💠 روایت و تحلیل حسین آمد و آزاد از یزیدت کرد خلاص از قفس وعده و وعیدت کرد سیاه بود و سیاهی هر آنچه می‌دیدی تو را سپرد به آیینه، رو سپیدت کرد چه گفت با تو در آن لحظه‌های تشنه حسین؟ کدام زمزمه سیراب از امیدت کرد به دست و پای تو بار چه قفل‌ها که نبود حسین آمد و سرشار از کلیدت کرد جنون تو را به مرادت رساند ناگاهان عجب تشرّف سبزی! جنون مریدت کرد نصیب هر کس و ناکس نمی‌شود این بخت قرار بود بمیری خدا شهیدت کرد نه پیشوند و نه پسوند، حرّ حرّی تو حسین آمد و آزاد از یزیدت کرد 📝 #مرتضی_امیری_اسفندقه 🔹شاعر ولایی، راوی فرازهای تأثیرگذار تاریخ تشیع است؛ اما این روایت می‌تواند بسیار فراتر از گزارش صِرف باشد. تحلیل، لایه‌ی دیگری‌ست که شاعر می‌تواند در شعر ایجاد کند و با روایت تحلیل‌گرانه بر عمق محتوایی و تأثیرگذاری شعر بیفزاید. تحلیل‌ برآمده از مطالعه و معرفت و درک عمیق شاعر، می‌تواند در تأثیرپذیری مخاطب و عبرت‌آموزی و گره‌خوردگی فکر و ذهن او و حتی پیوند زندگی او با واقعه‌ی تاریخی و شخصیت‌های مقدس و والا مفید باشد. 🔸غزل ماندگار و برجسته‌ی مرتضی امیری اسفندقه نمونه‌ی درخشانی از این دست است. شاعر در این غزل، در قالب روایتِ کربلایی شدن حر ریاحی(علیه‌السلام)، با ارائه‌ی تحلیل خود از عظمت قیام حسینی و تحول آن در قلب‌ها و جان‌های آماده و مستعد، گویا با بیانی نمادین همه‌ی شیعیان مشتاق را خطاب قرار داده است و آن‌ها را به پذیرش این تحول، ترغیب و به کربلایی شدن و پیوستن به قافله‌ی عشق بیش از پیش امیدوار می‌کند. ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir/node/544 ✅ @ShereHeyat

💠 استفاده از قالب مناسب 🔹شاعر عاشورایی در ترسیم صحنه‌های ماندگار کربلا و کوفه و شام و در بیان زبان حال، همواره مراقب است که در تابلوی هنری او غباری بر چهره‌ی آسمانی ذوات مقدسه ننشیند و در زبان حال سرایی او شخصیت‌های آسمانی به شایسته‌ترین وجه و دشمنان آل‌الله (علیهم‌السلام) آن‌گونه که استحقاقش را دارند منفور، به تصویر کشیده شوند. 🔸هر چقدر هم که شاعر در این راه مطالعه و معرفت داشته باشد و هر چقدر هم که با شؤون شخصیتی ممدوحین آشنا باشد، اما اگر برای شعر خود قالب و زبان و موسیقی مناسبی انتخاب نکند موفقیت او در حفظ شؤون کمتر یا لااقل دشوارتر خواهد بود. خطبه‌ی حضرت زینب (علیها‌السلام) در کوفه و شام از صحنه‌های شکوهمند و ماندگار قیام عاشوراست که هم به زیبایی، حقانیت و اقتدار عاشوراییان را به تصویر می‌کشد و هم بطلان و حقارت یزیدیان را. 🔹 محمدمهدی خانمحمدی برای این‌که فضای این خطبه را بازسازی کند، قالب قصیده را انتخاب کرده و با همین انتخاب هوشمندانه نیمی از راه را پیموده است. فخامت و شکوه زبان قصیده و طنطنه و درشتی واژگان، شاعر را هم در بیان حماسی و باشکوه خطبه یاری رسانده و هم در به خواری و خفت کشاندن چهره‌ی یزیدیان. اگر شاعر همین مضامین را در قالب غزل و در وزن و زبانی روان و عاطفی جاری می‌کرد، موفقیت او در ترسیم این تابلوی باشکوه به مراتب کمتر و زحمت او مضاعف بود. ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir ✅ @ShereHeyat

💠 وصف شاعرانه در مرثیه در سرخی غروب نشسته سپیده‌ات جان بر لبم ز عمر به پایان رسیده‌ات آخر دل عموی تو را پاره پاره کرد آوای ناله‌های بریده بریده‌ات در بین این غبار، به سوی تو آمدم از روی ردّ خون به صحرا چکیده‌ات پا می‌کشی به خاک، تنت درد می‌کند آتش گرفته جان منِ داغ دیده‌ات خون گریه می‌کنند چرا نعل اسب‌ها سخت است روضهٔ تن در خون تپیده‌ات بر بیت بیت پیکر تو خیره مانده‌ام آه ای غزل! چگونه ببینم قصیده‌ات! باید که می‌شکفت گل زخم بر تنت از بس خدا شبیه حسن آفریده‌ات 📝 #سیدمحمدجواد_شرافت 🔹تا کنون دربارهٔ بیان حماسی و شخصیت‌پردازی، زاویهٔ نگاه تازه و مرثیهٔ تحلیل‌گرانه نکات کوتاهی بیان شد. اما چنانچه مرثیه‌ از بیان حماسی و تحلیل‌گری و زاویهٔ نگاه تازه خالی بود و مقتضای شعر و مخاطب آن، بیان صرف مرثیه را می‌طلبید باید دید که مرثیه‌پردازی در این شرایط چه بایدها و نبایدهایی دارد. 🔸بعضی از شاعران در بیان وقایع مقاتل از همان تعبیرات مقاتل در شعر استفاده می‌برند. حال آن‌که باید توجه داشت وظیفهٔ مقتل‌نویسان گزارش دقیق تاریخ است و وظیفهٔ شاعر بیان هنرمندانه و رسالت‌مندانهٔ این وقایع است. سخن این نیست که شاعر بر مصائب چشم بپوشد و از انعکاس بخش‌هایی از آن در شعر منصرف شود بلکه سخن در نحوهٔ بیان مصائب است. شعر در قدم اول باید شعر باشد و مرثیه‌سرای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) باید مستندات تاریخی را ابتدا از فیلتر شعر عبور دهد و همین که صرفاً بر آن‌ها لباس وزن و قافیه بپوشاند کافی نیست. 🔹به عنوان مثال در روضهٔ حضرت قاسم (علیه‌السلام) عبارات سنگینی در مقاتل وجود دارد از جمله قرار گرفتن بدن شریف حضرتشان زیر دست و پای اسب‌ها و مصائب جانگداز مرتبط با این روضه. در بسیاری از اشعار حضرت قاسم (علیه‌السلام) عبارت له شدن و مضامینی از این دست که گاه تصاویری مخدوش ارائه می‌دهند دیده می‌شود. 🔸 در شعر فوق، شاعر بی‌آنکه از این فجایع چشم بپوشد؛ صرفاً با بیان هنرمندانهٔ خود تصویر باشکوهی از مرثیه ارائه داده است؛ تصویری که اتفاقا تحریک عاطفی آن از بسیاری مراثی فاش، عمیق‌تر است.بهترین شاهد مثال ما در این شعر، این بیت است که شاعر ضمن انعکاس جزئیات مقاتل در لفافهٔ هنر و در نهایت ادب مصیبت را بازگو کرده است: خون گریه می‌کنند چرا نعل اسب‌ها سخت است روضهٔ تن در خون تپیده‌ات 🔹این بیت ماندگار از استاد محمدعلی مجاهدی نیز شاهد مثال زیبایی بر این بحث است.وی در یک بیت به نحو شاعرانه‌ای چندین مصیبت سنگین از جمله مصیبت گودال، مصیبت اسارت، مصیبت وداع کاروان با پیکر سیدالشهدا (علیه‌السلام)، مصیبت انگشت و ساربان و مصیبت گوش و گوشواره را بازگو می‌کنند: می‌دوخت چشم حسرت خود را به قتلگاه انگشتری که همسفر گوشواره بود ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir/node/603 ✅ @ShereHeyat

💠 تلمیح صدایت را در این صحرا طنین‌انداز خواهی کرد تو موسایی و در گهواره هم اعجاز خواهی کرد! سپیدی گلوی توست این یا که ید بَیضا؟ تو چشم کورها را بر حقیقت باز خواهی کرد کدامین راز خلقت را تو در این طور می‌بینی که جانت را فدای گفتن آن راز خواهی کرد چه زیبا دل به دریا می‌زند مادر، چه زیباتر، عروجت را از آغوش پدر آغاز خواهی کرد بگو که باز می‌گردی به آغوشش غریبانه بگو با خون سرخت تا خدا پرواز خواهی کرد :: اسیر سِحر دنیاییم... محتاج نگاه تو تو موسایی و در گهواره هم اعجاز خواهی کرد 📝 #یوسف_رحیمی 🔹هر چه فضای عاطفی در شعر مذهبی، غنی‌تر، پرمحتواتر و دارای پشتوانه‌ی فرهنگی و قرآنی و روایی باشد، به همان میزان تاثیر عاطفی شعر نیز عمیق‌تر و ماندگارتر خواهد بود؛ از طرفی نشان می‌دهد که شاعر در بیان عواطف مذهبی خود تا چه اندازه از پشتوانه فکری و مطالعاتی برخوردار بوده است. 🔸از بهترین شگردهایی که شاعر مذهبی به خصوص در مدح و مرثیه می‌تواند برای غنای محتوایی و ایجاد لایه‌ی فرهنگی و فکری در شعر از آن بهره‌مند شود، تلمیح است. شاعر می‌تواند با اشاره به معارف دینی، قرآنی و روایی برای غنا بخشیدن به مضامین و عاطفه در شعر استفاده کند. 🔹در مطلع این غزل، شاعر با استخدام هنرمندانه‌ی دو واژه‌ی موسی و گهواره، از طرفی مقایسه‌ای بین داستان حضرت علی اصغر(علیه‌السلام) و حضرت موسی(علیه‌السلام) انجام داده و از طرفی نام گلی را به ذهن مخاطب متبادر می‌کند با نام «موسی در گهواره» که گل‌های بسیار کوچک آن در غلافی گهواره شکل رشد می‌کنند. 🔸شاعر به این تلمیح بسنده نکرده و در تمام ابیات، خود را ملزم ساخته تا از وجوه مختلف، این مقایسه با حضرت موسی(علیه‌السلام) را ادامه دهد. در بیت دوم به ید بیضا؛ در بیت سوم به وادی طور؛ در بیت چهارم به داستان مادر حضرت موسی(علیه‌السلام) و به نیل انداختن او در نوزادی؛ در بیت پنجم، به بازگشت فرزند به آغوش مادر و در بیت آخر به برخورد آن حضرت با ساحران اشاره کرده است. حال آن‌که تمامی این اشارات با این‌که یادآور داستان حضرت موسی(علیه‌السلام) هستند اما درباره‌ی حضرت علی اصغر(علیه‌السلام) به کار رفته‌اند. 🔹شاعر می‌توانست راه ساده‌تری انتخاب کند و برای تلمیح به سراغ موضوعات مختلف برود، چرا که تمرکز بر یک موضوع (حضرت موسی‌علیه‌السلام) و اشاره‌ی تلمیحی به آن، در همه ابیات، در نگاه اول دشوار می‌نماید. اما همین اعنات و موفق بیرون آمدن از آن، موجب تمایز و درخشش شعر، در میان سایر اشعاری است که با این موضوع سروده شده‌اند. ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir ✅ @ShereHeyat

💠 گره‌خوردگی عاطفه با حماسه و عرفان 🔹بیش از هزار سال است که قلب‌های شیعیان، این روایت نورانی را تصدیق می‌کنند که شهادت امام حسین(علیه‌السلام) آتشی در دل‌ها برافروخته است که هرگز سرد و خاموش نمی‌شود. در این میان محافل اقامه‌ی عزا، نوحه‌خوانی‌ها و اشعار شاعران، نسیمی هستند که این آتش زیر خاکستر را دوباره شعله‌ور می‌کنند و مشعل داغ حسینی را فروزان‌تر می‌کنند. 🔸از سوی دیگر این مصیبت در عین مصیبت بودن لایه‌های فراوانی دارد. سوگ و ماتم تنها یکی از لایه‌های عاشورای حسینی است. علاوه بر سوگ، حماسه و معرفت و توحید و حقانیت و ولایت نیز زوایایی هستند که می‌توان از دریچه‌ی هر کدام، یک‌بار صحنه‌ی عاشورا را به تماشا نشست. هر چه شاعر در زبان حال سرایی لایه‌های بیشتری از مصیبت سیدالشهدا(علیه‌السلام) را مورد توجه قرار دهد، نسیمی که از جانب سخن او بر قلب‌ها می‌وزد قوی‌تر خواهد بود و شعله‌ی داغ حسینی را در جان‌ها فروزان‌تر خواهد کرد و تاثیری که بر جان مخاطب می‌گذارد عمیق‌تر و ماندگارتر خواهد بود. 🔹در مثنوی پیش رو، شاعر مصیبت حضرت علی اکبر(علیه‌السلام) را با بیان حماسی و در فضایی عارفانه در هم آمیخته است. او به خوبی از ظرفیت قالب مثنوی برای بیان حماسی استفاده کرده و توانسته است بر بحر عروضی رمل با چینش خاص هجاها لباس حماسه بپوشاند. به تلفیق زیبای حماسه و معرفت در این مصرع‌ها و ابیات دقت کنید و ببینید این تلفیق چه شکوهی را از مصائب حضرت علی اکبر(علیه‌السلام) خلق کرده است: خسته از ماندن و آماده‌ی رفتن شده بود بعد یک عمر رها از قفس تن شده بود مست از کام پدر بود و لبش سوخته بود مست می‌آمد و رخساره برافروخته بود روح او از همه دل کنده، به او دل بسته بر تنش دست یدالله حمایل بسته... رفتی از خویش، که از خویش به وحدت برسی پسرم! چند قدم مانده به بعثت برسی نفس نیزه و شمشیر و سپر بند آمد به تماشای نبرد تو خداوند آمد با همان حکم که قرآن خدا جان من است آیه در آیه رجزهای تو قرآن من است ناگهان گرد و غبار خطر آرام نشست «دیدمت خُرَّم و خندان، قدح باده به دست» آه آیینه در آیینه عجب تصویری داری از دست خودت جام بلا می‌گیری... ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir ✅ @ShereHeyat

💠 بیان تعریضی در شعر آیینی تیر كمتر بزنید از پی صیدِ بالش چشمِ مرغانِ حرم می‌دود از دنبالش كرم حاكمِ كوفه‌ست كه فرزندِ علی تیر باید ببرد سهم، ز بیت‌المالش! عطش و آتش از این لب به هم آمیخته است؟! یا كه خورشید دمیده‌ست روی تبخالش؟! کیست این شوکت پُر شور که در دشت حضور یک چمن یاس شکفته‌ست به استقبالش؟ گوش وا کرده زمین تا شنود تکبیرش چشم وا کرده سماوات به استهلالش و شنیدیم به تفصیل ز مردان خدا ماجرایی که چنین است چنین اجمالش: هرگز از آب ننوشید علمدار حسین یاد کرد از لب او، از جگر اطفالش گفت: والله اُحامی اَبداً عن دینی با لبِ از عطش و عاطفه مالامالش... 📝 #جواد_محمدزمانی 🔹از نکاتی که رعایت آن در مرثیه، به اثرگذاری بیشتر آن منجر خواهد شد، پرده‌برداری از چهره‌ی دشمنان اهل‌بیت و ناجوانمردان جبهه‌ی باطل است. شاعر مرثیه‌پرداز باید دقت داشته باشد که این پرده‌برداری، شعر را به ورطه‌ی نظم نکشاند و در نهایت شاعرانگی اتفاق بیفتد تا اثرگذاری مرثیه، عمیق‌تر و ماندگارتر باشد. 🔸از شگردهای شاعرانه‌ای که می‌توان در مرثیه از آن بهره جست، به‌‌کارگیری زبان گزنده و تلخ طنز، تعریض و کنایه است. منظور از زبان طنز معنای عرفی آن نیست، بلکه مراد بیان تعریضی و گزنده‌ی آن است؛ بیتی از غزل بالا از نمونه‌های موفق و مثال‌زدنی در این حوزه است: كرم حاكمِ كوفه‌ست كه فرزندِ علي تير بايد ببرد سهم، ز بيت‌المالش! 🔹واژه‌های این بیت بسیار هنرمندانه در هم تنیده شده‌اند. واژه‌های: کرم، حاکم کوفه، فرزند علی، تیر، سهم، بیت‌المال، علاوه بر ایجاد بافت یک‌دست هنری، هرکدام بار تعریض و کنایی را در بیت به دوش می‌کشند و هیچ واژه‌ای در بیت خنثی نیست. طنز تلخ این بیت را واژه‌ی کرم به وجود آورده و واژه‌های دیگر ضربه‌ی بیت را قوی‌تر کرده است؛ چرا که هم‌نشینی این واژه‌ها ناخودآگاه مخاطب را به مقایسه‌ی عملکرد حکومت علوی و اموی وا می‌دارد. هم‌نشینی هنرمندانه‌ی دو واژه‌ی تیر و سهم، آتش مرثیه را در بیت روشن کرده است. 🔸این ابیات نیز، از نمونه‌های موفق بیان تعریضی در شعر عاشورایی به شمار می‌روند: پیشانی تمامی‌شان داغ سجده داشت آنان که خیمه‌گاه مرا تیر می‌زدند علیرضا قزوه راه گریز اغلب قاضی شریح‌ها آن روز در بد آمدن استخاره بود محمدعلی مجاهدی ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir/node/679 ✅ @ShereHeyat

💠 سنت‌های ادبی فراموش شده الهی بهر قربانی به درگاهت سر آوردم نه تنها سر، برایت بلكه از سر بهتر آوردم پی ابقایِ قَد قامَت، به ظهر روز عاشورا برای گفتن الله‌اكبر، اكبر آوردم... علی را در غدیر خم، نبی بگرفت روی دست ولی من روی دست خود، علی اصغر آوردم اگر با كشتن من دین تو جاوید می‌گردد برای خنجر شمر ستمگر، حنجر آوردم برای آن‌كه قرآنت نگردد پایمال خصم برای سُمّ مركب‌ها، خدایا پیكر آوردم علی، انگشتر خود را به سائل داد اما من برای ساربان انگشت با انگشتر آوردم... من «ژولیده» می‌گویم، حسین بن علی گفتا: الهی بهر قربانی به درگاهت سر آوردم 📝 #ژولیده_نیشابوری 🔹زبان حال سرایی در شعر هیأت و به ویژه در مرثیه رواج و اهمیت فراوان دارد. شاعر مرثیه‌سرا، از طرفی به دلیل کلی بودن و محدود بودن اطلاعات تاریخی و از طرفی به دلیل هنرنمایی‌های شاعرانه و نگاه‌های جزئی و جستجوی زاویه‌دیدهای تازه و متفاوت ناگزیر از زبان حال سرایی است. آنچه ممکن است فرصت ارزشمند زبان حال سرایی را به تهدید تبدیل کند، افتادن شاعر در ورطه‌ی حکم‌اندازی است. یعنی شاعر آنچه را که در تاریخ اتفاق نیفتاده به گونه‌ای به بهانه‌ی زبان حال در شعر بیاورد که گویی این نیز جزئی از تاریخ بوده و به وقوع پیوسته است. 🔸برای آن‌که زبان حال سرایی منجر به حکم اندازی نشود، شاعر باید اول زبان حال را با توجه به شخصیت کسی که از زبان او سخن می‌گوید انتخاب کند؛ یعنی سخن او با شخصیتی که سخن از زبان اوست منطبق باشد. دوم این‌که فضایی که به واسطه‌ی زبان حال در شعر ترسیم می‌شود، با روح کلی واقعیت تاریخی و اخبار موجود منافات نداشته باشد. سوم این‌که شاعر قرینه‌ای در شعر ایجاد کند که برای مخاطب شعر مشخص باشد که این زبان حال حاصل خیال شاعرانه‌ی سراینده‌ی شعر است نه واقعیت تاریخی. 🔹در شعر زنده‌یاد محمدحسن فرح‌بخشیان معروف به ژولیده‌ی نیشابوری این شرایط به خوبی رعایت شده است. شعر از زبان امام حسین(علیه‌السلام) و به صورت نیایش با خدای متعال است. شاعر عبارات و مضامین خود را به خوبی و با در نظر گرفتن شخصیت والای امام و اهداف متعالی قیام عاشورا انتخاب کرده است. اهدافی مثل ابقای دین حق و نیز توجه به گره‌خوردگی قیام عاشورا با غدیر، فاطمیه و... . عبارات و مضامین نیز متناسب با شخصیت والای یک امام معصوم هستند و از همه مهم‌تر دغدغه‌ی شاعر در بیت پایانی است که مبادا مخاطب تصّور کند که این زبان حال واقعاً کلام امام معصوم است و صریح به آن اذعان کرده است: من «ژولیده» می‌گویم، حسین بن علی گفتا: الهی بهر قربانی به درگاهت سر آوردم این قرینه‌سازی از سنت‌های ادبی فراموش شده‌ی ماست و شاعران جوان می‌توانند با توجه به این سنّت ادبی، قرینه‌سازی را بسیار هنرمندانه‌تر و امروزی‌تر در اشعار خود ایجاد کنند. ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir ✅ @ShereHeyat

💠 زاویه نگاه تازه رفتی و این ماجرا را تا فصل آخر ندیدی عبّاس من! دیدی امّا مانند خواهر ندیدی آن صورت مهربان را، محبوب هر دو جهان را وقتی غریبانه می‌رفت بی‌یار و یاور ندیدی آری در آوردن تیر بی‌دست از دیده سخت است امّا در آوردن تیر از نای اصغر ندیدی حیرانی یک پدر را با نعش نوزاد بر دست یا بُهت ناباوری را در چشم مادر ندیدی... بر گودی سرد گودال خوب است چشمت نیفتاد چون چشم ناباور من دستی به خنجر ندیدی... 📝 #قاسم_صرافان 🔹پیش‌تر با تأکید بر اهمیت شعر مرثیه، گفته شد که شاعر مرثیه‌پرداز برای این‌که در شعر خود گزارشگر صِرف نباشد، چه راهکارهایی را می‌تواند در پیش بگیرد. از راهکارهای دیگری که شاعر مرثیه‌پرداز می‌تواند به کمک آن و البته به مدد و عنایت اهل‌بیت(علیهم‌السلام) شعر خود را از گزارش صِرف چند پله بالاتر ببرد و مرثیه‌ی شکوهمند و مؤثرتری خلق کند کشف زاویه‌های نگاه جدید است. 🔸نگاه کردن به یک مرثیه از زاویه‌ی تازه موجب می‌شود که ابعاد تازه‌ای از آن مصیبت بر دریچه‌ی نگاه مخاطب باز شود و عظمت مصائب آل‌الله(علیهم‌السلام) در جان و قلب مخاطب جایگاه تازه‌‌تری پیدا کند. قاسم صرافان از شاعران خلاقی است که از ویژگی‌های شعری او کشف زاویه‌های نگاه جدید در مرثیه است. صرافان در این غزل‌مرثیه که در حرم حضرت عباس(علیه‌السلام) سروده شده، مصیبت شهادت سیدالشهدا(علیه‌السلام) را از زاویه‌ی تازه‌ای سروده و انتخاب وزن و موسیقی مناسب، تأثیرگذاری این کشف شاعرانه را دوچندان کرده است. 🔹این مرثیه در قالب درد دل حضرت ام المصائب زینب کبری(علیهاالسلام) با حضرت عباس(علیه‌السلام) بعد از شهادت آن بزرگوار بیان شده؛ این درد دل جانسوز به شرح مصائب امام حسین(علیه‌السلام) می‌پردازد. صرافان با کشف این زاویه‌ی نگاه در واقع به شکلی موجز و در قالب یک روایت، سه مصیبت جانسوز شهادت حضرت عباس(علیه‌السلام)، شهادت امام حسین(علیه‌السلام) و مصائب حضرت زینب(علیهاالسلام) و اسارت آن بزرگوار را تداعی و روایت می‌کند. ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir ✅ @ShereHeyat

💠 توجه به پیوندهای تاریخی و اعتقادی می‌آید از سمتِ غربت، اسبی که تنهای تنهاست تصویرِ مردی که رفته‌ست، در چشم‌هایش هویداست یالش که همزاد موج است، دارد فراز و فرودی امّا فرازی که بشکوه، امّا فرودی که زیباست در عمق یادش نهفته‌ست، خشمی که پایان ندارد در زیر خاکستر او، گل‌های آتش شکوفاست در جانِ او ریشه کرده‌ست، عشقی که زخمی‌ترین است زخمی که از جنس گودال، امّا به ژرفای دریاست داغی که از جنس لاله‌ست، در چشم اشکش شکفته‌ست یا سرکشی‌های آتش، در آب و آیینه پیداست هم زین او واژگون است، هم یال او غرق خون است جایی که باید بیفتد از پایْ زینب، همین جاست دارد زبان نگاهش با خود سلام و پیامی گویی سلامش به زینب، امّا پیامش به دنیاست: از پا سوار من افتاد، تا آن‌که مردی بتازد در صحنه‌هایی که امروز، در عرصه‌هایی که فرداست این اسب بی‌صاحب انگار، در انتظار سواری‌ست تا کاروان را براند، در امتدادی که پیداست 📝 #محمدعلی_مجاهدی 🔹مدح‌پرداز و مرثیه‌سرای آل‌الله(علیهم‌السلام) هم‌زمان با نگریستن از نزدیک به واقعه و با قلم جزئی‌نگارانه، نباید نگریستن از دور و با دید کلی‌نگرانه را فراموش کند. اگر شاعر یک صحنه‌ی خاص از عاشورا مثل بازگشت اسب بی‌سوار به خیمه‌ها را به تصویر می‌کشد، وقتی این تابلو باشکوه‌تر و ژرف‌تر می‌شود که توجه او به نمای کلی کربلا و عاشورا هم باشد و بتواند نهضت حسینی و آرمان‌ها و اهداف و نتایج آن را نیز در این نگاه، هم‌زمان از دور و از نزدیک در برابر دیدگان مخاطب خود به نمایش بگذارد. 🔸در این غزل، استاد مجاهدی با این‌که برگشتن ذوالجناح از سمت گودال را به تصویر کشیده، اما در این تابلو از تصویر شکوهمند کربلا و عاشورا غافل نبوده و فرصت را برای رساندن پیام نهضت حسینی از دست نداده است. اوج زیبایی این تابلو در پیوند دو تفکر بزرگ شیعی، یعنی تفکر عزت‌مدارانه‌ی شهادت و عاشورایی بودن با تفکر امید و انتظار است. پیوندی که در اکثر سروده‌های ایشان مورد توجه و اهتمام است. ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir ✅ @ShereHeyat

💠 دو روایت موازی در شعر (فرم در خدمت اندیشه) 🔹شعر و داستان دو هنر تاثیرگذار هستند و اگر این دو هنر با یکدیگر تلفیق شوند، تاثیری مضاعف خواهند داشت. از دیرباز مثنوی قالب مناسبی برای این کار بوده است؛ هر چند مثنوی‌های داستانی گذشته غالباً به نظم نزدیک‌ترند. در دهه‌های اخیر، هم مثنوی با تحولاتی رو به رو بوده (از جمله سرودن مثنوی در وزن بلند) و هم حضور روایت و داستان در شعر شکل‌های هنری‌تر و تصویری‌تری را تجربه کرده است. 🔸در این مثنوی، شاعر فرم را به خوبی در خدمت اندیشه قرار داده است و بی آن‌که بخواهد حرفی شعارگونه در شعر بیاورد تنها در قالب فرم، اندیشه‌ی خود را در شعر جریان بخشیده است. این اندیشه که الگوی شهدا و پدران و مادران شهدای ما، اهل‌بیت و پدران و مادران شهدای کربلا بوده‌اند و این‌که چقدر زندگی شهدا و پدران و مادران آن‌ها رنگ و بوی زندگی اهل‌بیت را داشته و دارد، می‌تواند به صورت شعاری و یا به صورت بیان شاعرانه اما گزارش‌گونه در شعر بیاید. اما شاعرِ این شعر، کاری فراتر کرده است و با کمک فرم و روایت به جای گزارش این موضوع، آن را به زیباترین شکل نمایش داده است. 🔹این مثنوی هجده بیت دارد و ما تا بیت دوازدهم گمان می‌کنیم که شعر درباره‌ی حضرت اُم‌البنین (علیهاالسلام) و حتی حضرت زهرا (علیهاالسلام) است. اما به یک‌باره متوجه می‌شویم که داستان چیز دیگری است و شاعر زندگی زنی را روایت می‌کند که چهار فرزندش شهید شده‌اند. و اینجاست که بازگشت به بیت نخست و بازخوانی شعر لطف دیگری پیدا می‌کند. اوصاف زندگی این بانو، بی آن‌که رنگ اغراق به خود گرفته باشد، بسیار رنگ و بوی زندگی حضرت زهرا (علیهاالسلام) و حضرت ام البنین (علیهاالسلام) را دارد. 🔸شاعر برای یکی کردن این دو روایت به خوبی از شگرد تداعی استفاده کرده است: چهار مرتبه وقتی به غم دچار شوی برای دشمن خود نیز گریه‌دار شوی... و دانه دانه‌ی اشکی که بوده تسبیحش... همین که دست به پهلو نماز مغرب را... حتی آنجا که از روایت اصلی شعر پرده‌برداری می‌شود، باز هم شاعر شگرد تداعی را رها نمی‌کند و در توصیف پدر این چهار شهید این‌گونه می‌سراید: و همسری که به دل غصه‌ای گذاشت، وَ رفت نماز صبح سر از سجده برنداشت، وَ رفت ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir/node/5413 ✅ @ShereHeyat

💠 راه رفتن بر لبۀ تیغ شعر و شعار 🔹شعر ولایی کاربردها و مخاطبان متنوعی دارد. شاعر ولایی بسته به کارکرد شعر و محیط ارائۀ آن و بسته به مخاطب شعر، لازم است که گاهی به جای بیان شاعرانه یا زبان استعاری، به پررنگ کردن صریح شعارهای عاشورا نیز توجه داشته باشد. اما در همین رویکرد به شعارها باید به تمایز کلام خود از نظم صِرف دقت داشته باشد و برای برجسته شدن زبان شعرش چاره‌ای بیندیشد، تا اگر مجال حرکت‌های شاعرانه را در شعر ندارد لااقل سخنور خوب و هنرمندی باشد. 🔸مجید تال که فراوان در اشعارش شاعری خود را ثابت کرده، این بار برای انجام رسالت شاعری خود و تعظیم شعائر، از نزدیک شدن به شعارها نترسیده اما هم‌زمان به فکر برجسته‌سازی زبان و تمایز این شعر با اشعار نظم‌گونه بوده است. عمدۀ برجسته‌سازی زبانی شعر در استخدام متضاد و متناقض‌نمای واژگان قابل مشاهده است. دست بسته بودن و دست بسته نبودن هم‌زمان؛ شکسته شدن سر در عین سرشکسته نبودن؛ سربه زیری و سرافرازی، اسیر بودن و اسیر نبودن، رنج کشیدن و خسته نشدن از جمله تلاش‌های شاعر برای فرار از شعارگویی صرف به شمار می‌رود. همچنین انتخاب قافیۀ نه‌چندان ساده و جا انداختن خوب آن‌ها می‌تواند از علل تاثیرگذار در موفقیت شعر به شمار رود. ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir ✅ @ShereHeyat

💠 شاعران مضطر پلک صبوری می‌گشایی و چشم حماسه‌ها روشن می‌شود کدام سرانگشت پنهانی زخمه به تار صوتی تو می‌زند که آهنگ خشم صبورت عیش مغروران را منغّص می‌کند می‌دانیم تو نایب آن حنجرۀ مشبّکی که به تاراج زوبین رفت و دلت مهمان‌سرای داغ‌های رشید است ای زن! قرآن بخوان تا مردانگی بمانَد قرآن بخوان به نیابت کل آن سی جزء که با سرانگشت نیزه ورق خورد قرآن بخوان و تجوید تازه را به تاریخ بیاموز و ما را به روایت پانزدهم معرفی کن قرآن بخوان تا طبل هلهله از ‌های و هوی بیفتد خیزران، عاجزتر از آن است که عصای دستِ شکست‌های بزک شده باشد :: شاعران بیچاره شاعران درمانده شاعران مضطر با نام تو چه کردند؟ :: تاریخ ِ زن آبرو می‌گیرد وقتی پلک صبوری می‌گشایی و نام حماسی‌ات بر پیشانی دو جبهۀ نورانی می‌درخشد: زینب! 📝 #سیدحسن_حسینی 🔹سهل‌انگاری یا کم‌معرفتی یا قافیه‌اندیشی شاعران یا هر نام دیگری که برای آن بگذاریم، باعث شده تا از دیرباز بعضی واژه‌ها و تصاویر و تشبیه‌های نارسا و یا مخدوش به ادبیات مذهبی راه پیدا کنند و تا سال‌ها و قرن‌ها بر این ادبیات سایه بیندازند و شعرای دیگر نیز به رسم عادت از این واژه‌ها و تعابیر در شعر خود استفاده کنند. این واژه‌ها و تعابیر باعث شده‌اند که گاه تصاویری که از شخصیت‌های بزرگ دینی در ادبیات می‌بینیم تصاویری کدر و غیرمنطبق با شأن حقیقی این ذوات نورانی باشد. به عنوان مثال هر چند بیماری امام زین‌العابدین(علیه‌السلام) در کربلا یک واقعیت تاریخی است، اما این‌که به بهانۀ این واقعیت در همه جا تصویر شخصی بیمار و عاجز و ناتوان از ایشان ارائه شود، دیگر ربطی به واقعیت تاریخی ندارد و منجر به نادیده گرفتن شؤون والای امامت خواهد شد. همچنین مضطر و بیچاره و درمانده خواندن عقیلۀ بنی‌هاشم(سلام‌الله‌علیها). 🔸مسلّم است که مبارزه با چنین آسیب‌هایی در ادبیات دینی، اول از همه به عهدۀ خود شاعران است. یعنی شاعر هم شعر خود را از چنین تعابیری پیراسته کند و هم اعتراض خود را با زبان هنر و شعر اعلام کند. زنده‌یاد سیدحسن حسینی در این شعر سپید با زیبایی این هر دو کار را توامان انجام داده است. اول این‌که با زبان فاخر خود تصویر باشکوه و باصلابتی از حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها) ارائه داده و آن حضرت را با احترام و عظمت مورد خطاب قرار داده. دوم این‌که در همین شعر و در همین خطاب، شعرا را مورد سرزنش قرار داده و با زبانی تعریضی و گزنده تمام آنچه را که شعرا در گذشته به عقیلۀ بنی‌هاشم(سلام‌الله‌علیها) نسبت داده‌اند به خود شعرا نسبت داده: شاعران بیچاره شاعران درمانده شاعران مضطر با نام تو چه کردند؟ یعنی اگر شعرا شما را بیچاره و درمانده و مضطر خوانده‌اند، از بیچارگی و درماندگی خودشان بوده وگرنه نام باشکوه شما از تمام این اوصاف مبراست. ✍🏻 #حسن_بیاتانی 📗 #چهل_شعر_چهل_نکته 🌐 shereheyat.ir ✅ @ShereHeyat