🔹 با توجه به لغو سخنرانی "بایسته‌های اخلاق اجتماعی شیعیان در نیمه قرن دوم هجری؛ بازخوانی یک نامه" به دلیل اختلال اینترنتی، این سخنرانی امشب ۲۵ فروردین ۱۴۰۱ ارائه خواهد شد، ان شاء االله. ۲۵ فروردین ۱۴۰۱ @MohsenAlviri

🔸 ارائه سخنرانی با عنوان بایسته‌های اخلاق اجتماعی شیعیان در نیمه قرن دوم هجری؛ بازخوانی یک نامه ـ بخش اول از دو قسمت روز پنج‌شنبه ۲۵ فروردین ۱۴۰۱، بحثی با عنوان "بایسته‌های اخلاق اجتماعی شیعیان در نیمه قرن دوم هجری؛ بازخوانی یک نامه" در سلسله نشست‌های مجازی مؤسسه مفتاح کرامت در ماه مبارک رمضان با محویت اخلاق اجتماعی ارائه شد که چکیده آن چنین است:  مقدمه سه مقدمه پیش از ورود به اصل بحث لازم است: مقدمه اول ـ این گفتار در پیوند محتوایی و در بخش‌هایی از آن برگرفته از مقاله‌ای است که پیش از این با عنوان "امام صادق علیه السلام و سبک زندگی یک مسلمان" منتشر شده است. اخلاق اجتماعی به گونه‌های مختلف تعریف شده است و تعریف مورد نظر از اخلاق اجتماعی در این بحث چنین است: اخلاق اجتماعی مجموعه بایدها و نبایدهایی است که فرد در گستره روابط اجتماعی صرف‌نظر از الزامات قانونی (این که قانون در باره آن‌ها چه موضعی دارد) بر پایه یک باور درونی و با هدف تعالی روحی خود یا تعالی جامعه در مواجهه با  دیگران آن‌ها را رعایت می‌کند.  مقدمه دوم ـ نامه‌ای مهم از امام صادق علیه السلام به یاران خود در دست است که قديم‌ترين نقل آن در بخش الروضه کتاب الکافی مرحوم کلينی (ج ۸، صص ۲-۱۴) آمده است. وثاقت نامه، به دلیل استفاضه و همچنین به دلیل اعتبار یکی از طریق‌های نقل آن، محل تردید نیست. در مقدمه اين نامه چنين آمده است که وقتی امام صادق عليه السلام اين نامه را خطاب به ياران و پيروان خود نوشت، به آن‌ها دستور داد مدام به اين نامه توجه داشته باشند و در آن تأمل کنند و بکوشند به آن پايبند باشند و به آن عمل کنند. شيعيان آن حضرت هم اين نامه در نمازخانه‌های داخل منازل خود گذاشته بودند و بعد از انجام فريضه نماز به تأمل در آن می‌پرداختند. گزاره‌های مربوط به اخلاق اجتماعی در این نامه، موضوع بحث ماست.  مقدمه سوم ـ شیعیان در آغاز استیلای عباسیان در معرض تهدیدهای هویتی تازه‌ای قرار گرفتند. قرائنی نشان می‌دهد که این نامه امام صادق علیه السلام پس از زوال بنی‌امیه و در دوران سخت و پرتنگنای عباسی نوشته شده است. بر این پایه می‌توان گفت کارکرد اصلی این نامه حفظ هویت شیعی در برابر تهدیدها و چالش‌های هویتی آن روزگار بوده است و همین نکته حلقه وصل مفاد آن نامه با چالش‌های روزگار ماست. دسته‌بندی محتوای نامه اگر مفاد این نامه در قالب سه محور رابطه انسان با خدا، رابطه انسان با  خود و رابطه انسان با دیگران دسته‌بندی شود، می‌توان دست کم به ۲۲ گزاره دال بر توصیه امام صادق علیه السلام به چگونگی رابطه شیعیان با دیگران به این شرح دست یافت: حفظ آرامش و وقار و سکينه، حفظ حياء و دوری جستن از هر آن چه صالحان پيش از ما از آن‌ها دوری جسته‌اند، خوش‌رفتاری با مخالفان و دوری جستن از شدت بخشيدن به مخالفت با آن‌ها (دو بار ذکر شده است)، برخورد نيکو داشتن با بدرفتاري‌ها برای جلوگيری از ناديده گرفته شدن و زير پا ماندن حق، بازداشتن زبان جز از خير و پرهيز از بدگويی و تهمت و دشمنی‌ورزی، سکوت جز در آن چه برای آخرت سودمند باشد، شکيبايی ورزيدن در برابر مشکلاتی که دشمنان در برابر پایبندی به حق ايجاد می‌کنند، خوش‌رفتاری با مردم، پرهيز از دشنام دادن به دشنام دهندگان به خدا و اوليای خدا، مهرورزی به مستمندان و دوری جستن از خوار شمردن و تکبر ورزيدن به آن‌ها، دوری جستن از فخرفروشی و خودبزرگ‌بينی، دوری جستن از بَغی و تعدی به حقوق ديگران، دوری جستن از حسد، پرهیز از کمک به ستم کننده به مسلمانان مظلوم، کمک به همديگر، دوری جستن در حد توان از بدگویی عليه صالحان نزد پيشوای جامعه اسلامی و در تنگنا قرار دادن امام، دوری جستن از در تنگنا قرار دادن برادران مسلمان، دقت در مرزبندی‌های اعتقادی و اجتماعی و دقت در اين که انسان در شمار اهل باطل قرار نگيرد، پرهيز از قرار دادن خدا و امام و دين در معرض دشمنی‌های اهل باطل، قرار دادن حب و بغض‌ها بر اساس معيارهای خداپسندانه، عادت دادن نفس به بلاء و مصيبت در دنيا و تدبر در مصائب پيامبران که قرآن آنها را ذکر کرده است، و پيروی کردن از هدايت و وقار و آرامش و حلم و خشوع و تقوا و راستگويی و وفای به عهد صالحان. ادامه دارد. ۲۸ فروردین ۱۴۰۱ @MohsenAlviri

🔸 ارائه سخنرانی با عنوان بایسته‌های اخلاق اجتماعی شیعیان در نیمه قرن دوم هجری؛ بازخوانی یک نامه ـ بخش دوم از دو قسمت این گزاره‌ها که هر یک از آن‌ها نیازمند شرح و بسط است و تنها گزیده‌ای از آن به اختصار تمام در نشست توضیح داده شد، قابل دسته‌بندی در سه محور کلی خردورزی، اخلاق‌مداری و مسؤولیت اجتماعی است. به بیان دیگر اخلاق اجتماعی بر پایه تعریفی که از آن ارائه شد، از دیدگاه امام صادق علیه السلام دارای این سه ویژگی است.  جمع‌بندی پرسش از هویت شیعی در عرصه اجتماع یک پرسش کهن است و چنین برمی‌آید که کتاب‌هایی مانند صفات الشیعه اثر شیخ صدوق (۳۸۱ ق.) که بخشی از روایات آن به آداب معاشرت اختصاص دارد در پاسخ به همین نیاز نوشته شده باشد. ما اکنون نیز در برابر این پرسش هویتی قرار داریم  که ما کیستیم؟ نشانه‌های هویتی ما در عرصه اجتماع و در تعامل با دیگران چه باید باشد؟ با وجود همه تأملات و احتیاط‌ها در مسأله تطبیق‌ و تعمیم‌های تاریخی، به نظر می‌رسد امروزه نیز که فاصله گرفتن جامعه ما از اخلاق اجتماعی مورد اشاره در آموزه‌های دینی نادیده‌گرفتنی نیست، می‌توان با الگو قرار دادن این نامه مهم امام صادق علیه السلام اخلاق اجتماعی خود بر پایه رهنمودهای آن حضرت بازتعریف و بازآرایی کرد و با عمل به آن‌ها هویت متمایز پیروان واقعی مکتب اهل بیت علیهم السلام را در عرصه اجتماعی به دیگران شناساند. امام صادق علیه السلام در بخشی از این نامه، وجه هویت‌بخشی آن را اینگونه برجسته ساخته‌اند: هَذَا أَدَبُنَا أَدَبُ اللَّهِ فَخُذُوا بِهِ وَ تَفَهَّمُوهُ وَ اعْقِلُوهُ وَ لَا تَنْبِذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ مَا وَافَقَ هُدَاكُمْ أَخَذْتُمْ بِهِ وَ مَا وَافَقَ هَوَاكُمْ طَرَحْتُمُوهُ وَ لَمْ تَأْخُذُوا بِهِ  یعنی: اين آداب (پيشنهادی) ماست که همان آداب خدايی است، آن را دريابيد و آن را فهم کنيد و در آن بيانديشيد و آن را پشت سر خود نيناندازيد، اگر چنين کنيد و به اين آداب عمل کنيد، به آن چه سازگار با هدايت‌يافتگی شماست دست يافته‌ايد و به آن چه سازگار با هواپرستی شماست پشت کرده‌ايد و آن را وانهاده‌ايد. این توصیه‌ها چندی است در جامعه ما نه در سطح حکمرانی و نه در سطح  عمومی شنیده نمی‌شود، ولی وظیفه زنده نگاه داشتن آن‌ها و جلوگیری از فراموش شدن کامل آن‌ها همچنان بر دوش‌ها سنگینی می‌کند.  ۲۸ فروردین ۱۴۰۱ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا متن یک‌پارچه خلاصه سخنرانی بایسته‌های اخلاق اجتماعی شیعیان در قالب وُرد @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا متن یک‌پارچه خلاصه سخنرانی بایسته‌های اخلاق اجتماعی شیعیان در قالب پی‌دی‌اف @MohsenAlviri

https://www.skyroom.online/ch/csir.ut/ut @MohsenAlviri

🔹 ارائه سخنرانی با عنوان "الدور الحضاري للقرآن. دراسة متواضعة في الحضارة الإسلامية المسبقة" ـ بخش اول از دو قسمت یکشنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۱ در نشست مجازی "ندوة دولیة عبر الإنترنت حول دور القرآن الکریم فی خلق حضارة اسلامیة جدیدة" که از سوی نمایشگاه بین‌المللی قرآن با همکاری دانشگاه تهران و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد بحثی با عنوان "الدور الحضاري للقرآن. دراسة متواضعة في الحضارة الإسلامية المسبقة" برگرفته از مقاله‌ای که پیش از این با مشخصات زیر به چاپ رسیده بود، ارائه شد:  الویری، محسن، کارکرد تمدنی قرآن؛ یک بررسی مقدماتی در قلمرو تمدن پیشین اسلامی، فصلنامه علمی ـ پژوهشی نقد و نظر، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دوره ۲۰، شماره ۸۰، زمستان ۱۳۹۴، صص ۵۵ ـ ۷۶. خلاصه بحث ارائه شده چنین است: مقدمة  إذا اعتبرنا الحضارة مجموعة من المكونات التي تقوم على فكرة أساسية ومنظمة و متکونة من أنظمة مختلفة ، فإن هذه الفكرة الأساسية في الحضارة الإسلامية المبكرة كانت متخذة و مقتسبة من التعاليم الإسلامیة و الوحی الإلهي والقرآن کان رمزا خالد لهذه التعاليم. فالقرآن کان هو الأساس المعرفي ومنطق التكوين و المحدد لكيفية العلاقات بين المكونات و النظم الاجتماعیة  والمسار الحضاري فی حضارتنا الاسلامیة الماضیة.  یمكن توثيق هذه القضیة بالنظر إلى ماورد فی القرآن ودراسة تعاليمه الحضارية من جهة، والنظر إلى واقع الحضارة الإسلامية ودور القرآن فيه من أخری. و هذا المقال یتناول الموضوع من جانب تاریخی فحسب مرتکزا علی مجالين رئيسيين على النحو التالي: • أثر القرآن على الروح الشاملة والعامة للحضارة الإسلامية و اتجاهاتها وتوجهاتها  • أثر القرآن على مكونات ومظاهر الحضارة الإسلامية الف. أثر القرآن على الروح الشاملة والعامة للحضارة الإسلامية السابقة و اتجاهاتها وتوجهاتها  يتم تنظيم كل حضارة على أساس سلسلة من المعتقدات والقيم ولا شك أن الأديان يمكن أن تلعب دورًا في تكوين الحضارات بسبب تضمنها هذه المعتقدات والقيم. المنظرون ومؤرخو الحضارة مثل ويل ديورانت وتوينبي وحتى المنظرين المعاصرين مثل صموئيل ب. هنتنغتون یعتقدون بأن الأديان هي السمة الرئيسية والواضحة والأساس للحضارات. و کدراسة ميدانية، أظهر الكتاب الشهير لماكس ويبر (۱۹۲۰) بعنوان الأخلاق البروتستانتية وروح الرأسمالية بوضوح كيف تأثرت الحضارة الغربية الحديثة التي تركز على النظام الرأسمالي بالأخلاق الدينية المسيحية البروتستانتية. و فی حضارتنا الاسلامیة المسبقة أیضا نشاهد نفس الشیء أی سماتها و مواصفاتها العامة هي النتيجة الطبيعية للمعرفة والتعاليم التي جاء بها الاسلام و الموقع المركزي لها هو فكرة التوحيد و ما یبتنی علیها من مفاهيم مثل القيامة والعدالة وحرية الإنسان. الدین الذی لا يدعو الإنسان إلى كماله الحقيقي لا يمكن أن يكون له مثل هذه الإنجازات. ب. تأثير القرآن على مكونات ومظاهر الحضارة الإسلامية السابقة تتم دراسة هذا المحور بناءً على نتائج الدراسات التقليدية للحضارة فی أربعة محاور فرعیة:  الاول ـ دور القرآن فی العلوم فی الحضارة الإسلامية يمكن تقسيم هذا الدور حسب انواع العلوم التی أثر القرآن فیها إلى ثلاث فئات: • العلوم التي کانت نقطة البدایة لتکوینها القرآن و هی التی وُجدت لخدمة دراسة القرآن وفهمه مباشرة،مثل قراءة القرآن، التجويد، التفسير، الصرف و النحو، العلوم البلاغیة، فقه اللغة (کما یشیر إلیه الراغب الاصفهانی فی مقدمة مفردات الفاظ القرآن فی غریب القرآن، ص ۶) • العلوم التي لها صلات بالقرآن و جذور فی القرآن في مختلف أجزائها ومبادئها وقضاياها و لکنها لم‌تتکون فقط لخدمة القرآن مثل علم الكلام، والأخلاق، والفقه، ومبادئ الفقه، والتاريخ ، والعرفان • العلوم التي تکونت أو دخلت المجمتع الاسلامی لتلبية حاجات المجتمع الإسلامي و هی ما نسمیة العلوم الدخیلة و هی التی نشأت قبل الاسلام و لم يتم إنشاءها لفهم القرآن، ولا لفهم الدين و لکنها کانت متأثرة من القرآن بحیث كان للقرآن دور فعال في تشجيع تعلمها ونشرها وإعادة تعريف أسسها و فی بعض الاحیان منهجها، مثل النجوم والجغرافيا والطب و الفلسفة و حتی الأدب. الثانی ـ دور القرآن فی الفنون الشعبية في الحضارة الإسلامیة  بإمکاننا أن نقسم هذه الفنون أیضاً الی قسمین: • الفنون التي نشأت مباشرة لخدمة القرآن - لم يكن لهذه الفنون ، على الأقل في المراحل الأولى من وجودها، أي غرض سوى تقديم القرآن بشكل أكثر جمالاً ومن أهم هذه الفنون وأبرزها كتابة القرآن وخطه (و یشیر ابن خلدون فی المقدمة (صص ۴۳۸-۴۳۹) الی هذا الموضوع) و زخرفة القرآن. ادامه دارد. ۳۰ فروردین ۱۴۰۱ @MohsenAlviri

🔹 ارائه سخنرانی با عنوان "الدور الحضاري للقرآن. دراسة متواضعة في الحضارة الإسلامية المسبقة" ـ بخش دوم از دو قسمت ذکر لنا المصادر التاریخیة بأنه كتب ظهیرالدين بابر الحاكم المغولی الشهير في الهند القرآن بخط جميل وقدمه للكعبة المشرفة و أیضا ورد فی التاریخ عندما فتح صلاح الدين الأيوبي مصر وجد ۳۴۰۰ مصحفا في مكتبة الخليفة الفاطمي وكلها مكتوبة بخط جميل و بماء الذهب. حتى اليوم فی حین آخر تتباهى بعض المتاحف بإزالة الستر عن كنوز ثمينة من القرآن بخطوط جميلة وتذهيب رائع. • الفنون التي استلهمت القرآن وأهم هذه الفنون العمارة والفسيفساء والنحت على الخشب والرسم و نسج السجاد والتزجيج بالزخرفة المزججة والفخار وغیرها. الثالث ـ أثر القرآن على المساحات المادية و البنایات فی الحضارة الإسلامیة أقصد من المساحات المادیة، البنایات بما هی جزء من مدینة أو قریة لا العمارة و يمكن تقسيم هذه البنایات أیضاً إلى فئتين عامتين: البنایات التي تخدم القرآن مباشرة مثل دور القرآن والمساجد و البنایات التی تخدم لسد الحاجات العامة للمجتمع الإسلامي والتي تأثر بعضها بتعاليم القرآن مثل المدارس و المکتبات و الأسواق. الرابع. أثر القرآن على الحياة الاجتماعية فی الحضارة الإسلامية و الجانب الرابع لأثر القرآن علی مکونات الحضارة الإسلامیة السابقة هو أثرها علی الحیاة الإجتماعیة وهی التی یمکننا أن ندارسها بدوره فی جوانب مختلفة مثل: ظهور المجموعات الاجتماعية الجديدة - كانت إحدى النتائج الاجتماعية للقرآن هي ظهور مجموعات اجتماعية جديدة في المجتمع الإسلامي تعتمد هوياتها على القرآن. مثل قراء القرآن و حفاظ القرآن ومعلمی القرآن و مفسریه. ظهور أعمال جديدة وقواعد لاسابقة لها للدخل - كان القرآن مصدر ظهور أو توسع بعض الأعمال وقواعد الدخل الجدیدة في الحضارة الإسلامية. وأوضح مثال على ذلك بيع المصحف الذي لا يزال يعتبر الأكثر مبيعًا فی عالم الکتب. و یمکن أن نضیف الیه بعض الاعمال مثل التجليد والنسخ أو قراءة القرآن للاموات.  وضع القوانين الجدیدة - بعض القوانين و  القرارات العامة للمسلمين خاصة فی مجال القوانین المدنیة أخذت مباشرة من القرآن، مثل طريقة تقسيم المواریث، والعقاب على بعض الجرائم مثل السرقة ، أو قوانین الزواج أو اجراء الحدود ظهور عادات و طقوس و تقالید خاصة ـ هناک جانب آخر لأثر القرآن علی الحیاة الاجتماعیة و هو أثرها لظهور عادات و تقالید جدیدة مثل ما نریه فی إیران من جعل القرآن جزءا من مهر المرأة و أخذ القرآن إلى منزل جديد بجوار المرآة، و مرور تحت القرآن في بداية الرحلات الهامة أو الرحلات الخطرة، و قراءة جزء من الآية ۶۲ من سورة النمل لسد الحاجات (أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ ) وتلاوة الآية ۹ من سورة یس للاختباء من أعين الأعداء (وَجَعَلْنَا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لَا يُبْصِرُونَ) وتلاوة سورة الحمد للشفاء وتلاوة الآيتين ۵۰ و ۵۲ من سورة القلم للبقاء. بعيدا عن اصابة العیون.  التأثير على الحياة اليومية للمسلمين - بالإضافة إلى كل ما ذكر ، كان للقرآن أثر في الحياة اليومية للمسلمين و هو یختلف عن التقالید و الطقوس. ومن أهم الأمثلة التي يمكن ذكرها في هذا الصدد: القرائة اليومية لآيات من القرآن والتي كانت سبب تقسيم القرآن إلى أجزاء وأحزاب و ذکر الآية بسم الله الرحمن الرحيم في بداية كل عمل حتی الأكل وشرب الماء. النتیجة إن القرآن بكلماته البسيطة وعمقه اللامتناهي، استطاع أن یدرب و یربی أبناء آدم بماهم اشخاص و افراد و لکنه اضافة الی ذلک کان قادرًا أیضا على بناء مجتمع مثالي نام و متقدم و هذا هو ما نقصد بالحضارة الاسلامیة الماضیة. و إذا كان القرآن هو الاساس للحضارة الإسلامية السابقة من جانب و إذا كانت تعاليم القرآن الحضاریة خالدة من جانب آخر، فيمكن إعادة فهم القرآن وفقًا لحاجاتنا الجديدة، وببیان أخر إذا كانت لدینا تجربة ناجحة في لعب دور القرآن في الساحة الاجتماعية والحضاریة فلایزال یمکن أن یعود القرآن الی مشهد حضاری و يكون مصدراً لتحول عميق وشامل فی المجتمع و هذه هی الخطوة الاولی نحو الحضارة الجدیدة فی الأمة الإسلامیة. ۳۰ فروردین ۱۴۰۱ @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا متن یک‌پارچه گزارش سخنرانی الدور الحضاری للقرآن در قالب وُرد @MohsenAlviri

مربوط به یادداشت بالا متن یک‌پارچه گزارش سخنرانی الدور الحضاری للقرآن در قالب پی‌دی‌اف @MohsenAlviri

🔸 سلسله نشست‌های تاریخ در قرآن 📚 نشست ششم، «آیه به مثابه تاریخ؛ نگاهی به کاربردهای تاریخی واژه آیه در قرآن» 👤 ارائه دهنده: حجت الاسلام و المسلمین دکتر محسن الویری 💠 زمان : پنج شنبه ۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ ساعت ۱۲ الی ۱۳ ⬅️ لینک ورورد به جلسه 🌐 http://dte.bz/historyconf 📒مجری: پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام و مرکز همکاری‌های علمی و بین الملل 🌐https://eitaa.com/eiscahistory @MohsenAlviri