💡از کلینی تا خمینی؛ از نگرش فرهنگی تا نگرش سیاسی به دین یادداشت راهبردیِ #سیدمحمدحسین_متولی_امامی به مناسبت 22بهمن99🇮🇷 🔹همواره تاریخ فقه شیعه از کلینی تا خمینی (ره)، به مسأله #ولایت_فقیه توجه داشته است. اما چه شد که تنها امام خمینی توانست این ایده را به یک امر سیاسی واقعی تبدیل کند ولی دیگر فقیهان، از چنین قدرت و توانی برخوردار نبوده اند؟ بخشی از جواب، به شرایط سیاسی، تاریخی و ظرفیت های اجتماعی ارتباط دارد. در برخی مقاطع تاریخی، شرایط سیاسی و یا رشدیافتگی مردم، برای یک انقلاب سیاسی فراهم نبوده و تبعاً فقیهان ناظر به ظرفیت زمانه خود اقدام می کرده اند. اما بخش دیگری از جواب، مربوط به منظر سیاسی حضرت امام (ره) در مطالعات اسلامی است. براي درك تفاوت نگاه فقيهاني مثل حضرت امام و ساير فقها، لازم است به تفاوت منظر فرهنگي و منظر سياسي توجه شود. #مناظره_اي كه ميان امام خميني و سيد محسن حكيم، 27 مهرماه 1344 رخ داده و در فضاي مجازي قابل جستجو است، حاوي اين تفاوت در فهم دين است. مرحوم حكيم نگران تنهاماندن و عدم همراهي مردم و ريخته‌شدن خون مردم است؛ اما امام ايده سياسي اتحاد عالمان ديني را دارد. آقاي حكيم مردم را دروغگو و شيفته دنيا مي‌پندارد اما مرحوم امام مي‌گويند: مردم در پانزده خرداد جوانمردی و صداقت خود را نشان دادند. 🔹هرچند پدیده های تمدنی، ریشه در فرهنگ اجتماعی دارند، اما انتقال یک مقوله فرهنگی تا رسیدن به سرمنزل پدیده های تمدنی، نیازمند #فرآوری_سیاسی است. کسی که به دین، از باب یک مقوله فرهنگی نگاه می کند، دغدغه‌اي جز فهم و اجراي احكام اسلامي ندارد، اما فقيهي كه منظر سياسي برگزيده، اجراي احكام را در مسير اداره جامعه مي‌داند. در رويكرد فرهنگي، احكام پراكنده ديده مي‌شود و به قدر متقين‌ها اكتفا مي‌شود، اما در رويكرد سياسي، به احكام اسلامي به مثابه نرم افزار اداره جامعه ديده مي‌شود. در رويكرد فرهنگي، فقيه براي مردم احكام مي‌گويد، ولي خود را زعيم جامعه نمي‌داند. اگر هم زعيم مردم بداند، دغدغه اجراي احكام دارد و دركي از موقعيت‌مندي جامعه و سياست‌ورزي ندارد. اميرالمؤمنين (ع) مي‌فرمايند: آفَةُ اَلزُّعَمَاءِ ضَعْفُ اَلسِّيَاسَةِ. 🔹رویکرد فرهنگی، بیرون از میدان سیاست و در محیط های کتابخانه ای و ایزوله، براي مردم و سیاست مداران توصيه‌هايي دارد، غافل از این که سیاست، منتظر چنین توصیه هایی نمی ماند. سیاست مانند بازی شطرنج است و نیازمند تصمیم گیری در موقعیت است. رویکردهای فرهنگی، نمی توانند چنین میدانی را اداره کنند مگر آنکه با #ایده_سیاسی وارد این میدان شوند. اينكه حضرت امام، در شرايطي كه اغلب فقيهان، از ترس خون خود و شيعيان، حكم به تقيه داده بودند، به يكباره مي‌فرمايند: «مصلحت اسلام از همه مصالح بالاتر است. تقيه حرام است و لو بلغ ما بلغ». چنين گفتاري از يك درك عميق سياسي برخواسته است. 🔹منظر سیاسی به دین، شکل فهم و سطح تحلیل فقیه را ارتقا داده و دین را به مثابه نرم افزار مدیریتی جامعه اسلامی فرآوری می کند. منظر سیاسی به ما می آموزد که احکام اسلامی، برای اداره جامعه اسلامی تشریع شده و اهمیت حکم #زکات_کمتر_از_ولایت_فقیه_نیست ؛ چراکه احکامی چون زکات، خمس، اجرای حدود، دیات، و...، بستر جریان ولایت در جامعه است. منظر سیاسی به فقیه می گوید: «اگر بستر اجرای زکات در این زمانه نیست، بستر آن را خودت محقق کن و با جريان برائت، زكات را به تعطيلي نكش». ادامه در بخش دوم👇