکور این گونه عمل می کنند، بفرمایید این موضوع چه صورت دارد، کم شدم پول نقد جهت کرایه چگونه است؟ ✅ جواب: هر نحو معامله که برای فرار از ربا باشد، محکوم به حکم ربا و باطل است؛ و کم کردن وجه اجاره به حساب پول قرض، ربا است مگر آن که شرط قرض در ضمن اجاره باشد که در این صورت اشکالی ندارد. 📚 استفتائات، ج ۶، س ۷۷۰۷. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۶۲ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نتایج #نتیجه ۲ #زیاده_حکمی 💠 مصادیق: 1⃣ قرض به شرط کار چاق کنی؛ 2⃣ قرض به شرط انجام عمل عبادی؛ 3⃣ قرض به شرط سپرده؛ 4⃣ قرض به شرط استفاده مجانی از ملک؛ 5⃣ قرض به شرط استفاده از مال رهنی: چنانچه قرض دهنده شرط کند که قرض گیرنده مالی را نزد او رهن گذارد، صحیح است؛ اما اگر شرط کند که وی از آن مال استفاده نماید، ربا محسوب شده و حرام است، ولی اگر شرط نکند و بعد از عقد، اجازه بگیرد، اشکالی ندارد. 📚 تحریر الوسیله، ج ۱، ص ۶۳۹. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۶۳ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نکات 💠 نکته ۱: ربای قرضی زمانی اتفاق می افتد که زیاده به نفع قرض دهنده شرط شود؛ بنابراین اگر زیاده به نفع قرض گیرنده شرط شود، ربا نمی باشد. ✅ مثال: 1⃣ قرض دهنده با نیت احسان و جهت ترغیب فردی برای انجام فعالیت اقتصادی، به وی مبلغی را قرض دهد و شرط شود که موقع پس گرفتن، مقداری کمتر از آنچه قرض داده است، پس بگیرد. 2⃣ فردی که مقداری کالای فاسد شدنی دارد (و الان نیازی به آن ندارد و امکان نگهداری آن را نیز ندارد) این کالا را به کسی قرض می دهد و برای این که قرض گیرنده رغبت به گرفتن آن داشته باشد، شرط می شود که در زمان پس گرفتن، مقداری کمتر از آن چه قرض داده شده است، پس داده شود. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۶۴ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نکات 💠 نکته ۲: حرمت شرط زیاده به نفع شخص ثالث. اگر در عقد قرض، زیاده به نفع هیچکدام از قرض دهنده و قرض گیرنده شرط نشود، بلکه به نفع شخص ثالث شرط گردد، ربا و حرام است مطلقا؛ یعنی فرقی ندارد که قرض دهنده از نفع ثالث، منتفع شود یا خیر. ✅ مثال: 1⃣ ده میلیون تومان به شما قرض می دهم به شرط این که مشکل سربازی پسرم را حل کنی. 2⃣ نهاد فرهنگی دانشگاه، مبلغی را نزد بانک، قرض بگذارد به شرط آن که بانک از محل منابع خود، به دانشجویانی که از سوی نهاد معرفی خواهند شد، وام قرض الحسنه بدهد. @feghtesad_ir

#فقه_اقتصادی ۶۶ #بخش ۱ (احکام کسب های حرام) #فصل ۱ (ربا، خبیث ترین درآمدها) #گفتار ۵ (ربا شناسی) #انواع_ربا #ربای_قرضی #ارکان #رکن۳ #نکات 💠 نکته ۴: حرمت تکلیفی و حرمت وضعی ربا. از نظر شرعی اگر در عقد قرض، شرط ربا و زیاده شود، در مورد حرمت وضعی و تکلیفی ربا و عقد قرض، بین مراجع معظم تقلید اختلاف نظر وجود دارد. ✅ نظر حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) و رهبر معظم انقلاب اسلامی (مد ظله العالی)، در این باره چنین است: "عقد قرض به شرط زیاده، از نظر وضعی صحیح است، امام حرمت تکلیفی دارد؛ ولی شرط ربا و زیاده، هم حرمت تکلیفی دارد و هم حرمت وضعی". ✅ در استفتائی از رهبر معظم انقلاب اسلامی (مد ظله العالی) آمده است: "آیا معاملات بانک های جمهوری اسلامی ایران محکوم به صحت هستند؟ خرید مسکن و غیره با پولی که از این بانک ها گرفته می شود، چه حکمی دارد؟ غسل کردن و نماز خواندن در خانه ای که با این قبیل پول ها خریداری شده، چه حکمی دارد؟ و آیا گرفتن سود در برابر سپرده هایی که مردم در بانک می گذارند، حلال است؟ ". پاسخ: "به طور کلی معاملات بانکی که بانک ها بر اساس قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی و مورد تایید شورای محترم نگهبان انجام می دهند، اشکال ندارد و محکوم به صحت است و سود حاصل از به کار گیری سرمایه بر اساس یکی از عقود صحیح اسلامی، شرعا حلال است؛ لذا در صورتی که گرفتن پول از بانک برای خرید مسکن و مانند آن تحت عنوان یکی از آن عقود باشد، بدون اشکال است؛ ولی اگر به صورت قرض ربوی باشد، هر چند گرفتن آن از نظر حکم تکلیفی حرام است، ولی اصل قرض از نظر حکم وضعی صحیح است و آن مال، ملک قرض گیرنده می شود و جایز است در آن و در هر چیزی که با آن می خرد، تصرف نماید". 📚 اجوبه الاستفتائات، مساله ۱۹۲۲. @feghtesad_ir