📌 دشواری‌های فهم متن نهج‌البلاغه 👤 #عبدالهادی_مسعودی 🔹 بر پایۀ تقسیم فرآیند فهم حدیث به دو مرحله: #فهم_متن و فهم مقصود، می‌توان دشواری‌ها و گره‌های موجود در هر مرحله را شناسایی و بر متون حدیثی تطبیق نمود. 🔹 نوشتۀ پیش‌رو، برخی از دشواری‌های مرحله نخست فهم حدیث، یعنی فهم متن را در #نهج_البلاغه شناسایی و تطبیق کرده است. 🔹 این دشواری‌ها عبارتند از: ۱. #تصحیف، ۲. معنای غیر رایج واژه، ۳. #فارسی_زدگی، ۴. تفاوت #بار_ارزشی ، ۵. ترکیب‌های اصطلاحی و ضرب‌المثل‌ها ۶. و ساختار پیچیدۀ نحوی و بلاغی. 🔹 در پایان، با مطالعۀ موردی یک خطبه، تلاش کرده‌ایم شیوۀ عملی چیره شدن بر این دشواری‌ها را ارائه دهیم. در این #مقاله ، دشواری‌های فهم مقصود بررسی نشده است. 🔖 مسعودی, عبدالهادی. (1403). دشواری‌های فهم متن نهج‌البلاغه. مطالعات فقه الحدیثی, 2(2), 7-24. 👉 www.sfhadith.ir/article_210895.html @aliebrahimpour_ir @my_sajjadieh

📌 نقش #سوق_کلام و #فحوی_مقام در استظهار ☘ یکی از قواعدی که جناب سیداجل #سیدعلی_خان_مدنی شیرازی برای #فهم_متن استفاده می‌کند، توجه به «سوق الکلام» و «فحوی المقام» است. در حقیقت، بعد از اینکه احتمالات دلالتی گوناگون به نحو ثبوتی مطرح می‌شود، سید در #فرآیند_استظهار، آن احتمالی که مطابق این دو باشد را به عنوان معنای ظاهر بر می‌گزیند. (ن.ک: #ریاض_السالکین ، ج۱: ص۱۴۱) اما این دو به چه معناست؟ ☘ اصطلاحات سوق کلام و فحوای مقام، هرچند در بسیاری از مواقع می‌توانند به‌طور مشابهی مورد استفاده قرار گیرند؛ اما هرکدام معانی خاص خود را دارند و تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند: 💠 ۱. #سوق_کلام : که گاهی از آن با عنوان « #سیاق » یاد می‌شود، به روند یا مسیر کلی گفتار یا سخن اشاره دارد. به عبارت دیگر، به نحوه و جهت‌گیری که جملات و عبارات در یک متن دارند، توجه می‌کند. به‌عبارتی، سوق کلام از ظاهر گفتار و نحوه تنظیم آن به دست می‌آید و نشان می‌دهد گوینده چه چیزی را در همان عبارت مشخص مدنظر دارد. 💠 ۲. #فحوای_مقام : فحوا اساسا به معنای مفهوم، در مقابل منطوق است و به معانی ضمنی و غیرمستقیم اشاره دارد. مقام نیز به موقعیت و شرایط سخن اشاره دارد. بنابراین فحوای مقام به معنای فهم یا درک نیت یا مقصود (معمولا پنهان) از موقعیت خاص کلام است. بنابراین این اصطلاح فراتر از الفاظ مستقیم و صریح جمله، به معانی‌ای اشاره دارد که بر اساس تحلیل زمینه و موقعیت و شرایطی که سخن در آن گفته شده به دست می‌آید، حتی اگر به‌طور مستقیم در متن نیامده باشد. از مهم‌ترین این شرایط و زمینه‌ها، قصد نهفته در کلام است. ☘ بنابراین: ✨ سیاق، مبتنی بر الفاظ و جملات است، ولی فحوی مبتنی بر زمینه و شرایط کلی گفتار. ✨ سیاق رویکرد درون لفظی دارد، ولی فحوی، فراتر از لفظ به موقعیت و فضا توجه می‌کند. ✨ سیاق، به ظاهر کلمات و ترکیب آن‌ها و واژگان قبل و بعدش بستگی دارد، ولی فحوا به عوامل بیرونی مثل حال‌وهوای مخاطب و هدف گوینده و بستر تاریخی و شرایط حاکم بر او. 🔷 تطبیق قاعده: ☘ عبارت «لا تخرجا بهذه الصحیفه من المدینه» در مقدمه صحیفه از قول امام صادق خطاب به محمد و ابراهیم گفته شده. سیدعلی خان دو نظر کلی درباره «تعدیه با "ب"» را مطرح می‌کند که مطابق آن، برخی قائل هستند اگر تعدیه با ب باشد، معنایش مصاحبت و همراهی هم هست؛ ولی اگر با الف باب افعال باشد، همراهی‌ای در میان نیست. برخی هم در مقابل چنین تفکیک معنایی‌ای را قبول ندارند. بعد از بیان این دو نظر، سیدعلی خان می‌فرماید بنابر تفاوت معنا، مصاحبت با صحیفه مدنظر است و این معنا با سیاق و فحوی هم همراهی دارد. ولی چطور؟ 🔻 سوق الکلام: باید قبل و بعد عبارت را بررسی کنیم. وقتی ادامه عبارت را ببینیم، می‌بینیم بعدش حرف از کشته‌شدن محمد و ابراهیم مطرح می‌شود. پس اینجا معنای خروج صحیفه از مدینه، همراه داشتن آن است که بعد از مرگ این‌دو، صحیفه را در خطر می‌اندازد. 🔻 فحوای مقام: حضرت در مقام مراقبت از صحیفه هستند. حضرت روی شهر مدینه تاکید خاصی ندارند. مثلا به‌صورت‌کلی، در ذهن حضرت مشکلی ندارد که یک فرد امین، صحیفه را در صندوقچه بگذارد و به روستایش ببرد. شهر و مکان موضوعیت ندارد. چنانکه خود یحیی بن زید، صحیفه را به همراه داشت و به شهرهای مختلف همراه خودش می‌برد؛ ولی وقتی فهمید که شهید می‌شود، صحیفه را به متوکل بن هارون، امانت داد تا در خطر نیفتد. ترس یحیی هم از این بود که بعد از کشته شدن، صحیفه به‌عنوان غنیمت، به دست بنی‌امیه بیفتد. بنابراین اینجا هم امام صادق، دغدغه‌شان مکان نیست؛ دغدغه‌شان نگه‌داری این اشخاص خاص است که در خطر هستند. لذا این مقام دلالت می‌کند که منظور از عبارت، این است که همراه‌شان از مدینه خارج نکنند و با خودشان به بیرون نبرند. #اصول_فهم_دعا #اصول_فقه_دعا #اصول_فهم_صحیفه #اصول_فقه_صحسفه @aliebrahimpour_ir @my_sajjadieh ۱۴۰۳.۱۱.۱۰