#درباره_نو_رباعی برای دوستانی که نکات هفت گانه ی مربوط به #نو_رباعی را یکجا و با هم می خواستند. @arayehha @js313

#درباره #نو_رباعی (۷) وجه تسمیه ی #نو_رباعی کتاب بدایع الافکار، رباعی را این‌گونه شرح می‌دهد: «از مخترعات بحر هَزَج است و رباعی از آن جهت گفتند که بحر هزج در اشعار عرب مربع الاجزاء آمده. پس هر یک بیت از این وزن به مثابه دو بیت مربع باشد و مجموع چهار بیت بود از هزج مربع الاجزاء ... اگر مصراع سوم نیز دارای قافیه باشد، آن را رباعی مُصَرَع گویند و اگر مصرع سوم بی‌قافیه باشد، آن را خصی خوانند.» در فرهنگ عامه وزن رباعی را هم وزنِ عبارت لا حَولَ و لا قُوَّةَ اِلاّ بِالله دانسته‌اند اما عروض‌دانان، برای رباعی یک یا دو وزن اصلی قائل‌اند. عروض‌دانان قدیم، وزن رباعی را در دو شجره اخرب و اخرم قرار داده‌اند که از آن ۲۴ وزن منشعب می‌شود. دکتر سیروس شمیسا، برای رباعی یک‌وزن برشمرده و معتقد است از آن یازده وزن فرعی به‌دست می‌آید. برابر عروض علمی، اساس وزن رباعی بر «مستفعل مستفعل مستفعل فع» نهاده شده‌است، که با توجیه دو قانون اختیارات وزنی شاعری، به ۱۲ وزن تبدیل می‌شود..." "به نظر نگارنده مساله اساسی در بحث از منشاء رباعی (به معنی مصطلح)شکل شعری چهارمصراعی نیست بلکه وزن خاص آن است .زیرا علاوه بر رباعی قسمتی از فهلویات(ترانه)هم که از قدیم در ایران معمول بوده است چهارمصراعی است و هم چنین ازقدیم اشعار چهارمصراعی فراوانی داریم که نه رباعی است و نه دوبیتی(به اعتباروزن وگاهی قافیه)و اصطلاحا به آن ها قطعه می گویند ."سیر رباعی دکتر شمیسا صص ۳۱،۳۲ خواجه نصیرالدین طوسی نیز چنین نظری دارد و منشاء نام گذاری رباعی را وزن آن می داند. درواقع رباعی تنها قالب شعر فارسی است که بر مبنای وزنش نامگذاری شده  و هویت یافته نه بر مبنای تعداد مصرع ها وابیاتش. چرا به رباعی  که دوبیت دارد دوبیتی گفته نشده؟ یاچرا به دوبیتی که چهارمصراع دارد رباعی گفته نشده؟ پاسخ واضح است چون وجه تسمیه ی رباعی نه به خاطر تعداد مصرع ها که به دلیل وزن خاص آن است . دوبیتی هم وزن مخصوص خود را دارد؛ اما مثنوی هایی مثل خسرو و شیرین نظامی و ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی هم در همین وزن سروده شده اند، قصیدۀ شبی گیسو فروهشته به دامن منوچهری دامغانی هم در این وزن سروده شده و بسیاری از شعرای غزلسرا بر این وزن غزل های فراوانی سروده اند فقط حافظ 24 غزل در این وزن دارد . غزل از قصیده اقتباس و استخراج شده است.درواقع غزل ،بخشی از قصیده بوده . قطعه هم  از قصیده اقتباس و استخراج شده است. #نو_رباعی  نیز از رباعی،اقتباس   و استخراج شده است .با این توضیحات ،دلیل نام گذاری اش هم معلوم می شود.بخش "نو" به خاطر شکل نوین تقطیع و نوشتارش که از فرم خطی و مصراع-بیتی به فرم عمودی و تقطیع پلکانی تغییر یافته ،نیز ، به قالب های نو و مدرنِ شعرنو یا نیمایی ، شعرسپید وآزاد شباهت دارد،انتخاب شده و "رباعی"نیز ، هم به خاطر وزن خاص آن و اقتباسش از قالب رباعی  و هم جان مایه ،"آن" و کشف شاعرانه که عصاره ی رباعیست ،انتخاب شده است.با توضیحاتی که تقدیم شد #نو_رباعی  اسمی با مسما و شایسته برای این قالب جدید شعرفارسی است. این نکته را نیز یادآوری می کنم که  برای قالب رباعی ،جز رباعی،اسامی دیگری نیز ازقبیل ،بیت،ترانه،چهاردانه،چهارخانه،چارانه،و...ذکرشده که هیچکدام عمومیت نیافته و تنها اسم "رباعی"رواج پیداکرده است. قالب رباعی  در طول تاریخ با تغییرات وپیشنهاداتی مواجه بوده و #نو_رباعی اولین پیشنهاد در ارتباط با این قالب نیست .رباعی در قرون اولیه شعرپارسی ،چهارقافیه ای بوده که به مرور قافیه مصراع سوم حذف شده و بود و نبودش اختیاری شده است.رباعی سه بیتی ،رباعی چهاربیتی ،رباعی مستزاد و رباعی پیوسته از جمله پیشنهاداتی بوده که بنا به دلایل مختلف مورد استقبال شعرا ومخاطبین شعرپارسی قرارنگرفته اند.جهت جلوگیری از طولانی شدن این وجیزه ،علاقمندان را جهت مطالعه ی بیشتر به کتاب "سیررباعی دکترسیروس شمیسا "ودیگر منابع معتبر ارجاع می دهم . #نو_رباعی نیز پیشنهادی است که حرف های زیادی برای گفتن دارد و حرف های زیادی هم درباره اش گفته خواهدشد.از زیبایی ها و ظرفیت های بسیارآن لذت ببریم #جلیل_صفربیگی @arayehha