▪️ضمن تسلیت شهادت امام هادی علیه‌السلام یادآوری می‌شود که روز یکشنبه، که مصادف با شهادت آن امام همام است، تمامی جلسات بحث‌ها تعطیل می‌باشد. ضمنا فایل‌های صوتی امروز به محض وصول بارگذاری خواهد شد.

بسم الله الرحمن الرحیم 💢ناظر به بحثی که حاج آقا بارها مطرح فرموده بودند که مفاهیم بر اساس تقابل به ذهن می‌آیند و اگر مفهومی تک‌مقابلی باشد بدیهی است؛ در پایان جلسه بحث توحید توضیحی دادند که به منزله تبیینی برای این مدعا بود و مطلب مختصری هم مرقوم فرمودند. بنده اشکالی خدمت ایشان مکتوب کردم و ایشان پاسخی دادند و این پرسش و پاسخ به طور مکتوب چند بار رفت و برگشت شد، که در ادامه تقدیم می‌شود: 📝فراز اول 🔹حاج آقا: ظهور هر مفهومی به مقابله است، چون: ظهور (چه وجودی و چه مفهومی)به تعین است و تعین به تحدد و تضیق است و تضیق در بستر مقابله شکل میگیرد. پس بستر تقابل، تحدد را به متقابلین تحمیل میکند، و این تحدد، هر یک از متقابلین را از دیگری متعین و ممتاز میکند، و تعین موجب ظهور میشود. 🔸تلمیذ: بنده ان قلتی داشتم که در جلسه فرصت نشد. 1. تعین و تضیق، صرفا غیریت را اثبات می‌کند، نه تقابل را. یعنی تضیق در بسیتر غیریت شکل می گیرد نه مقابله، و غیریت اعم از مقابله است. 2. خود مفهوم مقابله و تک مقابلی بودن هم مبهم است. مثلا شما می فرمایید وجود تک مقابلی است و مقابلش عدم است و تک حیثیتی است. خوب، حالا اگر کسی بگوید مفهوم مقابل وجود، ماهیت است، آیا به یک حیث، درست نگفته؟ چرا تقابل را فقط از جنس تقابل وجود و عدم می بینید نه تقابل وجود و ماهیت. اگر صرف طرد دیگری در حوزه اولی است خود مفهوم وجود و ماهیت هم همدیگر را طرد می کنند و در حوزه مفهومی حضور ندارند. 🔹حاج آقا: ۱- در تعین و تضیق با نگاه ثنایی، غیریت با تقابل عین هم هستند، مثل وجود و رفع همان وجود، و لذا معضل کلاسیک است که وجود و عدم ثالث ندارند، و حل آنست که بستر تقابل و متقابلین، مصحح ظهور تقابل و مفهومین متقابلین است اما خودش باطن است و در این ظهور ظاهر نمیشود، و اینکه میگوییم تضیق در بستر مقابله شکل میگیرد یعنی مقابله اعم از ثنایی، و لذا در نفس الامر میتواند در حوزه ای تقابل ثلاثی باشد و تضیق هر یک از ثلاثة زمینه سازش همان تقابل ثلاثی باشد، هر چند در ظهور مفهومی بشر با تقابل ثنایی راحت تر است، و دقت منطقی اقتضا میکند که ابتدا به ساکن یک تقابل ثلاثی تشکیل دهد و سه مفهوم متضایف همزمان ظهور کند، شاید مفهومی مثل عمه نزدیک به این است، و در فقه مفاهیمی مثل حواله بدون سه طرف نمیشود، محیل محال محال الیه. ۲- آیا ماهیت یعنی: نه وجود؟ اگر بگوییم زوج و فرد متقابل هستند آیا میتوان اشکال کرد که پس شیرینی زوج است یا فرد؟ بلی با تقابل، مفهوم ظهور میکند، و پس از ظهور با رقبای حوزه های دیگر سنجیده میشود، یعنی در حوزه کم منفصل، با تقابل تقسیم به متساویین و عدم آن، مفهوم زوج و فرد ظهور میکند، و سپس سؤال میکنیم که شیرینی زوج است یا فرد؟ ذهن از رده بندی ثنایی شروع میکند و غالبا هم از آن خوشش میآید هر چند در واقعیات ثلاثی و رباعی و.. باشد، مثل خوب و بد، باید و نباید، خیر و شر، دوست و دشمن، حسن و قبح، عادل و فاسق، و... در بحث فقه این روزها چندین مرتبه نسبتا به تفصیل راجع به این صحبت شده، چون راجع به عادل و فاسق بحث میکردیم. در تجرید خواجه قده فرمودند و الحسن اربعة، یعنی مکروه هم حسن است و فقط حرام است که قبیح است!

📝فراز دوم 🔸تلمیذ: 1. آیا فرمایش شما مصادره نشد؟ ارتکازا می یابیم که غیریت اعم از تقابل است. مدعاهای شما این بود که الف. تقابل شرط ظهور مفهوم در ذهن است. ب. به همین جهت مفهومی که تک مقابلی باشد، بدیهی است (شرط بداهت، تک مقابلی بودن است) والف، مقدمه ب است. در حالی که در فرمایش فوق به نظر می‌رسد برای اثبات الف، دوباره به نحو غیرمستقیم ، به ب تمسک کرده اید. چرا؟ چون استدلال شما برای الف این بود: تضیق، شرط لازم برای ظهور مفهوم است. بنده اشکال کردم، تضیق، مستلزم غیریت است نه لزوما تقابل. فرمودید: در تعین و تضیق با نگاه ثنایی، غیریت با تقابل عین هم هستند، ... و بستر تقابل و متقابلین، مصحح ظهور تقابل و مفهومین متقابلین است. به تعبیر دیگر، بنده اشکال کردم که استدلال شما، اعم از مدعا را اثبات می‌کند. شما با مفروض گرفتن مدعا (همه چیز در بستر تقابل فهمیده می‌شود) مفهوم اعم (غیریت) را به مفهوم اخص (تقابل) فروکاستید. (البته این را هم عرض کنم که بقدری فنی می نویسید که کلی باید زحمت بکشم که مراد شما را بفهمم. نمی‌دانم درست فهمیدم یا اشکالم اساساً ناشی از نفهمی بوده است؟) 2. چرا مثال را عوض کردید؟ اتفاقا درباره مثالها فکر کرده بودم. آیا ماهیت نبودنِ وجود، شبیه زوج نبودن شیرینی است؟ عرض بنده این بود: با یک حیث نفس الامری، وجود در مقابل عدم است؛ با یک حیث نفس الامری دیگر، وجود در مقابل ماهیت است. در هر دو مورد، تقابل نفس الامری است، یعنی تقابل وجود و ماهیت، اصلا شبیه شیرینی در قبال زوج و فرد نیست که تقابلش با یکی، محصول کارکرد اشاره‌ای و لذا ناروا باشد. درباره زوج و فرد، مثال دیگری به ذهنم رسیده بود که چون می توانستید با گفتن «اشتراک لفظ» از آن تخلص بجویید نگفتم، هرچند احساسم این است که اینجا هم به نحوی اشکال وارد است. آیا ما فرد در مقابل کلی نداریم واقعا؟ (همان که متعلق ادراک مشاعر باشد یا متعلق ادراک عقل) و فرد در مقابل زوج داریم؟ یعنی به نظر می آید فرد هم تک حیثیتی نیست. در واقع، مصب اشکال حقیر این فرمایش شماست که امور تک مقابلی، تک حیثیتی هستند و لذا بدیهی‌اند. اما با این اشکالات حقیر، شاید بتوان فرمایش شما را به نحو دیگری تقریر کرد و آن اینکه: هر مفهومی که در عرصه خاص و معین، تنها یک مقابل داشته باشد، بدیهی است؛ یعنی در دو مثال فوق (الف. وجود در قبال عدم؛ وجود در قبال ماهیت. ب. فرد /کلی؛ فرد/زوج) هر دو جایش، مفهوم وجود و مفهوم فرد واضح است نزد ذهن، چون این مفهوم را در یک بستر تک مقابلی درک کرده است؛ ولو که همین مفهوم در یک بستر مقابلی، مقابل دیگر دارد البته ان قلت (یا اصلاحیه) دیگرش این است که هرجا تعداد مقابلها محصور باشد، و ذهن به همه درون حصر راه یابد، باید بدیهی باشد: مثلا آیا جایی که به فرمایش خودتان، اساسا عرصه تقابل سه‌تایی است، واقعا برای ذهن همین وضوح مفهومی را ندارد؟ از تصدیع پوزش می‌خواهم. چون خودتان امر کردید امتثال امر کردم

📝 فراز سوم 🔹حاج آقا: (((ارتکازا می یابیم که غیریت اعم از تقابل است))) ارتکازا غیریت ثبوتی اعم از تقابل ثبوتی است، ولی کلام در تقابل مفاهیم است، مفاهیم ثنایی که نزد قوه عاقله در مقام علم حصولی ظهور میکنند، غیریت در آنها مساوی تقابل است، مفهوم وجود وقتی ظهور مفهومی میکند که توسط غیر خود که تنها مفهوم لاوجود است ظهور کند که البته معدّ ظهور این دو مفهوم متقارن، تقابل نفس الامری وجود غیر مفهومی با عدم همان وجود است. (((چرا مثال را عوض کردید؟))) غرض از مثال، دو حوزه بودن بود، شما میگویید وجود از حیثی مقابل ماهیت است، و حال آنکه ماهیت اساسا در حوزه دیگر است نه مقابل وجود، یعنی ماهیت بستر شکل گیری تقابل وجود و عدم اوست، نه مقابل وجود خودش، ماهیتی که یا موجود است و یا معدوم، چگونه میخواهد مقابل وجود باشد؟ بچه وقتی تابلویی را در تاقچه می‌بیند، فورا برایش مفهوم وجود شکل نمیگیرد، بلکه وقتی فردا آن را در تاقچه ندید، تازه دو مفهوم بودن تابلو و نبودن تابلو ظهور میکند، و دیروز که تابلو را دید، همزمان دو مفهوم بودن و تابلو شکل نگرفت، یعنی ظهور نکرد هر چند در باطن درک او درک حیثیات نفس الامری به درجه ای موجود بود، مفهوم تابلو (ماهیت) ظهورش در قبال شیء دیگر مثل کتاب است، نه در قبال وجود تابلو، که یک تحلیل فلسفی است. (((امور تک مقابلی، تک حیثیتی هستند و لذا بدیهی‌اند))) تک حیثیتی از حیث تقابل مفهومی که مصحح ظهور مفهومین متقابلین است غیر از حیثیات ثبوتی نفس الامری است که بینهایت است. (((به نحو دیگری تقریر کرد و آن اینکه:))) نحو دیگر نیست، چون جز همین راه، راه دیگری نیست. (((البته ان قلت (یا اصلاحیه) دیگرش این است که هرجا تعداد مقابلها محصور باشد، و ذهن به همه درون حصر راه یابد، باید بدیهی باشد: مثلا آیا جایی که به فرمایش خودتان، اساسا عرصه تقابل سه‌تایی است، واقعا برای ذهن همین وضوح مفهومی را ندارد؟))) تقابل سه تایی با مجموعه چند تقابل دوتایی تفاوت دارد، مفهوم انسان مجموعه چند تقابل دوتایی است و لذا تصور من وجه در آن راه دارد، اما مفهوم حواله، هر کس جوهره تقابل سه تایی را درک کرد مفهوم حواله را درک کرده و گرنه اصلا درکی از آن ندارد. در بقیه فرمایشات شما هم نکات و بحثهایی هست که برای مباحثه شفاهی ان شاء الله تعالی 🔸تلمیذ: در بند اول فرمایشتان آیا دوباره مصادره نشد اینکه فرمودید «مفاهیم ثنایی که نزد قوه عاقله در مقام علم حصولی ظهور میکنند، غیریت در آنها مساوی تقابل است» ثنایی بودن آنها در مقام ظهور، مدعاست یا دلیل؟ بله، چیزی که ثنایی باشد غیریت در آن همان تقابل است. 🔹حاج آقا: (((ثنایی بودن آنها در مقام ظهور، مدعاست یا دلیل؟))) هیچکدام مدعی: ظهور هر مفهومی به مقابله است. دلیل: ظهور، به تعین، و تعین به تضیق، و تضیق در بستر مقابله شکل میگیرد. دخل: تضیق، مقتضي غیریت است که اعم از تقابل است. دفع دخل: تضیق مفهومی، مقتضي بیرون متضیّق (یعنی لامتضیق) است، که هم غیر آن مفهوم است و هم مقابل آن مفهوم است، به طوری که نمیتوان مصداقی برای غیر متضیق پیدا کرد که مقابل متضیق (لامتضیق) نباشد. 💢در ادامه کل بحث در یک فایل تقدیم می‌شود💢