ادامه از قبل 🔺🔺🔺 پی‌نوشت‌ها: 1️⃣ البته ایشان در نقل و نقد معنای سوم ثار الله، معنای اول ثار را خونی می‌داند که به دنبال انتقامش باشیم، نه هر خونی: «ثالث اینکه ثار به معنی دم باشد و کلام مبتنی بر تنزیل و تقدیر شود. یعنی اگر خدا خون داشت، تو بودی. از قبیل عین الله و جنب الله و ید الله. و این وجه را در جایی یاد ندارم که دیده باشم ولی بعید است؛ چه، ثار به معنی مطلق دم نیست، بلکه آن خون ریخته شده‌ی قابل اقتصاص است، چنانچه بر متتبع مستأنس هویدا است.» (ص 164) همچنین در وجه پنجم همین معنا (دم مطلوب) را مفروض گرفته است. 2️⃣ شفاء الصدور فی شرح زیارة العاشور، انتشارات مرتضوی، چاپ 1376، ص 162 3️⃣ سه مورد در منابع لغوی دیدم که ممکن است شاهدی بر این معنا حساب شوند: یک) ابن اثیر می‌گوید: في حديث محمّد بن مسلمة يوم خيبر «أنا له يا رسول اللّه الموتور الثَّائِر» أى طالب الثَّأْر، و هو طالب الدّم. (النهاية في غريب الحديث و الأثر، ج‏1، ص: 204). اما به نظر می‌رسد او نمی‌خواهد «ثأر» را به معنای «دم» بگیرد، بلکه از نظر مصداقی بیان می‌کند که خواهان انتقام، همان خونخواه است. چه اینکه از عبارت دیگر او چنین برمی‌آید که گاهی «دم» به معنای انتقام به کار می‌رود: الأوتار: جمع وتر بالكسر، و هو الدّم و طلب الثأر (النهاية في غريب الحديث و الأثر، ج‏4، ص: 99) دو) ابن سیده می‌گوید: «الثَّأْرُ: الطَّلَبُ بالدَّمِ. و قِيلَ: الدَّمُ نَفْسُه.» (المحكم و المحيط الأعظم، ج‏10، ص: 172) اما همانگونه که ملاحظه می‌کنید معنای دوم را با تعبیر «قیل» آورده که دلالت بر ضعف این معنا نزد خود مؤلف دارد. لسان العرب هم این مطلب را به همین شکل از ابن سیده نقل کرده است. سه) در کتب لغت و ادب، تعبیر «طالب الثأر» کاربرد زیادی دارد. ممکن است گفته شود «معنای #ثأر در این تعبیر نمی تواند "طلب خون" باشد؛ زیرا در این صورت معنای عبارت "خواستنِ خواستنِ خون" خواهد بود که نادرست است». اما این استدلال نیز تام نیست: اول: #بازی‌های_زبانی چنین کاربردهایی را برمی‌تابند و موارد مشابه دیگری هم در زبان‌های مختلف دارند، مانند آنچه در برخی از معانی حروف جاره در زبان عربی می‌بینیم (ضربتک بالسوط و ضربتک مستعینا بالسوط؛ ذهبت من المدرسة و ابتدأت الذهابَ من المدرسة). دوم: بر فرض پذیرش این نظر، معمول شدن «ثأر» برای مادۀ «طلب»، خود دلیلی بر این تغییر معنا است و استعمال ثار به معنای خون در سیاق های دیگر، نیازمند دلیل دیگری خواهد بود. 4️⃣ الدم: الثار على سبيل المجاز. (معجم المصطلحات البلاغية و تطورها، احمد مطلوب، ص: 527، پاورقی 4) 5️⃣ این معنا از جهتی نزدیک به معنای اولی است که شفاء الصدور آورده، ولی اشکالی که او می‌گیرد، بر توضیحی که آوردم وارد نیست. از جهتی نیز شبیه معنای چهارم او است، ولی چنانکه خود او هم آورده، توضیح لغوی او (ثار = مثئور = قتیل) مقبول نیست، و البته در توضیح ما نیازی هم به این معنا نیست. 6️⃣ این معنا نظیر وجه دوم شفاء الصدور است، اما باز هم توضیح لغوی او نه مقبول است و نه مورد نیاز.

معنای #ثار_الله 🌹 مرحوم میرزا ابوالفضل طهرانی در شرح عمیقی که بر زیارت شریف عاشورا دارد، دو معنا برای #ثار ذکر می‌کند: «استعمال ثار به معنی #دم1️⃣ و #طلب_دم مسلم است و معنی ثانی معنی مصدری است.»2️⃣ همچنین دو استعمال لغوی زیر را نقل می‌کند (که در کتب لغت نیز آمده است): ▫️ ثأَرتُ حمیمی: خونخواهی کردم قریب خود را (یعنی به خونخواهی دوستم اقدام کردم)؛ ▫️ ثأرت فلانًا بحمیمی: خونخواهی کردم به واسطه قریب خود (یعنی با کمک دوستم به خونخواهی کسی برخاستم). در ادامه، پنج وجه برای #ثار_الله آورده و در نهایت، وجه پنجم را پذیرفته است: «خامس اینکه ثار به معنی همان دمِ مطلوب باشد و اضافه به الله به جهت آن باشد که مخصوص به مطالبه او و ولی حقیقی او است. و این اوجَهِ معانی است و اضافه، بنابراین، به معنی لام است بر وجه متعارف. و عجب است که هیچ کس را متعرض این وجه ندیدم با کمال استقامت و انطباق بر قواعد و مناسبت با اذواق سلیمه.» (همان، ص 164) 🔍 بررسی: اولا هیچ منبع لغوی نیافتم که «ثأر» را به معنای خونی بداند که می‌خواهیم انتقامش را بگیریم (الدم المطلوب)، بر خلاف نظر میرزای طهرانی. ثانیا استعمال «ثأر» به معنای مطلق خون هم مشکوک است3️⃣ هر چند بعید نیست دست کم معنای مجازی آن باشد، شهادت ادیبی حاذق، همچون صاحب شفاء الصدور نیز سند قابل تأملی است. اما بیشتر چنین به نظر می‌رسد که ماجرا برعکس باشد؛ یعنی گویا «دم» به معنای «ثأر» و انتقام به کار می‌رود، نه ثار به معنای خون.4️⃣ حاصل اینکه با توجه به اینکه معنای مصدری ثار (خونخواهی و انتقام) قطعی است، دو وجه در معنای #ثار_الله روشن است: 1. اضافه مصدر به فاعل: کسی که خدا خونخواه او است5️⃣ 2. اضافه مصدر به مفعول‌به: کسی که دنبال خونخواهی خدا است (یعنی می خواهد از دشمنان خدا انتقام بگیرد)6️⃣ با توجه به برخی از مباحث تاریخی (درباره ماجرای کربلا) و مبانی دینی، معنای اول آشکارتر است، ولی معنای دوم هم نادرست نیست. البته اگر اثبات شود «ثار» به معنای «خون» یا «خونی که به دنبال انتقامش هستیم» نیز به کار رفته است، در این صورت معنای مختارِ شفاء الصدور هم درست خواهد بود، بدون اینکه دو معنای ذکر شده را رد کند. اما شاید علت اینکه دیگران این وجه را نگفته‌اند، همین باشد که دیگران، ثار را به این معنا ندانسته‌اند. 🔻🔻🔻 ادامه در بعد