🔻 يَا رَبِّ قَدْ أَمْهَلْتَ عِبَادَكَ فِي بِلاَدِكَ حَتَّى ظَنُّوا أَنَّكَ أَمْهَلْتَهُمْ أَبَداً، وَ هَذَا كُلُّهُ بِعَيْنِكَ لاَ يُغَالَبُ قَضَاؤُكَ وَ لاَ يُرَدُّ اَلْمَحْتُومُ مِنْ تَدْبِيرِكَ كَيْفَ شِئْتَ وَ أَنَّى شِئْتَ وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنَّا». ⚡ هنگامی که امام (صلوات الله عليه) این را از من شنید، به آسمان نگریست و فرمود: «پاک و منزهی ای پروردگارم، سرورم! چقدر بردبار و با عظمت هستی در بردباری‌ات! و چقدر سلطنتت والاست! ⚡پروردگارا، تو بندگانت را در سرزمینت مهلت دادی تا جایی که گمان کردند برای همیشه مهلتشان داده‌ای، و این همه [ستم] در برابر دیدگان توست. قضای تو مغلوب نشود، و تقدیر حتمی‌ات رد نگردد، هرگونه که بخواهی و هرگاه که بخواهی. و تو به آن از ما داناتری.» 🔻 قَالَ ثُمَّ دَعَا (علیه السلام) اِبْنَهُ مُحَمَّداً (عليه السلام) فَقَالَ: يَا بُنَيَّ، قَالَ: لَبَّيْكَ يَا سَيِّدِي، قَالَ: إِذَا كَانَ غَداً فَاغْدُ إِلَى مَسْجِدِ رَسُولِ اَللَّهِ (صلى الله عليه و آله) وَ خُذْ مَعَكَ اَلْخَيْطَ اَلَّذِي أُنْزِلَ مَعَ جَبْرَئِيلَ عَلَى جَدِّنَا (صلى الله عليه و آله) فَحَرِّكْهُ تَحْرِيكاً لَيِّناً وَ لاَ تُحَرِّكْهُ شَدِيداً اَللَّهَ اَللَّهَ فَيَهْلِكُ اَلنَّاسُ كُلُّهُمْ. ⚡ راوی گفت: سپس امام (علیه السلام) پسرشان محمد (علیه السلام) را صدا زدند و فرمودند: «ای پسرم!» [امام محمد باقر] گفت: «لبیک ای سرورم.» امام سجاد (ع) فرمودند: «فردا صبح به مسجد رسول خدا (صلى الله عليه و آله) برو و نخی را که با جبرئیل بر جد ما (صلى الله عليه و آله) نازل شد، با خود ببر. آن را به آرامی حرکت بده، و شدید حرکت مده. خدا را، خدا را! که در غیر این صورت همه مردم هلاک می‌شوند.» 🔻 قَالَ جَابِرٌ فَبَقِيتُ مُتَفَكِّراً مُتَعَجِّباً مِنْ قَوْلِهِ فَمَا أَدْرِي مَا أَقُولُ لِمَوْلاَيَ (عليه السلام) فَغَدَوْتُ إِلَى مُحَمَّدٍ (عليه السلام) وَ قَدْ بَقِيَ عَلَيَّ لَيْلٌ حِرْصاً أَنْ أَنْظُرَ إِلَى اَلْخَيْطِ وَ تَحْرِيكِهِ فَبَيْنَمَا أَنَا عَلَى دَابَّتِي إِذْ خَرَجَ اَلْإِمَامُ (عليه السلام) فَقُمْتُ وَ سَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ عَلَيَّ اَلسَّلاَمَ وَ قَالَ مَا غَدَا بِكَ فَلَمْ تَكُنْ تَأْتِينَا فِي هَذَا اَلْوَقْتِ. ⚡ جابر گفت: پس من در فکر فرو رفتم و از سخن ایشان شگفت‌زده شدم. نمی‌دانستم به مولایم (علیه السلام) چه بگویم. از روی اشتیاق برای دیدن آن نخ و حرکتش، صبح زود به سوی امام محمد باقر (علیه السلام) رفتم در حالی که هنوز شب باقی بود. در حالی که بر مرکبم بودم، ناگاه امام باقر (علیه السلام) خارج شدند. پس برخاستم و بر ایشان سلام کردم. ایشان نیز سلامم را پاسخ دادند و فرمودند: «چه شد که این وقت صبح آمدی و در این ساعت نزد ما نمی‌آمدی؟» 🔻 فَقُلْتُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ، سَمِعْتُ أَبَاكَ (صلوات الله عليه) يَقُولُ بِالْأَمْسِ خُذِ اَلْخَيْطَ وَ سِرْ إِلَى مَسْجِدِ رَسُولِ اَللَّهِ (صلى الله عليه و آله) فَحَرِّكْهُ تَحْرِيكاً لَيِّناً وَ لاَ تُحَرِّكْهُ تَحْرِيكاً شَدِيداً فَتُهْلِكَ اَلنَّاسَ كُلَّهُمْ. ⚡ گفتم: ای پسر رسول خدا، دیروز از پدرتان (صلوات الله عليه) شنیدم که می‌فرمود: «نخ را بگیر و به مسجد رسول خدا (صلى الله عليه و آله) برو و آن را به آرامی حرکت بده، و شدید حرکت مده تا همه مردم را هلاک نکنی.» 🔻 فَقَالَ يَا جَابِرُ، لَوْ لاَ اَلْوَقْتُ اَلْمَعْلُومُ وَ اَلْأَجَلُ اَلْمَحْتُومُ وَ اَلْقَدَرُ اَلْمَقْدُورُ لَخَسَفْتُ وَ اَللَّهِ بِهَذَا اَلْخَلْقِ اَلْمَنْكُوسِ فِي طَرْفَةِ عَيْنٍ، لاَ بَلْ فِي لَحْظَةٍ، لاَ بَلْ فِي لَمْحَةٍ، وَ لَكِنَّنَا عِبَادٌ مُكْرَمُونَ «لاَ يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ» (الأنبياء: ۲۷). ⚡ پس [امام باقر (علیه السلام)] فرمودند: «ای جابر، به خدا سوگند، اگر وقت معلوم و اجل حتمی و تقدیر مقدر نبود، این خلق واژگون را در یک چشم به هم زدن، نه بلکه در یک لحظه، نه بلکه در یک نگاه، به زمین فرو می‌بردم. اما ما بندگانی گرامی هستیم که «در سخن بر او پیشی نمی‌گیرند و به فرمان او عمل می‌کنند» (الأنبياء: ۲۷).» 🔻 قَالَ قُلْتُ لَهُ يَا سَيِّدِي، وَ لِمَ تَفْعَلُ هَذَا بِهِمْ؟ قَالَ مَا حَضَرْتَ أَبِي بِالْأَمْسِ وَ اَلشِّيعَةُ يَشْكُونَ إِلَيْهِ مَا يَلْقَوْنَ مِنَ اَلنَّاصِبِيَّةِ اَلْمَلاعِينِ وَ اَلْقَدَرِيَّةِ اَلْمُقَصِّرِينَ؟ فَقُلْتُ بَلَى يَا سَيِّدِي. قَالَ فَإِنِّي أُرْعِبُهُمْ وَ كُنْتُ أُحِبُّ أَنْ يَهْلِكَ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ وَ يُطَهِّرَ اَللَّهُ مِنْهُمُ اَلْبِلاَدَ وَ يُرِيحَ اَلْعِبَادَ.

⚡ جابر گفت: به ایشان عرض کردم: ای سرورم، و چرا این کار را با آنان می‌کنی؟ فرمودند: «دیروز نزد پدرم نبودی، در حالی که شیعیان از ستم ناصبی‌های ملعون و قدری‌های (تکذیب کنندگان قَدَر الهی) کوتاهی‌کننده به ایشان شکایت می‌کردند؟» گفتم: بله، ای سرورم. فرمودند: «پس من آنان را می‌ترسانم، و دوست داشتم گروهی از آنان هلاک شوند، و خداوند شهرها را از آنان پاک کند و بندگان را آسوده سازد.» 🔻 قُلْتُ يَا سَيِّدِي، فَكَيْفَ تُرْعِبُهُمْ وَ هُمْ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ يُحْصَوْا؟ قَالَ اِمْضِ بِنَا إِلَى اَلْمَسْجِدِ لِأُرِيَكَ قُدْرَةَ اَللَّهِ تَعَالَى. ⚡ گفتم: ای سرورم، چگونه آنان را می‌ترسانی در حالی که تعدادشان بیش از آن است که شمرده شوند؟ فرمودند: «با ما به مسجد بیا تا قدرت خداوند متعال را به تو نشان دهم.» 🔻 قَالَ جَابِرٌ فَمَضَيْتُ مَعَهُ إِلَى اَلْمَسْجِدِ فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ وَضَعَ خَدَّهُ فِي اَلتُّرَابِ وَ كَلَّمَ بِكَلِمَاتٍ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَ أَخْرَجَ مِنْ كُمِّهِ خَيْطاً دَقِيقاً يَفُوحُ مِنْهُ رَائِحَةُ اَلْمِسْكِ، وَ كَانَ أَدَقَّ فِي اَلْمَنْظَرِ مِنْ خَيْطِ اَلْمَخِيطِ، ثُمَّ قَالَ خُذْ إِلَيْكَ طَرَفَ اَلْخَيْطِ وَ اِمْشِ رُوَيْداً، وَ إِيَّاكَ ثُمَّ إِيَّاكَ أَنْ تُحَرِّكَهُ. ⚡ جابر گفت: پس با ایشان به مسجد رفتم. ایشان دو رکعت نماز خواندند، سپس گونه‌شان را بر خاک نهادند و کلماتی بر زبان آوردند. سپس سرشان را از سجده بلند کردند و از آستین‌شان نخی نازک بیرون آوردند که بوی مُشک از آن به مشام می‌رسید، و در ظاهر از نخ سوزن خیاطی هم نازک‌تر بود. سپس فرمودند: «یک سر این نخ را بگیر و آرام راه برو، و مبادا! مبادا! که آن را تکان دهی.» 🔻 قَالَ فَأَخَذْتُ طَرَفَ اَلْخَيْطِ وَ مَشَيْتُ رُوَيْداً فَقَالَ (صلوات الله عليه) قِفْ يَا جَابِرُ فَوَقَفْتُ فَحَرَّكَ اَلْخَيْطَ تَحْرِيكاً لَيِّناً فَمَا ظَنَنْتُ أَنَّهُ حَرَّكَهُ مِنْ لِينِهِ ثُمَّ قَالَ نَاوِلْنِي طَرَفَ اَلْخَيْطِ قَالَ فَنَاوَلْتُهُ فَقُلْتُ مَا فَعَلْتَ بِهِ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ؟ قَالَ وَيْحَكَ اُخْرُجْ إِلَى اَلنَّاسِ وَ اُنْظُرْ مَا حَالُهُمْ. ⚡ جابر گفت: پس من سر نخ را گرفتم و آرام راه رفتم. پس ایشان (صلوات الله عليه) فرمودند: «بایست ای جابر.» من ایستادم. ایشان نخ را چنان آرام حرکت دادند که گمان نکردم آن را حرکت داده‌اند. سپس فرمودند: «سر نخ را به من بده.» جابر گفت: پس آن را به ایشان دادم و گفتم: ای پسر رسول خدا، با آن چه کردی؟ فرمودند: «وای بر تو! بیرون برو به سوی مردم، و ببین حالشان چگونه است.» 🔻 قَالَ فَخَرَجْتُ مِنَ اَلْمَسْجِدِ فَإِذَا صِيَاحٌ وَ وَلْوَلَةٌ مِنْ كُلِّ نَاحِيَةٍ وَ زَاوِيَةٍ، وَ إِذَا زَلْزَلَةٌ وَ هَدَّةٌ وَ رَجْفَةٌ، وَ إِذَا اَلْهَدَّةُ أَخْرَبَتْ عَامَّةَ دُورِ اَلْمَدِينَةِ وَ هَلَكَ تَحْتَهَا أَكْثَرُ مِنْ ثَلاَثِينَ أَلْفَ رَجُلٍ وَ اِمْرَأَةٍ. ⚡ جابر گفت: پس از مسجد بیرون آمدم و ناگاه فریاد و شیون از هر سو و گوشه‌ای بود که به گوش می‌رسید، و زلزله و ویرانی و لرزه‌ی شدیدی بود که آن لرزه بیشتر خانه‌های مدینه را خراب کرده بود و بیش از سی هزار مرد و زن زیر آن هلاک شده بودند. 🔻 وَ إِذَا بِخَلْقٍ يَخْرُجُونَ مِنَ اَلسِّكَكِ لَهُمْ بُكَاءٌ وَ عَوِيلٌ وَ ضَوْضَاةٌ وَ رَنَّةٌ شَدِيدَةٌ وَ هُمْ يَقُولُونَ «إِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ رٰاجِعُونَ» (البقرة: ۱۵۶) قَدْ قَامَتِ اَلسَّاعَةُ وَ وَقَعَتِ اَلْوَاقِعَةُ وَ هَلَكَ اَلنَّاسُ، وَ آخَرُونَ يَقُولُونَ اَلزَّلْزَلَةُ وَ اَلْهَدَّةُ، وَ آخَرُونَ يَقُولُونَ اَلرَّجْفَةُ وَ اَلْقِيَامَةُ هَلَكَ فِيهَا عَامَّةُ اَلنَّاسِ. ⚡ و ناگاه خلقی از کوچه‌ها بیرون می‌آمدند که گریه و شیون و هیاهو و ناله شدید داشتند و می‌گفتند: «ما از آن خداییم و به سوی او بازمی‌گردیم» (البقرة: ۱۵۶). قیامت برپا شده و واقعه رخ داده و مردم هلاک شده‌اند. گروهی می‌گفتند: «زلزله و لرزه بود!» و دیگران می‌گفتند: «لرزش و قیامت بود! که بیشتر مردم در آن هلاک شدند!» 🔻 وَ إِذَا أُنَاسٌ قَدْ أَقْبَلُوا يَبْكُونَ يُرِيدُونَ اَلْمَسْجِدَ وَ بَعْضُهُمْ يَقُولُونَ لِبَعْضٍ كَيْفَ لاَ يُخْسَفُ بِنَا وَ قَدْ تَرَكْنَا اَلْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ اَلنَّهْيَ عَنِ اَلْمُنْكَرِ وَ ظَهَرَ اَلْفِسْقُ وَ اَلْفُجُورُ وَ كَثُرَ اَلزِّنَا وَ اَلرِّبَا وَ شُرْبُ اَلْخَمْرِ وَ اَللِّوَاطَةُ وَ اَللَّهِ لَيَنْزِلَنَّ بِنَا مَا هُوَ أَشَدُّ مِنْ ذَلِكَ وَ أَعْظَمُ أَوْ نُصْلِحَ أَنْفُسَنَا.

⚡ و ناگاه مردمی گریان به سوی مسجد می‌آمدند و برخی به برخی دیگر می‌گفتند: چگونه به زمین فرو نرویم در حالی که امر به معروف و نهی از منکر را ترک کردیم، و فسق و فجور ظاهر شد، و زنا و ربا و شراب‌خواری و لواط زیاد گشت؟ به خدا قسم، هرآینه چیزی سخت‌تر و بزرگ‌تر از این بر ما نازل خواهد شد، مگر اینکه خودمان را اصلاح کنیم. 🔻 قَالَ جَابِرٌ فَبَقِيتُ مُتَحَيِّراً أَنْظُرُ إِلَى اَلنَّاسِ يَبْكُونَ وَ يَصِيحُونَ وَ يُوَلْوِلُونَ وَ يَغْدُونَ زُمَراً إِلَى اَلْمَسْجِدِ فَرَحِمْتُهُمْ حَتَّى وَ اَللَّهِ بَكَيْتُ لِبُكَائِهِمْ وَ إِذَا لاَ يَدْرُونَ مِنْ أَيْنَ أُتُوا وَ أُخِذُوا فَانْصَرَفْتُ إِلَى اَلْإِمَامِ اَلْبَاقِرِ (عليه السلام) وَ قَدِ اِجْتَمَعَ اَلنَّاسُ لَهُ وَ هُمْ يَقُولُونَ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ مَا تَرَى مَا نَزَلَ بِنَا بِحَرَمِ رَسُولِ اَللَّهِ (صلى الله عليه و آله) وَ قَدْ هَلَكَ اَلنَّاسُ وَ مَاتُوا فَادْعُ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَنَا. ⚡ جابر گفت: پس من متحیر ماندم و به مردم می‌نگریستم که گریه و فریاد و شیون می‌کردند و گروه گروه به سوی مسجد می‌رفتند. پس بر آنان رحم کردم تا جایی که به خدا قسم، من نیز به خاطر گریه آنان گریستم. و آنان نمی‌دانستند از کجا مورد عذاب الهی قرار گرفته و گرفتار شده‌اند. پس به سوی امام باقر (علیه السلام) بازگشتم. مردم نزد ایشان جمع شده بودند و می‌گفتند: ای پسر رسول خدا، آیا نمی‌بینی چه بر ما در حرم رسول خدا (صلى الله عليه و آله) نازل شده است؟ مردم هلاک شدند و از بین رفتند. پس برای ما از خداوند (عز و جل) دعا کن. 🔻 فَقَالَ لَهُمْ: «اِفْزَعُوا إِلَى اَلصَّلاَةِ وَ اَلصَّدَقَةِ وَ اَلدُّعَاءِ»، ثُمَّ سَأَلَنِي فَقَالَ: يَا جَابِرُ مَا حَالُ اَلنَّاسِ؟ فَقُلْتُ يَا سَيِّدِي لاَ تَسْأَلْ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ، خَرِبَتِ اَلدُّورُ وَ اَلْقُصُورُ وَ هَلَكَ اَلنَّاسُ، وَ رَأَيْتُهُمْ بِغَيْرِ رَحْمَةٍ فَرَحِمْتُهُمْ. ⚡ امام به آنان فرمودند: «به نماز و صدقه و دعا پناه ببرید.» سپس از من پرسیدند: «ای جابر، حال مردم چگونه است؟» گفتم: ای سرورم، ای پسر رسول خدا، نپرس! خانه‌ها و قصرها خراب شده‌اند و مردم هلاک شده‌اند، و من آنان را بدون رحمت (در عذاب) دیدم، پس بر آنان رحم کردم. 🔻 فَقَالَ لاَ رَحِمَهُمُ اَللَّهُ أَبَداً، أَمَا إِنَّهُ قَدْ بَقِيَ عَلَيْكَ بَقِيَّةٌ، لَوْ لاَ ذَلِكَ مَا رَحِمْتَ أَعْدَاءَنَا وَ أَعْدَاءَ أَوْلِيَائِنَا. ⚡ امام فرمودند: «خداوند هرگز بر آنان رحم نکند! آگاه باش که هنوز چیزی (نقصی از معرفت) در تو باقی مانده است؛ اگر آن [نقص باقی‌مانده در تو] نبود، بر دشمنان ما و دشمنان دوستان ما رحم نمی‌کردی.» 🔻 ثُمَّ قَالَ (عليه السلام) سُحْقاً سُحْقاً، بُعْداً بُعْداً لِلْقَوْمِ اَلظَّالِمِينَ، وَ اَللَّهِ لَوْ حَرَّكْتُ اَلْخَيْطَ أَدْنَى تَحْرِيكَةٍ لَهَلَكُوا أَجْمَعِينَ، وَ جَعَلَ أَعْلاَهَا أَسْفَلَهَا، وَ لَمْ يَبْقَ دَارٌ وَ لاَ قَصْرٌ، وَ لَكِنْ أَمَرَنِي سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ أَنْ لاَ أُحَرِّكَهُ شَدِيداً. ⚡ سپس ایشان (علیه السلام) فرمودند: «دور باد، دور باد، دوری و هلاکت بر گروه ستمکاران! به خدا قسم، اگر آن نخ را اندکی بیشتر حرکت می‌دادم، همگی هلاک می‌شدند و بالا را پایین و پایین را بالا می‌کردم، و هیچ خانه و کاخی باقی نمی‌ماند. اما سرور و مولایم (حضرت امام سجاد علیه السلام) به من امر فرمود که آن را شدید حرکت ندهم.» 🔻 ثُمَّ صَعِدَ اَلْمَنَارَةَ وَ اَلنَّاسُ لاَ يَرَوْنَهُ فَنَادَى بِأَعْلَى صَوْتِهِ أَلاَ أَيُّهَا اَلضَّالُّونَ اَلْمُكَذِّبُونَ فَظَنَّ اَلنَّاسُ أَنَّهُ صَوْتٌ مِنَ اَلسَّمَاءِ فَخَرُّوا لِوُجُوهِهِمْ وَ طَارَتْ أَفْئِدَتُهُمْ وَ هُمْ يَقُولُونَ فِي سُجُودِهِمْ اَلْأَمَانَ اَلْأَمَانَ فَإِذَا هُمْ «يَسْمَعُونَ اَلصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ» (ق: ۴۲) وَ لاَ يَرَوْنَ اَلشَّخْصَ. ⚡ سپس به مناره‌ای بالا رفتند در حالی که مردم ایشان را نمی‌دیدند. پس با بلندترین صدایشان ندا دادند: «هان! ای گمراهان تکذیب‌کننده!» مردم گمان کردند که صدایی از آسمان (و ندایی الهی) است، پس همگی به روی صورت افتادند و دل‌هایشان به لرزه افتاد و در سجده‌هایشان می‌گفتند: «امان، امان!» و آنان (از صدای امام باقر (ع) از مناره) «ندای حق را می‌شنیدند» (ق: ۴۲)، اما شخص را نمی‌دیدند. 🔻 ثُمَّ أَشَارَ بِيَدِهِ (صلوات الله عليه) وَ أَنَا أَرَاهُ وَ اَلنَّاسُ لاَ يَرَوْنَهُ فَزَلْزَلَتِ اَلْمَدِينَةُ أَيْضاً زَلْزَلَةً خَفِيفَةً لَيْسَتْ كَالْأُولَى وَ تَهَدَّمَتْ فِيهَا دُورَةٌ كَثِيرَةٌ ثُمَّ تَلاَ هَذِهِ اَلْآيَةَ «ذٰلِكَ جَزَيْنٰاهُمْ بِبَغْيِهِمْ» (الأنعام: ۱۴۶).

⚡ سپس ایشان (صلوات الله عليه) با دستشان اشاره‌ای کردند - در حالی که من ایشان را می‌دیدم و مردم نمی‌دیدند - پس در مدینه بار دیگر زلزله‌ای خفیف‌تر - نه مانند اول - آمد و خانه‌های بسیاری فرو ریخت. سپس این آیه را [در ندای الهی آسمانی‌شان بسوی مردم] تلاوت فرمودند: «ذٰلِكَ جَزَيْنٰاهُمْ بِبَغْيِهِمْ»، «این را به خاطر ستمشان به آنان جزا دادیم» (الأنعام: ۱۴۶). 🔻 ثُمَّ تَلاَ بَعْدَ مَا نَزَلَ «فَلَمَّا جٰاءَ أَمْرُنٰا جَعَلْنٰا عٰالِيَهٰا سٰافِلَهٰا وَ أَمْطَرْنٰا عَلَيْهِمْ حِجٰارَةً مِنْ طِينٍ, مُسَوَّمَةً عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفِينَ» (هود: ۸۲-۸۳). ⚡ سپس بعد نزول [این عذاب] تلاوت فرمودند: «پس چون فرمان ما آمد، بالای آن (شهرها) را زیر و رو کردیم، و بر آنان سنگ‌هایی از گِل پخته فرو ریختیم، که نزد پروردگارت برای اسراف‌کاران نشانه‌گذاری شده بود» (هود: ۸۲-۸۳). 🔻 وَ تَلاَ (عليه السلام) «فَخَرَّ عَلَيْهِمُ اَلسَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ أَتٰاهُمُ اَلْعَذٰابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ» (النحل: ۲۶). ⚡ و [همچنین] ایشان (علیه السلام) تلاوت فرمودند: «پس سقف از بالای سرشان بر آنان فرود آمد، و عذاب از جایی که گمان نمی‌بردند به سراغشان آمد» (النحل: ۲۶). 🔻 قَالَ وَ خَرَجَتِ اَلْمُخَدَّرَاتُ فِي اَلزَّلْزَلَةِ اَلثَّانِيَةِ مِنْ خُدُورِهِنَّ مُكَشَّفَاتِ اَلرُّءُوسِ وَ إِذَا اَلْأَطْفَالُ يَبْكُونَ وَ يَصْرُخُونَ فَلاَ يَلْتَفِتُ أَحَدٌ. ⚡ جابر گفت: و زنان پرده‌نشین در زلزله دوم از خانه‌هایشان با سرهای برهنه بیرون آمدند، و کودکان گریه و فریاد می‌کردند، و کسی به کسی توجه نمی‌کرد. 🔻 فَلَمَّا بَصُرَ اَلْبَاقِرُ (عليه السلام) ضَرَبَ بِيَدِهِ إِلَى اَلْخَيْطِ فَجَمَعَهُ فِي كَفِّهِ فَسَكَنَتِ اَلزَّلْزَلَةُ، ثُمَّ أَخَذَ بِيَدِي وَ اَلنَّاسُ لاَ يَرَوْنَهُ، وَ خَرَجْنَا مِنَ اَلْمَسْجِدِ فَإِذَا قَوْمٌ قَدِ اِجْتَمَعُوا إِلَى بَابِ حَانُوتِ اَلْحَدَّادِ وَ هُمْ خَلْقٌ كَثِيرٌ يَقُولُونَ مَا سَمِعْتُمْ فِي مِثْلِ هَذَا اَلْمَدَرَةِ مِنَ اَلْهِمَّةِ؟ فَقَالَ بَعْضُهُمْ بَلَى لَهَمْهَمَةٌ كَثِيرَةٌ، وَ قَالَ آخَرُونَ بَلْ وَ اَللَّهِ صَوْتٌ وَ كَلاَمٌ وَ صِيَاحٌ كَثِيرٌ، وَ لَكُنَّا وَ اَللَّهِ لَمْ نَقِفْ عَلَى اَلْكَلاَمِ. ⚡ هنگامی که امام باقر (علیه السلام) [آن وضع را] دیدند، دستشان را به سوی نخ بردند و آن را در کف دستشان جمع کردند، پس زلزله آرام گرفت. سپس دست مرا گرفتند در حالی که مردم ایشان را نمی‌دیدند، و از مسجد بیرون آمدیم. ⚡ناگاه گروهی بسیار کنار درب دکان آهنگری جمع شده بودند و می‌گفتند: آیا در چنین شهری چنین همهمه‌ای [از آن ندای آسمانی] شنیده‌اید؟ برخی گفتند: بله، همهمه‌ی بسیاری بود. و دیگران گفتند: نه به خدا، صدایی و کلامی [آسمانی] و نیز فریادهای بسیاری بود، اما به خدا قسم ما کلام [آسمانی] را متوجه نشدیم. 🔻 قَالَ جَابِرٌ فَنَظَرَ اَلْبَاقِرُ (عليه السلام) إِلَى قِصَّتِهِمْ، ثُمَّ قَالَ يَا جَابِرُ، دَأْبُنَا وَ دَأْبُهُمْ إِذَا بَطِرُوا وَ أَشِرُوا وَ تَمَرَّدُوا وَ بَغَوْا أَرْعَبْنَاهُمْ وَ خَوَّفْنَاهُمْ، فَإِذَا اِرْتَدَعُوا وَ إِلاَّ أَذِنَ اَللَّهُ فِي خَسْفِهِمْ. ⚡ جابر گفت: پس امام باقر (علیه السلام) به حال آنان نگریستند و سپس فرمودند: «ای جابر، روش ما و روش آنان چنین است که هرگاه سرمست و سرکش و مغرور و طغیانگر و ستمکار شدند، آنان را می‌ترسانیم و بیم می‌دهیم. پس اگر عبرت گرفتند [که خوب است]، وگرنه خداوند متعال بر خَسف و فرو بردنشان در زمین اذن می‌دهد.» 🔻 قَالَ جَابِرٌ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ، فَمَا هَذَا اَلْخَيْطُ اَلَّذِي فِيهِ اَلْأُعْجُوبَةُ؟ قَالَ هَذِهِ «بَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَ آلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ اَلْمَلاَئِكَةُ» (البقرة: ۲۴۸) إِلَيْنَا. ⚡ جابر گفت: ای پسر رسول خدا، این نخ شگفت‌انگیز چیست که این معجزه در آن است؟ فرمودند: «این «باقیمانده‌ای است از آنچه آل موسی و آل هارون به جای گذاشتند که فرشتگان آن را به نزد ما می‌آورند» (البقرة: ۲۴۸).» 🔻 يَا جَابِرُ، إِنَّ لَنَا عِنْدَ اَللَّهِ مَنْزِلَةً وَ مَكَاناً رَفِيعاً، وَ لَوْ لاَ نَحْنُ لَمْ يَخْلُقِ اَللَّهُ أَرْضاً وَ لاَ سَمَاءً وَ لاَ جَنَّةً وَ لاَ نَاراً وَ لاَ شَمْساً وَ لاَ قَمَراً وَ لاَ بَرّاً وَ لاَ بَحْراً وَ لاَ سَهْلاً وَ لاَ جَبَلاً وَ لاَ رَطْباً وَ لاَ يَابِساً وَ لاَ حُلْواً وَ لاَ مُرّاً وَ لاَ مَاءً وَ لاَ نَبَاتاً وَ لاَ شَجَراً. ⚡ «ای جابر، همانا ما نزد خداوند منزلتی و جایگاهی رفیع داریم. و اگر ما نبودیم، خداوند نه زمینی می‌آفرید و نه آسمانی، نه بهشتی و نه آتشی، نه خورشیدی و نه ماهی، نه خشکی و نه دریایی، نه دشتی و نه کوهی، نه تر و نه خشکی، نه شیرین و نه تلخی، نه آبی و نه گیاهی و نه درختی.»

🔻 اِخْتَرَعَنَا اَللَّهُ مِنْ نُورِ ذَاتِهِ، لاَ يُقَاسُ بِنَا بَشَرٌ، بِنَا أَنْقَذَكُمُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ بِنَا هَدَاكُمُ اَللَّهُ، وَ نَحْنُ وَ اَللَّهِ دَلَلْنَاكُمْ عَلَى رَبِّكُمْ، فَقِفُوا عَلَى أَمْرِنَا وَ نَهْيِنَا، وَ لاَ تَرُدُّوا كُلَّ مَا وَرَدَ عَلَيْكُمْ مِنَّا، فَأَنَا أَكْبَرُ وَ أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ وَ أَرْفَعُ مِنْ جَمِيعِ مَا يَرِدُ عَلَيْكُمْ مَا فَهِمْتُمُوهُ فَاحْمَدُوا اَللَّهَ عَلَيْهِ وَ مَا جَهِلْتُمُوهُ فَكِلُوا أَمْرَهُ إِلَيْنَا وَ قُولُوا أَئِمَّتُنَا أَعْلَمُ بِمَا قَالُوا. ⚡ «خداوند ما را از نور ذات خود آفرید. هیچ بشری با ما قابل قیاس نیست. به برکت ما خداوند (عز و جل) شما را نجات داد، و به وسیله ما خداوند شما را هدایت کرد. و به خدا سوگند، ما شما را به سوی پروردگارتان رهنمون شدیم. پس بر امر و نهی ما ثابت‌قدم باشید، و هر آنچه از ما به شما رسید را رد نکنید، زیرا من بزرگ‌تر و والاتر و عظیم‌تر و برتر از همه آن چیزی هستم که (در فهم و معرفت) به شما می‌رسد. آنچه را فهمیدید، خدا را بر آن سپاس گویید، و آنچه را ندانستید، امرش را به ما واگذارید و بگویید: امامان ما به آنچه گفتند داناترند.» 🔻 قَالَ ثُمَّ اِسْتَقْبَلَهُ أَمِيرُ اَلْمَدِينَةِ رَاكِباً وَ حَوَالَيْهِ حُرَّاسُهُ وَ هُمْ يُنَادُونَ فِي اَلنَّاسِ مَعَاشِرَ اَلنَّاسِ، اُحْضُرُوا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ (صلى الله عليه و آله) عَلِيَّ بْنَ اَلْحُسَيْنِ (عليهما السلام) وَ تَقَرَّبُوا إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ لَعَلَّ اَللَّهَ يَصْرِفُ عَنْكُمُ اَلْعَذَابَ. ⚡ جابر گفت: سپس امیر مدینه سوار بر مرکب و با نگهبانانش به استقبال ایشان آمد، و آنان در میان مردم فریاد می‌زدند: ای مردم، نزد پسر رسول خدا (صلى الله عليه و آله) علی بن الحسین (علیهما السلام) حاضر شوید، و به وسیله او به خداوند عز و جل تقرب جویید، شاید خداوند عذاب را از شما بگرداند. 🔻 فَلَمَّا بَصُرُوا بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ اَلْبَاقِرِ (عليه السلام) تَبَادَرُوا نَحْوَهُ وَ قَالُوا يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ، أَ مَا تَرَى مَا نَزَلَ بِأُمَّةِ جَدِّكَ مُحَمَّدٍ (صلى الله عليه و آله)؟ هَلَكُوا وَ فَنُوا عَنْ آخِرِهِمْ، أَيْنَ أَبُوكَ حَتَّى نَسْأَلَهُ أَنْ يَخْرُجَ إِلَى اَلْمَسْجِدِ وَ نَتَقَرَّبَ بِهِ إِلَى اَللَّهِ لِيَرْفَعَ اَللَّهُ بِهِ عَنْ أُمَّةِ جَدِّكَ هَذَا اَلْبَلاَءَ. ⚡ هنگامی که امام محمد باقر (علیه السلام) را دیدند، به سویش شتافتند و گفتند: ای پسر رسول خدا، آیا نمی‌بینی چه بر امت جدت محمد (صلى الله عليه و آله) نازل شده است؟ هلاک شدند و از بین رفتند. پدرت (امام سجاد علیه السلام) کجاست تا از او بخواهیم به مسجد بیاید و به وسیله او به خدا تقرب جوییم تا خداوند به وسیله او این بلا را از امت جدت بردارد؟ 🔻 قَالَ لَهُمْ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ (عليه السلام) يَفْعَلُ اَللَّهُ تَعَالَى إِنْ شَاءَ اَللَّهُ، أَصْلِحُوا أَنْفُسَكُمْ، وَ عَلَيْكُمْ بِالتَّضَرُّعِ وَ اَلتَّوْبَةِ وَ اَلْوَرَعِ وَ اَلنَّهْيِ عَمَّا أَنْتُمْ عَلَيْهِ، فَإِنَّهُ «لاَ يَأْمَنُ مَكْرَ اَللّٰهِ إِلاَّ اَلْقَوْمُ اَلْخٰاسِرُونَ» (الأعراف: ۹۹). ⚡ امام محمد باقر (علیه السلام) به آنان فرمودند: «خداوند متعال اگر امری را بخواهد [در مجازات بندگان] انجام می‌دهد. نفوس خودتان را اصلاح کنید، و بر شما باد تضرع و توبه و پرهیزکاری و دوری از آنچه [از ظلم‌ها و فسادها که] بر آن هستید، زیرا «جز زیانکاران، از مکر [و مجازات] خدا احساس ایمنی نمی‌کنند» (الأعراف: ۹۹).» 🔻 قَالَ جَابِرٌ فَأَتَيْنَا عَلِيَّ بْنَ اَلْحُسَيْنِ (عليهما السلام) وَ هُوَ يُصَلِّي فَانْتَظَرْنَاهُ حَتَّى فَرَغَ مِنْ صَلاَتِهِ وَ أَقْبَلَ عَلَيْنَا فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ مَا خَبَرُ اَلنَّاسِ؟ فَقَالَ ذَلِكَ لَقَدْ رَأَى مِنْ قُدْرَةِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا لاَ زَالَ مُتَعَجِّباً مِنْهَا. ⚡ جابر گفت: پس نزد امام سجاد (علیه السلام) آمدیم در حالی که ایشان نماز می‌خواندند. منتظر ماندیم تا از نمازشان فارغ شدند و به سوی ما روی آوردند. پس به فرزندشان امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «ای محمد، خبر مردم چیست؟» [امام محمد باقر علیه السلام] گفت: «جابر چیزهایی از قدرت خداوند (عز و جل) دیده که پیوسته از آن در شگفت است.» 🔻 قَالَ جَابِرٌ: إِنَّ سُلْطَانَهُمْ سَأَلَنَا أَنْ نَسْأَلَكَ أَنْ تَحْضُرَ إِلَى اَلْمَسْجِدِ حَتَّى يَجْتَمِعَ اَلنَّاسُ يَدْعُونَ وَ يَتَضَرَّعُونَ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ يَسْأَلُونَهُ اَلْإِقَالَةَ. ⚡ جابر گفت: همانا سلطانشان از ما خواسته که از شما بخواهیم به مسجد حاضر شوید تا مردم جمع شوند و دعا کنند و به خداوند (عز و جل) تضرع نمایند و از او طلب عفو کنند.

🔻 قَالَ فَتَبَسَّمَ (عليه السلام) ثُمَّ تَلاَ «أَ وَ لَمْ تَكُ تَأْتِيكُمْ رُسُلُكُمْ بِالْبَيِّنٰاتِ قٰالُوا بَلَى قٰالُوا فَادْعُوا وَ مٰا دُعٰاءُ اَلْكٰافِرِينَ إِلاَّ فِي ضَلاٰلٍ» (غافر: ۵۰). ⚡ راوی (جابر) گفت: پس امام سجاد (علیه السلام) تبسمی کردند و سپس تلاوت فرمودند: «آیا پیامبرانتان با دلایل روشن (معجزات) به سوی شما نیامدند؟ گفتند: بله. گفتند: پس (خودتان) دعا کنید! و دعای کافران جز در گمراهی نیست» (غافر: ۵۰). 🔻 وَ «لَوْ أَنَّنَا نَزَّلْنَا إِلَيْهِمُ اَلْمَلاَئِكَةَ وَ كَلَّمَهُمُ اَلْمَوْتَى وَ حَشَرْنَا عَلَيْهِمْ كُلَّ شَيْءٍ قُبُلاً مٰا كٰانُوا لِيُؤْمِنُوا إِلاَّ أَنْ يَشٰاءَ اَللّٰهُ وَ لٰكِنَّ أَكْثَرَهُمْ يَجْهَلُونَ» (الأنعام: ۱۱۱). ⚡ و [نیز تلاوت فرمودند:] «و اگر فرشتگان را بر آنان نازل می‌کردیم و مردگان با آنان سخن می‌گفتند و هر چیزی را گروه گروه در برابرشان جمع می‌کردیم، بازهم هرگز ایمان نمی‌آوردند، مگر آنکه خدا بخواهد؛ ولی بیشترشان نادانند» (الأنعام: ۱۱۱). 🔻 فَقُلْتُ سَيِّدِي اَلْعَجْبُ أَنَّهُمْ لاَ يَدْرُونَ مِنْ أَيْنَ أُتُوا قَالَ أَجَلْ ثُمَّ تَلاَ «فَالْيَوْمَ نَنْسٰاهُمْ كَمٰا نَسُوا لِقٰاءَ يَوْمِهِمْ هٰذٰا وَ مٰا كٰانُوا بِآيٰاتِنٰا يَجْحَدُونَ» (الأعراف: ۵۱). ⚡ پس گفتم: سرورم، شگفت‌آور است که آنان نمی‌دانند از کجا مورد عذاب الهی قرار گرفته‌اند؟ فرمودند: «بله.» سپس تلاوت فرمودند: «پس امروز ما آنان را فراموش می‌کنیم، همان‌گونه که آنان لقاء این روزشان را فراموش کردند و آیات ما را انکار می‌کردند» (الأعراف: ۵۱). 🔻 وَ هِيَ وَ اَللَّهِ آيَاتُنَا وَ هَذِهِ أَحَدُهَا وَ هِيَ وَ اَللَّهِ وَلاَيَتُنَا. ⚡ «و به خدا قسم، آن [آیات] آیات ما (اهل بیت) هستند، و این [معجزه] یکی از آنهاست. و به خدا قسم، آن، [آیات در مورد] ولایت ماست.» 🔻 يَا جَابِرُ مَا تَقُولُ فِي قَوْمٍ أَمَاتُوا سُنَّتَنَا وَ تَوَالَوْا أَعْدَاءَنَا وَ اِنْتَهَكُوا حُرْمَتَنَا فَظَلَمُونَا وَ غَصَبُونَا وَ أَحْيَوْا سُنَنَ اَلظَّالِمِينَ وَ سَارُوا بِسِيرَةِ اَلْفَاسِقِينَ؟ ⚡ «ای جابر، درباره قومی که سنت ما را میراندند، و با دشمنان ما دوستی کردند، و حریم ما را شکستند، و به ما ظلم و غصب کردند، و سنت‌های ظالمین را زنده کردند، و به سیره فاسقان رفتار کردند، چه می‌گویی؟» 🔻 قَالَ جَابِرٌ: اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِي مَنَّ عَلَيَّ بِمَعْرِفَتِكُمْ وَ أَلْهَمَنِي فَضْلَكُمْ وَ وَفَّقَنِي لِطَاعَتِكُمْ مُوَالاَةَ مَوَالِيكُمْ وَ مُعَادَاةَ أَعْدَائِكُمْ. ⚡ جابر گفت: ستایش از آن خداوندی است که با معرفت شما بر من منت نهاد، و فضیلت شما را به من الهام کرد، و مرا بر اطاعت شما و دوستی دوستان شما و دشمنی دشمنان شما موفق گرداند. 🔻 قَالَ (صلوات الله عليه) يَا جَابِرُ، أَ وَ تَدْرِي مَا اَلْمَعْرِفَةُ؟ اَلْمَعْرِفَةُ إِثْبَاتُ اَلتَّوْحِيدِ أَوَّلاً، ثُمَّ مَعْرِفَةُ اَلْمَعَانِي ثَانِياً، ثُمَّ مَعْرِفَةُ اَلْأَبْوَابِ ثَالِثاً، ثُمَّ مَعْرِفَةُ اَلْأَنَامِ رَابِعاً، ثُمَّ مَعْرِفَةُ اَلْأَرْكَانِ خَامِساً، ثُمَّ مَعْرِفَةُ اَلنُّقَبَاءِ سَادِساً، ثُمَّ مَعْرِفَةُ اَلنُّجَبَاءِ سَابِعاً، وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَى: «لَوْ كٰانَ اَلْبَحْرُ مِدٰاداً لِكَلِمٰاتِ رَبِّي لَنَفِدَ اَلْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ كَلِمٰاتُ رَبِّي وَ لَوْ جِئْنٰا بِمِثْلِهِ مَدَداً» (الكهف: ۱۰۹). ⚡ ایشان (صلوات الله عليه) فرمودند: «ای جابر، آیا می‌دانی معرفت چیست؟ معرفت، اولاً اثبات توحید است، سپس ثانیاً معرفت معانی است، سپس ثالثاً معرفت ابواب (درب‌های الهی)، سپس رابعاً معرفت انام (مردمان الهی)، سپس خامساً معرفت ارکان (رکن‌های الهی)، سپس سادساً معرفت نُقَباء، سپس سابعاً معرفت نُجَباء. و این همان سخن خداوند متعال است: «اگر دریا برای کلمات پروردگارم مرکب می‌شد، پیش از آنکه کلمات پروردگارم پایان پذیرد، دریا به پایان می‌رسید، هرچند همانند آن را نیز به کمک می‌آوردیم» (الكهف: ۱۰۹).» 🔻 وَ تَلاَ أَيْضاً «وَ لَوْ أَنَّ مٰا فِي اَلْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلاٰمٌ وَ اَلْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مٰا نَفِدَتْ كَلِمٰاتُ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ» (لقمان: ۲۷). ⚡ و نیز تلاوت فرمودند: «و اگر آنچه در زمین از درختان است قلم شود و دریا، و هفت دریای دیگر از پس آن، مرکب شود، کلمات خدا پایان نمی‌پذیرد. همانا خداوند عزیز و حکیم است» (لقمان: ۲۷).

🔻 يَا جَابِرُ، إِثْبَاتُ اَلْتَّوْحِيدِ وَ مَعْرِفَةُ اَلْمَعَانِي؛ أَمَّا إِثْبَاتُ اَلْتَّوْحِيدِ مَعْرِفَةُ اَللَّهِ اَلْقَدِيمِ اَلْغَائِبِ اَلَّذِي «لاَ تُدْرِكُهُ اَلْأَبْصٰارُ وَ هُوَ يُدْرِكُ اَلْأَبْصٰارَ وَ هُوَ اَللَّطِيفُ اَلْخَبِيرُ» (الأنعام: ۱۰۳) وَ هُوَ غَيْبٌ بَاطِنٌ سَتُدْرِكُهُ كَمَا وَصَفَ بِهِ نَفْسَهُ. ⚡ «ای جابر، اثبات توحید و معرفت معانی؛ اما اثبات توحید، شناخت خداوند قدیمِ غایبی است که «چشم‌ها او را درنمی‌یابند و او چشم‌ها را درمی‌یابد، و او لطیف و آگاه است» (الأنعام: ۱۰۳). و او غیبی نهان است که او را همان‌گونه که او خودش را وصف کرده خواهی یافت.» 🔻 وَ أَمَّا اَلْمَعَانِي فَنَحْنُ مَعَانِيهِ وَ مَظَاهِرُهُ فِيكُمْ، اِخْتَرَعَنَا مِنْ نُورِ ذَاتِهِ، وَ فَوَّضَ إِلَيْنَا أُمُورَ عِبَادِهِ، فَنَحْنُ نَفْعَلُ بِإِذْنِهِ مَا نَشَاءُ، وَ نَحْنُ إِذَا شِئْنَا شَاءَ اَللَّهُ، وَ إِذَا أَرَدْنَا أَرَادَ اَللَّهُ، وَ نَحْنُ أَحَلَّنَا اَللَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ) هَذَا اَلْمَحَلَّ، وَ اِصْطَفَانَا مِنْ بَيْنِ عِبَادِهِ، وَ جَعَلَنَا حُجَّتَهُ فِي بِلاَدِهِ، فَمَنْ أَنْكَرَ شَيْئاً وَ رَدَّهُ فَقَدْ رَدَّ عَلَى اَللَّهِ جَلَّ اِسْمُهُ، وَ كَفَرَ بِآيَاتِهِ وَ أَنْبِيَائِهِ وَ رُسُلِهِ. ⚡ «و اما معانی، پس ما معانی او و مظاهر او در میان شما هستیم. خداوند ما را از نور ذات خود آفرید، و امور بندگانش را به ما واگذار کرد. پس ما به اذن او هر چه بخواهیم (به مشیّةَ الله) انجام می‌دهیم. و ما هرگاه بخواهیم، خداوند می‌خواهد. و هرگاه اراده کنیم، خداوند اراده می‌کند. و خداوند (عز و جل) ما را در این جایگاه قرار داد، و ما را از میان بندگانش برگزید، و ما را حجت خود را در سرزمینش قرار داد. پس هر کس چیزی را از جایگاه ما انکار کند و آن را رد کند، به تحقیق بر خداوند - جل اسمه - رد کرده و به آیات و انبیاء و رسولانش کفر ورزیده است.» 🔻 يَا جَابِرُ، مَنْ عَرَفَ اَللَّهَ تَعَالَى بِهَذِهِ اَلصِّفَةِ فَقَدْ أَثْبَتَ اَلْتَّوْحِيدَ، لِأَنَّ هَذِهِ اَلصِّفَةَ مُوَافِقَةٌ لِمَا فِي اَلْكِتَابِ اَلْمُنْزَلِ، وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى: «لاَ تُدْرِكُهُ اَلْأَبْصٰارُ وَ هُوَ يُدْرِكُ اَلْأَبْصٰارَ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَ هُوَ اَلسَّمِيعُ اَلْعَلِيمُ» (الأنعام: ۱۰۳) وَ قَوْلُهُ تَعَالَى: «لاَ يُسْئَلُ عَمّٰا يَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْئَلُونَ» (الأنبياء: ۲۳). ⚡ «ای جابر، هر کس خداوند متعال را با این صفات بشناسد، به تحقیق توحید را اثبات کرده است، زیرا این صفت موافق با آنچه در کتاب نازل شده است می‌باشد. و این همان سخن خداوند متعال است: «چشم‌ها او را درنمی‌یابند و او چشم‌ها را درمی‌یابد. چیزی همانند او نیست و او شنوای داناست» (الأنعام: ۱۰۳). و سخن خداوند متعال: «او از آنچه می‌کند بازخواست نمی‌شود، ولی آنان بازخواست می‌شوند» (الأنبياء: ۲۳).» 🔻 قَالَ جَابِرٌ يَا سَيِّدِي، مَا أَقَلَّ أَصْحَابِي؟ قَالَ (عليه السلام) هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ، أَ تَدْرِي كَمْ عَلَى وَجْهِ اَلْأَرْضِ مِنْ أَصْحَابِكَ؟ قُلْتُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ، كُنْتُ أَظُنُّ فِي كُلِّ بَلْدَةٍ مَا بَيْنَ اَلْمِائَةِ إِلَى اَلْمِائَتَيْنِ وَ فِي كُلِّ مَا بَيْنَ اَلْأَلْفِ إِلَى اَلْأَلْفَيْنِ، بَلْ كُنْتُ أَظُنُّ أَكْثَرَ مِنْ مِائَةِ أَلْفٍ فِي أَطْرَافِ اَلْأَرْضِ وَ نَوَاحِيهِ. ⚡ جابر گفت: ای سرورم، پس یاران من چه کم هستند! امام (علیه السلام) فرمودند: «هیهات، هیهات! آیا می‌دانی چند نفر از یاران تو بر روی زمین هستند؟» گفتم: ای پسر رسول خدا، گمان می‌کردم در هر شهری بین صد تا دویست نفر، و در [مجموع چند شهر در] هر [منطقه‌ای] بین هزار تا دو هزار نفر، و بلکه گمان می‌کردم در تمام اطراف و نواحی زمین بیش از صد هزار نفر هستند. 🔻 قَالَ (عليه السلام) يَا جَابِرُ، خَالِفْ ظَنَّكَ وَ قَصِّرْ رَأْيَكَ، أُولَئِكَ اَلْمُقَصِّرُونَ وَ لَيْسُوا لَكَ بِأَصْحَابٍ. قُلْتُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ، وَ مَنِ اَلْمُقَصِّرُ؟ قَالَ اَلَّذِينَ قَصَّرُوا فِي مَعْرِفَةِ اَلْأَئِمَّةِ وَ عَنْ مَعْرِفَةِ مَا فَرَضَ اَللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْ أَمْرِهِ وَ رُوحِهِ. ⚡ ایشان (علیه السلام) فرمودند: «ای جابر، با گمانت مخالفت کن و نظرت را محدود کن. آنان [یعنی کسانی که گمان می‌کنی] کوتاهی‌کنندگان و مقصّرین هستند و یاران تو نیستند.» گفتم: ای پسر رسول خدا، این مقصّر و کوتاهی‌کننده کیست؟ فرمودند: «کسانی که در معرفت ائمه (علیهم السلام) و در شناخت آنچه خداوند از [معرفت و اطاعتِ] امر و روح خود بر مردم واجب کرده، کوتاهی کرده‌ و مقصّر اند.»

⚡ راوی (جابر) گفت: پس امام سَيِّدُ اَلْعَابِدِينَ، سرور عبادت‌کنندگان، علی بن الحسین (علیهما السلام) به پسرشان محمد باقر (علیه السلام) نگریستند و به آنان فرمودند: «این کیست؟». آنها گفتند: «پسر شما [محمد] است.». سپس فرمودند: «من کیستم؟» گفتند: «پدرش، حضرت علی بن الحسین هستید» ⚡راوی (جابر) گفت: پس [امام سجاد (علیه السلام)] کلماتی فرمودند که ما نفهمیدیم، و ناگاه محمد به صورت پدرش علی بن الحسین درآمد، و امام علی بن الحسین به صورت پسرش محمد درآمد. همه [آنها که این صحنه را دیدند] گفتند: «لا إله إلا الله!» 🔻 فَقَالَ اَلْإِمَامُ (عليه السلام): لاَ تَعْجَبُوا مِنْ قُدْرَةِ اَللَّهِ، أَنَا مُحَمَّدٌ وَ مُحَمَّدٌ أَنَا. وَ قَالَ مُحَمَّدٌ: يَا قَوْمُ لاَ تَعْجَبُوا مِنْ أَمْرِ اَللَّهِ، أَنَا عَلِيٌّ وَ عَلِيٌّ أَنَا، وَ كُلُّنَا وَاحِدٌ مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ، وَ رُوحُنَا مِنْ أَمْرِ اَللَّهِ، أَوَّلُنَا مُحَمَّدٌ وَ أَوْسَطُنَا مُحَمَّدٌ وَ آخِرُنَا مُحَمَّدٌ وَ كُلُّنَا مُحَمَّدٌ. ⚡ پس امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «از قدرت خدا تعجب نکنید. من [همان پسرم] محمد هستم، و [پسرم] محمد هم من است.» ⚡و امام محمد باقر (علیه السلام) فرمودند: «ای مردم، از امر خدا تعجب نکنید. من [همان صورت پدرم] علی هستم، و [پدرم] علی هم [بصورتِ] من است. و همه ما یکی هستیم از یک نور واحد، و روح ما از امر خداست. اول ما محمد است، و وسط ما محمد است، و آخر ما محمد است، و همه ما محمد هستیم.» 🔻 قَالَ فَلَمَّا سَمِعُوا ذَلِكَ خَرُّوا لِوُجُوهِهِمْ سُجَّداً وَ هُمْ يَقُولُونَ آمَنَّا بِوَلاَيَتِكُمْ وَ بِسِرِّكُمْ وَ بِعَلاَنِيَتِكُمْ وَ أَقْرَرْنَا بِخَصَائِصِكُمْ فَقَالَ اَلْإِمَامُ زَيْنُ اَلْعَابِدِينَ يَا قَوْمُ اِرْفَعُوا رُءُوسَكُمْ فَأَنْتُمُ اَلْآنَ اَلْعَارِفُونَ اَلْفَائِزُونَ اَلْمُسْتَبْصِرُونَ وَ أَنْتُمُ اَلْكَامِلُونَ اَلْبَالِغُونَ اَللَّهَ اَللَّهَ لاَ تُطْلِعُوا أَحَداً مِنَ اَلْمُقَصِّرِينَ اَلْمُسْتَضْعَفِينَ عَلَى مَا رَأَيْتُمْ مِنِّي وَ مِنْ مُحَمَّدٍ فَيُشَنِّعُوا عَلَيْكُمْ وَ يُكَذِّبُوكُمْ قَالُوا «سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا»، قَالَ (عليه السلام) فَانْصَرِفُوا رَاشِدِينَ كَامِلِينَ فَانْصَرِفُوا. ⚡ راوی (جابر) گفت: پس چون آن را شنیدند، به روی صورت به سجده افتادند در حالی که می‌گفتند: «به ولایت شما ایمان آوردیم، و به سرّ شما و به آشکار شما ایمان آوردیم، و به امتیازات خاص شما اقرار کردیم.» ⚡پس امام زین العابدین (علیه السلام) فرمودند: «ای قوم، سرهای خود را بلند کنید. شما اکنون عارفان، رستگاران، بصیرت‌یافتگان و کاملان و به مقصد رسیدگان هستید. خدا را، خدا را! مبادا که به هیچ یک از مقصّرین و کوتاهی‌کنندگان و مستضعفین (از شیعیان ضعیف در معرفت و اطاعت) چبزی بگویید، آنها را از آنچه از من و از محمد دیدید، باخبر نکنید، تا شما را مسخره نکنند و تکذیبتان نکنند.». ⚡گفتند: «سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا»، «شنیدیم و اطاعت کردیم.» امان سجاد (علیه السلام) فرمودند: «پس بروید در حالی که هدایت‌یافته و کامل هستید.» پس آنها بلند شدند و رفتند. 🔻 قَالَ جَابِرٌ قُلْتُ سَيِّدِي، وَ كُلُّ مَنْ لاَ يَعْرِفُ هَذَا اَلْأَمْرَ عَلَى اَلْوَجْهِ اَلَّذِي صَنَعْتَهُ وَ بَيَّنْتَهُ إِلاَّ أَنَّ عِنْدَهُ مَحَبَّةً وَ يَقُولُ بِفَضْلِكُمْ وَ يَتَبَرَّأُ مِنْ أَعْدَائِكُمْ مَا يَكُونُ حَالُهُ؟ ⚡ جابر گفت: گفتم: ای آقای من، و هر کس این امر را به آن شکلی که شما انجام دادید و بیان کردید، نشناسد، اما محبتی دارد و به فضل شما قائل است و از دشمنان شما بیزاری می‌جوید، حال چنین محبّی از موالیان شما چگونه خواهد بود؟ 🔻 قَالَ (عليه السلام) يَكُونُ فِي خَيْرٍ إِلَى أَنْ يَبْلُغُوا. ⚡ امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «آن محبین هم در خیر خواهند بود تا به این مقصد در [معرفت و اطاعت خاص] برسند.» 🔻 قَالَ جَابِرٌ قُلْتُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ، هَلْ بَعْدَ ذَلِكَ شَيْءٌ يُقَصِّرُهُمْ؟ قَالَ (عليه السلام) نَعَمْ إِذَا قَصَّرُوا فِي حُقُوقِ إِخْوَانِهِمْ وَ لَمْ يُشَارِكُوهُمْ فِي أَمْوَالِهِمْ وَ فِي سِرِّ أُمُورِهِمْ وَ عَلاَنِيَتِهِمْ وَ اِسْتَبَدُّوا بِحُطَامِ اَلدُّنْيَا دُونَهُمْ فَهُنَالِكَ يُسْلَبُ اَلْمَعْرُوفُ وَ يُسْلَخُ مِنْ دُونِهِ سَلْخاً وَ يُصِيبُهُ مِنْ آفَاتِ هَذِهِ اَلدُّنْيَا وَ بَلاَئِهَا مَا لاَ يُطِيقُهُ وَ لاَ يَحْتَمِلُهُ مِنَ اَلْأَوْجَاعِ فِي نَفْسِهِ وَ ذَهَابِ مَالِهِ وَ تَشَتُّتِ شَمْلِهِ لِمَا قَصَّرَ فِي بِرِّ إِخْوَانِهِ.

🔻 قُلْتُ يَا سَيِّدِي، وَ مَا مَعْرِفَةُ رُوحِهِ؟ قَالَ (عليه السلام) أَنْ يُعْرَفَ كُلُّ مَنْ خَصَّهُ اَللَّهُ تَعَالَى بِالرُّوحِ فَقَدْ فَوَّضَ إِلَيْهِ أَمْرَهُ، يَخْلُقُ بِإِذْنِهِ، وَ يُحْيِي بِإِذْنِهِ، وَ يَعْلَمُ اَلْغَيْرَ مَا فِي اَلضَّمَائِرِ، وَ يَعْلَمُ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ، وَ ذَلِكَ أَنَّ هَذَا اَلرُّوحَ مِنْ أَمْرِ اَللَّهِ تَعَالَى، فَمَنْ خَصَّهُ اَللَّهُ تَعَالَى بِهَذَا اَلرُّوحِ فَهَذَا كَامِلٌ غَيْرُ نَاقِصٍ، يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ بِإِذْنِ اَللَّهِ، يَسِيرُ مِنَ اَلْمَشْرِقِ إِلَى اَلْمَغْرِبِ فِي لَحْظَةٍ وَاحِدَةٍ، يَعْرُجُ بِهِ إِلَى اَلسَّمَاءِ وَ يَنْزِلُ بِهِ إِلَى اَلْأَرْضِ، وَ يَفْعَلُ مَا شَاءَ وَ أَرَادَ. ⚡ گفتم: ای سرورم، معرفت روح او چیست؟ ایشان (علیه السلام) فرمودند: «اینکه شناخته شود هر کس که خداوند متعال او را به آن روح [مطلق و خاص الهی] اختصاص داده است، پس کسی که خداوند [روح الله را به او اختصاص داده] امر (مطلق ظهور) خود را هم بر عهده‌ی او تفویض نموده است. ⚡او به اذن خدا خلق می‌کند، و به اذن خدا زنده می‌کند، و آنچه در غیب و نهان‌هاست می‌داند، و از گذشته و آینده تا روز قیامت آگاه است. چون آن روح از امر خداوند متعال است. ⚡پس هر کس که خداوند متعال او را به این روح اختصاص داده و ممتاز فرموده، او کامل است و نقصانی ندارد؛ به اذن خدا هر چه بخواهد انجام می‌دهد؛ از مشرق تا مغرب در یک لحظه می‌رود؛ با آن به آسمان عروج می‌کند و به زمین فرود می‌آید، و هر چه بخواهد و اراده کند، [به اذن خدا] انجام می‌دهد.» 🔻 قُلْتُ يَا سَيِّدِي، أَوْجِدْنِي بَيَانَ هَذَا اَلرُّوحِ مِنْ كِتَابِ اَللَّهِ تَعَالَى وَ إِنَّهُ مِنْ أَمْرٍ خَصَّهُ اَللَّهُ تَعَالَى بِمُحَمَّدٍ (صلى الله عليه و آله) قَالَ نَعَمِ اِقْرَأْ هَذِهِ اَلْآيَةَ «وَ كَذٰلِكَ أَوْحَيْنٰا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنٰا مٰا كُنْتَ تَدْرِي مَا اَلْكِتٰابُ وَ لاَ اَلْإِيمٰانُ وَ لٰكِنْ جَعَلْنٰاهُ نُوراً نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِنٰا» (الشورى: ۵۲). ⚡ گفتم: ای سرورم، بیان این روح را از کتاب خداوند متعال برایم بیاور، و دلیل قرآنی اینکه این روح آن امر [اختصاصی] است که خداوند متعال آن را به پیامبر اکرم حضرت محمد (صلى الله عليه و آله) اختصاص داده است. ⚡حضرت فرمودند: «بله، این آیه را بخوان: «وکذلک اوحینا الیک روحا من امرنا ...»، «و این‌گونه روحی از امر خود را به سوی تو وحی کردیم. تو نمی‌دانستی کتاب چیست و ایمان کدام است، ولی ما آن روح را نوری قرار دادیم که به وسیله آن هر کس از بندگانمان را که بخواهیم، هدایت می‌کنیم» (الشورى: ۵۲).» 🔻 قَوْلُهُ تَعَالَى: «أُولٰئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ اَلْإِيمٰانَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ» (المجادلة: ۲۲). ⚡ و نیز این سخن خداوند متعال را بخوان که: «اولئک کتب فی قلوبهم الایمان و أیدهم بروح منه»، «آنان کسانی هستند که ایمان را در دل‌هایشان نگاشته و با روحی از جانب خود تأییدشان کرده است» (المجادلة: ۲۲). 🔻 قُلْتُ فَرَّجَ اَللَّهُ عَنْكَ كَمَا فَرَّجْتَ عَنِّي وَ وَفَّقْتَنِي عَلَى مَعْرِفَةِ اَلرُّوحِ وَ اَلْأَمْرِ ثُمَّ قُلْتُ يَا سَيِّدِي، فَأَكْثَرُ اَلشِّيعَةِ مُقَصِّرُونَ وَ أَنَا مَا أَعْرِفُ مِنْ أَصْحَابِي عَلَى هَذِهِ اَلصِّفَةِ وَاحِداً. ⚡ گفتم: خداوند گشایش به شما عنایت کند، همان‌گونه که از کار من گره‌گشایی کردید و مرا بر شناخت روح و امر الهی موفق نمودید. ⚡سپس گفتم: ای آقایم، پس [با حساب این معرفت خاص به روح و امر الهی] بیشتر شیعیان مقصّرین و کوتاهی‌کننده‌اند، و من از یارانم یک نفر را هم با این معرفت نمی‌شناسم. 🔻 قَالَ يَا جَابِرُ، فَإِنْ لَمْ تَعْرِفْ مِنْهُمْ أَحَداً فَإِنِّي أَعْرَفُ مِنْهُمْ نَفَراً قَلاَئِلَ يَأْتُونَ وَ يُسَلِّمُونَ وَ يَتَعَلَّمُونَ مِنِّي سِرَّنَا وَ مَكْنُونَنَا وَ بَاطِنَ عُلُومِنَا. ⚡ فرمودند: «ای جابر، اگر تو کسی از آنان را نمی‌شناسی، همانا من از آنان افراد کمی را می‌شناسم که می‌آیند و سلام می‌کنند، و راز ما، و سرّ مکنون ما، و باطن علوم غیبی ما را از من می‌آموزند.» 🔻 قُلْتُ إِنَّ فُلاَنَ بْنَ فُلاَنٍ وَ أَصْحَابَهُ مِنْ أَهْلِ هَذِهِ اَلصِّفَةِ إِنْ شَاءَ اَللَّهُ تَعَالَى! وَ ذَلِكَ أَنِّي سَمِعْتُ مِنْهُمْ سِرّاً مِنْ أَسْرَارِكُمْ وَ بَاطِناً مِنْ عُلُومِكُمْ وَ لاَ أَظُنُّ إِلاَّ وَ قَدْ كَمَلُوا وَ بَلَغُوا. ⚡ گفتم: همانا فلان شخص (از شیعیان) و یارانش از اهل این صفت و معرفت هستند، ان شاء الله تعالی! و این بدان جهت است که من از آنان یک سرّ و رازی از اسرار شما و باطنی از علوم شما را شنیده‌ام، و گمان نمی‌کنم جز اینکه کامل شده و به مقام [بالا] رسیده‌اند.

🔻 قَالَ يَا جَابِرُ، اُدْعُهُمْ غَداً وَ أَحْضِرْهُمْ مَعَكَ قَالَ فَأَحْضَرْتُهُمْ مِنَ اَلْغَدِ فَسَلَّمُوا عَلَى اَلْإِمَامِ (عليه السلام) وَ بَجَّلُوهُ وَ وَقَّرُوهُ وَ وَقَفُوا بَيْنَ يَدَيْهِ فَقَالَ (عليه السلام) يَا جَابِرُ، أَمَا إِنَّهُمْ إِخْوَانُكَ وَ قَدْ بَقِيَتْ عَلَيْهِمْ بَقِيَّةٌ. ⚡ فرمودند: «ای جابر، فردا آنان را دعوت کن و با خود به اینجا بیاور.» جابر گفت: پس آنان را فردا آوردم. بر امام (علیه السلام) سلام کردند و او را گرامی داشتند و احترام کردند و در برابرش ایستادند. ⚡پس امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «ای جابر، آگاه باش که آنان برادران تو هستند، ولی هنوز چیزی [از آن معرفت خاص] بر آنان باقی مانده است (که فعلا ندارند).» 🔻 أَ تُقِرُّونَ أَيُّهَا اَلنَّفَرُ أَنَّ اَللَّهَ تَعَالَى: «يَفْعَلُ مٰا يَشٰاءُ وَ يَحْكُمُ مٰا يُرِيدُ وَ لاَ مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ وَ لاَ رَادَّ لِقَضَائِهِ وَ لاَ يُسْئَلُ عَمّٰا يَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْئَلُونَ» (الأنبياء: ۲۳)؟ قَالُوا نَعَمْ «إِنَّ اَللّٰهَ يَفْعَلُ مٰا يَشٰاءُ وَ يَحْكُمُ مٰا يُرِيدُ» قُلْتُ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ قَدِ اِسْتَبْصَرُوا وَ عَرَفُوا وَ بَلَغُوا. ⚡[سپس از آن شیعیان پرسیدند:] «آیا شما ای گروه، اقرار می‌کنید که خداوند متعال: «هر چه بخواهد انجام می‌دهد و هر چه اراده کند حکم می‌کند، و هیچ کس حکم او را بازدارنده نیست، و هیچ کس قضای الهی را نمی‌تواند رد کند، و خدا از آنچه می‌کند سؤال و بازخواست نمی‌شود، ولی آن بندگان مورد سؤال و بازخواست قرار می‌گیرند» (الأنبياء: ۲۳)؟» ⚡گفتند: «بله، همانا خداوند هر چه بخواهد انجام می‌دهد و هر چه اراده کند حکم می‌کند.». ⚡[جابر میگوید:] گفتم: الحمدلله، به بصیرت و معرفت رسیده‌اند و شناختند و به آن مقام [معرفت به روح و امر الهی] رسیدند. 🔻 قَالَ يَا جَابِرُ، لاَ تَعْجَلْ بِمَا لاَ تَعْلَمُ، فَبَقِيتُ مُتَحَيِّراً، فَقَالَ (عليه السلام) سَلْهُمْ هَلْ يَقْدِرُ عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ أَنْ يَصِيرَ صُورَةَ اِبْنِهِ مُحَمَّدٍ؟ قَالَ جَابِرٌ فَسَأَلْتُهُمْ فَأَمْسَكُوا وَ سَكَتُوا. ⚡ حضرت فرمودند: «لاَ تَعْجَلْ بِمَا لاَ تَعْلَمُ»، «ای جابر، در مورد آنچه نمی‌دانی عجله مکن.» پس من متحیر ماندم. امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «از آنان بپرس آیا [امام سجاد] علی بن الحسین می‌تواند به صورت پسرش محمد باقر درآید؟» جابر گفت: پس از آنان پرسیدم و آنان سکوت کردند. 🔻 قَالَ (عليه السلام) يَا جَابِرُ، سَلْهُمْ هَلْ يَقْدِرُ مُحَمَّدٌ أَنْ يَصِيرَ بِصُورَتِي؟ قَالَ جَابِرٌ فَسَأَلْتُهُمْ فَأَمْسَكُوا وَ سَكَتُوا قَالَ فَنَظَرَ إِلَيَّ وَ قَالَ يَا جَابِرُ هَذَا مَا أَخْبَرْتُكَ أَنَّهُمْ قَدْ بَقِيَ عَلَيْهِمُ بَقِيَّةٌ، فَقُلْتُ لَهُمْ مَا لَكُمْ مَا تُجِيبُونَ إِمَامَكُمْ؟ فَسَكَتُوا وَ شَكَوْا فَنَظَرَ إِلَيْهِمْ وَ قَالَ يَا جَابِرُ هَذَا مَا أَخْبَرْتُكَ بِهِ قَدْ بَقِيَتْ عَلَيْهِمْ بَقِيَّةٌ. ⚡ ایشان (علیه السلام) فرمودند: «ای جابر، از آنان بپرس آیا [پسرم] محمد باقر می‌تواند به صورت من درآید؟» جابر گفت: پس از آنان پرسیدم و آنان سکوت کردند. ⚡راوی (جابر) گفت: پس حضرت رو به من نگریست و فرمود: «يَا جَابِرُ هَذَا مَا أَخْبَرْتُكَ أَنَّهُمْ قَدْ بَقِيَ عَلَيْهِمُ بَقِيَّةٌ»، «ای جابر، این همان چیزی است که به تو خبر دادم که هنوز چیزی [از معرفت] بر آنان باقی مانده است [که هنوز ندارند].» ⚡پس به آنان گفتم: چرا به امامتان پاسخ نمی‌دهید؟ پس سکوت کردند و هنوز در شک بودند. پس امام به آنان نگریست و فرمود: «ای جابر، این همان چیزی است که به تو خبر دادم که هنوز چیزی بر آنان باقی مانده است.» 🔻 وَ قَالَ اَلْبَاقِرُ (عليه السلام) مَا لَكُمْ لاَ تَنْطِقُونَ؟ فَنَظَرَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ يَتَسَاءَلُونَ قَالُوا يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ، لاَ عِلْمَ لَنَا فَعَلِّمْنَا. ⚡ و امام باقر (علیه السلام) رو به آن‌ها فرمودند: «مَا لَكُمْ لاَ تَنْطِقُونَ»، «چرا حرف نمی‌زنید؟». پس به یکدیگر نگریستند و از هم پرسیدند و گفتند: ای پسر رسول خدا، ما علمی نداریم، پس به ما بیاموزید. 🔻 قَالَ فَنَظَرَ اَلْإِمَامُ سَيِّدُ اَلْعَابِدِينَ عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ (عليهما السلام) إِلَى اِبْنِهِ مُحَمَّدٍ اَلْبَاقِرِ (عليه السلام) وَ قَالَ لَهُمْ مَنْ هَذَا؟ قَالُوا اِبْنُكَ فَقَالَ لَهُمْ مَنْ أَنَا؟ قَالَ أَبُوهُ عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ قَالَ فَتَكَلَّمَ بِكَلاَمٍ لَمْ نَفْهَمْ فَإِذَا مُحَمَّدٌ بِصُورَةِ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ وَ إِذَا عَلِيٌّ بِصُورَةِ اِبْنِهِ مُحَمَّدٍ. قَالُوا لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ.

⚡جابر گفت: گفتم: ای پسر رسول خدا، آیا بعد از یافتن آن معرفت هم چیزی هست که آنان را [از رسیدن به کمال و دوری از نقصان و تقصیر] باز دارد؟ ⚡امام (علیه السلام) فرمودند: «بله، اگر در حقوق برادران ایمانی‌شان کوتاهی کنند و آنان را در اموال‌شان شریک نگردانند، و در امور پنهان و آشکارشان یاری نکنند، و متاع دنیا را بدون کمک بع آنان، فقط برای خودشان منحصر کنند، در آن صورت معروف و نیکی [از آنان] سلب می‌شود، و [خوبی‌ها] از او همچون پوست کنده می‌شود، و از آفات و بلاهای این دنیا دچار چیزهایی می‌شود که توان تحمل آن را ندارد؛ از دردها در وجودش، و از بین رفتن مالش و پراکندگی خانواده‌اش، به خاطر کوتاهی‌ای که در نیکی به برادرانش کرده است.» 🔻 قَالَ جَابِرٌ فَاغْتَمَمْتُ وَ اَللَّهِ غَمّاً شَدِيداً وَ قُلْتُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ، مَا حَقُّ اَلْمُؤْمِنِ عَلَى أَخِيهِ اَلْمُؤْمِنِ؟ قَالَ (عليه السلام) يَفْرَحُ لِفَرَحِهِ إِذَا فَرَحَ وَ يَحْزَنُ لِحُزْنِهِ إِذَا حَزِنَ وَ يُنْفِذُ أُمُورَهُ كُلَّهَا فَيُحَصِّلُهَا، وَ لاَ يَغْتَمُّ لِشَيْءٍ مِنْ حُطَامِ اَلدُّنْيَا اَلْفَانِيَةِ إِلاَّ وَاسَاهُ حَتَّى يَجْرِيَانِ فِي اَلْخَيْرِ وَ اَلشَّرِّ فِي قَرْنٍ وَاحِدٍ. ⚡ جابر گفت: پس به خدا قسم، بسیار غمگین شدم و گفتم: ای پسر رسول خدا، حق مؤمن بر برادر مؤمنش چیست؟ ⚡امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: «اینکه در هنگام شادی مؤمن، به شادمانی او شاد شود، و به هنگام غم و ناراحتی مؤمن، به غم او غمگین شود؛ و تمام کارهایش را به انجام برساند و به دنبال تحقق کارهایش باشد؛ و مؤمن به خاطر هیچ چیز از متاع فانی دنیا غمگین نشود، مگر اینکه با او همدردی کند، تا آنجا که تماماً در همه امور خیر و شر باهم یکسان باشند.» 🔻 قُلْتُ يَا سَيِّدِي، فَكَيْفَ أَوْجَبَ اَللَّهُ كُلَّ هَذَا لِلْمُؤْمِنِ عَلَى أَخِيهِ اَلْمُؤْمِنِ؟ قَالَ (عليه السلام) لِأَنَّ اَلْمُؤْمِنَ أَخُو اَلْمُؤْمِنِ لِأَبِيهِ وَ أُمِّهِ عَلَى هَذَا اَلْأَمْرِ لاَ يَكُونُ أَخَاهُ وَ هُوَ أَحَقُّ بِمَا يَمْلِكُهُ. ⚡ گفتم: ای سرورم، پس چگونه خداوند همه اینها را برای مؤمن بر برادر مؤمنش واجب کرده است؟ امام (علیه السلام) فرمودند: «زیرا مؤمن برادر مؤمن است از یک پدر و مادر، بر این امر ولایت (که روحشان متصل به یک روح ولایت است). بنا بر اين، نميتواند برادرش باشد درحالی كه استفاده از ثروتش را فقط منحصر بخودش بداند (و با برادر ایمانی‌اش مواسات نداشته باشد).» 🔻 قَالَ جَابِرٌ: سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ مَنْ يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ؟ قَالَ (عليه السلام) مَنْ يُرِيدُ أَنْ يَقْرَعَ أَبْوَابَ اَلْجِنَانِ وَ يُعَانِقَ اَلْحُورَ اَلْحِسَانَ وَ يَجْتَمِعَ مَعَنَا فِي دَارِ اَلسَّلاَمِ. ⚡ جابر گفت: سبحان الله! و چه کسی می‌تواند چنین حقی را ادا کند؟ امام (علیه السلام) فرمودند: «کسی که می‌خواهد درهای بهشت را بکوبد و حوریان زیبای بهشت را در آغوش بگیرد، و [بالاتر اینکه] با ما در دارالسلام (بهشت) همنشین باشد». 🔻 قَالَ جَابِرٌ: فَقُلْتُ هَلَكْتُ وَ اَللَّهِ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ لِأَنِّي قَصَّرْتُ فِي حُقُوقِ إِخْوَانِي وَ لَمْ أَعْلَمْ أَنَّهُ يَلْزَمُنِي عَلَى اَلتَّقْصِيرِ كُلُّ هَذَا وَ لاَ عُشْرُهُ وَ أَنَا أَتُوبُ إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ مِمَّا كَانَ مِنِّي مِنَ اَلتَّقْصِيرِ فِي رِعَايَةِ حُقُوقِ إِخْوَانِيَ اَلْمُؤْمِنِينَ. ⚡جابر گفت: پس من گفتم: به خدا قسم هلاک شدم ای پسر رسول خدا، زیرا در حقوق برادرانم کوتاهی کرده‌ام، و نميدانستم كه چنين رفتارى موجب تقصير در باره رعايت حقوق برادران مؤمن مى‌شود، که همه اینها، و حتی یک دهم آن را هم نمیدانستم و انجام ندادم. و من به درگاه خداوند متعال توبه می‌کنم ای پسر رسول خدا، از آنچه از من در این کوتاهی و تقصیری که در رعایت حقوق برادران مؤمنم سر زده است. 🔸 🔸مهمترین نکات حدیث: 🔻 ظلم بنی‌امیه و لعن امیرالمؤمنین (ع): حدیث با توصیف ستم‌های بنی‌امیه آغاز می‌شود که هزار ماه امیرالمؤمنین (علیه السلام) را علناً لعن می‌کردند و شیعیان را به خاطر عدم تبری از امیرالمومنین (ع) به شهادت می‌رساندند. این بخش، زمینه تاریخی و فشار شدیدی که بر شیعیان وارد می‌شده را نشان می‌دهد. 🔻 قدرت و جایگاه ائمه (ع) و صبر الهی: پاسخ امام سجاد (علیه السلام) به شکایت جابر، بیانگر عظمت قدرت امامان و وسعت صبر الهی است. امام با اشاره به مهلت خداوند به ستمکاران و توانایی خود در ایجاد عذاب با حرکت دادن آن نخ شگفت‌انگیز، نشان می‌دهند که اگر مشیت الهی و حدود معین نبود، می‌توانستند در یک لحظه همه ظالمین را هلاک کنند. این امر، بیانگر جایگاه ائمه (ع) به عنوان مجرای ظهور قدرت الهی است.

🔻 معنای عمیق «معرفت» و ابعاد آن: امام سجاد (علیه السلام) در پاسخ به سؤال جابر درباره معرفت، هفت مرحله را بیان می‌کنند: توحید، معرفت معانی (اهل بیت)، ابواب، انام، ارکان، نقباء، و نجباء. این مراحل نشان می‌دهد که معرفت، تنها شناخت توحید خدا نیست، بلکه شامل شناخت مظاهر او در مقام ولایت اهل بیت (علیهم السلام) و نقش آنها در خلقت و هدایت است. 🔻 اهل بیت (ع)، «معانی» خدا و منشأ خلقت: این حدیث به صراحت بیان می‌کند که «فَنَحْنُ مَعَانِيهِ وَ مَظَاهِرُهُ فِيكُمْ اِخْتَرَعَنَا مِنْ نُورِ ذَاتِهِ» (ما معانی او و مظاهر او در شما هستیم، خداوند ما را از نور ذات خود آفرید). همچنین، «وَ لَوْ لاَ نَحْنُ لَمْ يَخْلُقِ اَللَّهُ أَرْضاً وَ لاَ سَمَاءً» (اگر ما نبودیم، خداوند نه زمینی می‌آفرید و نه آسمانی). این بخش، جایگاه تکوینی و وجودی اهل بیت (ع) را در هستی روشن می‌سازد. 🔻 وحدت نوری ائمه (ع) و حقیقت ولایت: ماجرای تبدیل صورت امام سجاد (علیه السلام) و امام باقر (علیه السلام) به یکدیگر و سخن امام باقر (علیه السلام) که «أَنَا عَلِيٌّ وَ عَلِيٌّ أَنَا، وَ كُلُّنَا وَاحِدٌ مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ، وَ رُوحُنَا مِنْ أَمْرِ اَللَّهِ» (من علی هستم و علی من هستم، و همه ما از یک نور واحد هستیم، و روح ما از امر خداست)، نشان‌دهنده وحدت نوری و حقیقت واحد ائمه (ع) است. این بخش، عمق ولایت و سرّ امامت را برای خواص روشن می‌کند. 🔻 حقوق سنگین مؤمنین بر یکدیگر: امام (علیه السلام) در پاسخ به نگرانی جابر درباره کوتاهی در حقوق برادران ایمانی، به تفصیل حقوق مؤمن بر مؤمن را بیان می‌کنند، از جمله شادمانی در شادی او، غمگینی در غم او، برآورده کردن کارهایش، و همدردی در مشکلات مالی. کوتاهی در این حقوق، می‌تواند موجب سلب نیکی‌های انسان و ایجاد گرفتاری‌های دنیوی شود. این بخش، بر ابعاد اجتماعی و عملی تشیع تأکید دارد. 🔻 تفاوت «شیعه» و «محب» و آثار آن: این حدیث نیز [مانند حدیث پیشین از امام حسن عسکری (علیه السلام)]، بر تفاوت میان «شیعه» حقیقی (که در عمل مطیع اوامر و نواهی هستند) و «محب» (صرفاً دوستدار) تأکید می‌کند. اگرچه محبت به اهل بیت (ع) موجب رشد و نجات نهایی می‌شود، اما کوتاهی در عمل و عدم رعایت حقوق مؤمنین، می‌تواند موجب تطهیر در دنیا یا عذاب در طبقات بالای جهنم برای محبین گناهکار شود تا به مقام شایسته‌ی شفاعت و نجات برسند. 🔸 @Salehi786