✅ هماهنگیِ بین «معرفت‌های دینی و معرفت‌های علمی»، نيازمند هماهنگیِ روش‌ها و متدلوژی‌های آنهاست، و هماهنگیِ روش‌ها نیازمند فلسفۀ روش (فلسفۀ شدن). 💬 استاد سید محمدمهدی میرباقری: 🔸 منظومۀ عقلانيت اجتماعی بايد اولاً به‌صورت جزاير مستقل عمل نكنند، بلکه به‌صورت پيوستار عمل كنند و ثانياً، اين منظومه، متعبّد به وحي باشد و بر اساس مديريت ديني شكل بگيرد. 🔸 معرفت‌هاي ديني و نظری و تجربي در اين منظومه بايد مستند به وحي شوند و معرفت ديني، متغيّر اصلی باشد. در اين صورت، بايد مأموريت تفقه ديني گسترش پيدا كند و وارد عرصه‌اي شود كه بتواند نيازهاي دانش‌هاي تجريدي و تجربي به مفروضات اساسی را تأمين كند. 🔸 اگر تفقّه دينی به‌دنبال پاسخ‏‌گويیِ به مفروضات علوم تجربي و علوم تجريدي نباشد، نمي‌تواند در موضع متغيّر اصلي در منظومه‌ معرفتي بشر قرار بگيرد، بلكه ممكن است دانش‌هاي ديگر، معرفت‌هاي ديني را تحت‌تأثير قرار دهند و فقه نيز عرفي شود؛ يعنی در تعامل بين فقه و دانش اقتصادي، روان‏‌شناسي، جامعه‏‌شناسي و ساير دانش‌ها، آن دانش‌ها، عينيت را بازسازي كنند و معرفت ديني را تابع شرايط عيني تغيير دهند. 🔸 معنای ديني‏‌سازیِِ اين فضاي كيهانی آن نيست كه عقل و تجربه و شهود را تعطيل كنيم، بلکه می‌‏خواهيم مبتنی بر دين، آنها را شکوفا کنيم. هم‏چنين، وحی را حوزۀ‌ موازي با شهود و تعقل و تجربه فرض نمی‌‏کنيم و معيار صحّت هر يک را جدا تعريف نمی‏‌کنيم تا هركدام معيار صحّت مستقل و روش تحقيق مستقل از ديگری داشته باشند؛ بلكه اين منظومه‌ کلان تعقّل بايد مبتني بر يك نظام هم‏اهنگ روش تحقيق اتفاق بيفتد كه در آن، استناد به وحي و محاسبات نظري و عقل تجربي و نيز شهود، به هم پيوسته عمل مي‌كند و چگونگی کاربردی کردن فرهنگ دين نشان داده می‌‏شود. به عبارت ديگر، يك #معيار_صحّت_تركيبي در اين منظومه‌ وجود دارد؛ چرا که اگر جزاير مستقلي با معيار صحت‌ها و روش تحقيق‌هاي مختلف درست کنيم، يك #پيوستار_عقلاني به وجود نخواهد آمد و به طور طبيعی يك تصميم‌گيري منسجم هم نخواهيم داشت؛ چرا که تصميم‌گيري‌ها در مقياس توسعه، كلان و خُرد، ناشي از عقلانيت اجتماعي هستند و چنانچه عقلانيت اجتماعی داراي يك پيوستار مناسب نباشد، اين تصميم‌گيري‌ها نيز جزيره‌اي خواهد شد. 🔸 شكل‌‏گيري پيوستار ديني در فضاي عقلانيّت اجتماعي نيازمند نرم‌افزارهايي است كه بتواند تحقيقات را در حوزه‌هاي مختلف به‌گونه‌اي سامان دهد كه همه‌ آنها، مستند به دين شوند و همچنين جايگاه تعقل، تجربه و احساس و شهود انسان در كنار تعبّد به وحي محفوظ بماند. اين امر به يك #روش_تحقيق نياز دارد که بتواند حوزه‌هاي مختلف را به‌صورت پيوسته ببيند و حوزه‌ فقاهت را با حوزه‌ دانش‌هاي تجريدي و تجربي، مرتبط كند و بالعکس. اين نرم‌‏افزار، ايمان به وحي را معيار اصلي صحّت قرار مي‌دهد و در عين حال، معيار صحّت حتماً به كارآمدي تجربي و هم‏اهنگي نظري هم قيد مي‏‌خورد؛ در اين صورت، روش تفقّه ديني با روش‌هاي تجربي در هم تنيده می‌شوند و #انعكاس_روش‌ها در یکدیگر ديده مي‏‌شود. 🔸 بنابراين، این نرم‌افزار به‌دنبال ناديده گرفتن جايگاه مطالعات تجربي، مطالعات ميدانی، محاسبات نظري و شهود بشر نيست بلكه به دنبال برقراري نسبتي بين اینها بر اساس تعبّد و استناد به وحي است. 🔸 نظام روش تحقيق به عنوان #نرم‌افزار_پیوستارسازی دينی، بايد به گونه‌اي شکل بگيرد كه تحقيقات را به هم پيوند دهد و بتواند انعكاس آنها را در یکدیگر مشاهده كند. 🔸 روش‌های تحقيق نيازمند به #فلسفه_روش_تحقيق هستند. فلسفه روش تحقيق عهده‏‌دار هماهنگي روش تحقيق‌‏هاست. اين فلسفه مي‌‏تواند فعل تحقيق را تحليل و مدل‏‌سازي كند، و زمينه هم‏اهنگ شدن تحقيقات اجتماعي را فراهم آورد؛ يعني اين فلسفه هم توليد نرم‌‏افزار و هم سازمان‌دهي مديريتِ آن را به عهده دارد. «فلسفه‌ روش تحقيق» را مي‏‌توان نظريه راهنما هم ناميد. اين نظريه بايد در حوزه تفقه ديني و حوزه دانش‌هاي تجربي و تجريدي، #نظام_روشگان هم‏اهنگ ارائه دهد و موجب تعامل محصولات آنها شود. در غير اين صورت، اگر روش تفقه ديني با روش‌ها و تحقيقات تجريدي و تجربي تعامل نداشته باشد، هم‏اهنگ‌‏سازي محصولات آنها دشوار خواهد بود. به عبارت ديگر، قابليت انعكاس دانش‌هاي ديني در حوزه تجريدي و تجربي و نيز انعكاس دانش‌هاي تجربي و تجريدي در تفقه ديني را دارا باشد. بنابراین، فلسفه روش تحقیق عهده‌دار چنين تعاملي در هم‏اهنگي حوزه‌‏های تفقه ديني و حوزه‏‌های علوم تجريدي و تجربي نظام روشگان است. اگر روش علم اين قابليت را نداشته باشد كه مفروضات اساسي حوزه دين را بپذيرد و مانند روش‌هاي پوزيتيويستي عمل كند، هرگز امكان توليد علم ديني وجود نخواهد داشت؛ هم‏چنان كه علم فلسفي الهي نيز به اين ترتيب توليد نخواهد شد؛ لذا به نظريۀ راهنمايي نيازمنديم تا زمينه اين كار را فراهم كند.» #ساینتیزم @Javaher_Alhayat