🖋📋 واژه‌های بیگانه در دستور زبان پارسی            #حروف_اضافه : آویزه‌های وابسته‌ساز #حروف_اضافه_مرکب : وابسته سازگان آمیخته #حروف_نفی : وات‌های نایی #درجه_صفت : زینه‌ی فروزه #دعا (دُعا): آزبا، آرزو، نیایش، درخواست #دوم_شخص_جمع :دوم تن جم #دوم_شخص_مفرد : دوم تن تک #ذو_وجهین : دوچهری، دوریه‌ای #رابط : پیوندگر #ربط : پیوند #رکن : پایه، بُنلاد، ریشه‌ی کنِش، ستون #ساکن : ایستاده، اَجُنبان، خاموش، ناگوییک #ساکن_ساختن : خاموشاندن، (در دستور)، بی‌آوا کردن #سکون_زده : استیش زده، نشانِ واتِ بی‌آوا #سماعی : بی‌آیین، بی‌روش، شنیدنی #سوم_شخص_جمع : سوم تن جم، سوم تن چندین #سوم_شخص_مفرد : سوم تن تکین #سیلاب : آواج(=هجا)، آوات، واژ، سازه #شبه_جمله : واچکدیس، وَچک واره #شبه_کلمه : واژه واره #شد (شَدّ) #تشدید : فشاره، فشارده #صرف : سازه‌شناسی #صفات_فاعلی : فروزگان کارورزی، فروزهای پویندگی #صفات_قیاسی : فروزه‌های سنجشی، فروزهای روشمند، فروزهای آیینی دنباله دارد #پارسی_پاک 🖋📋 برجسته‌ترین بازخن‌ها (منابع): ۱- پیوست‌های فرهنگ ساختاری زبان پارسی، ضیاالدین هاجری ۲- فرهنگ نظام با ریشه‌شناسی، محمدعلی داعی‌الاسلام ۳- فرهنگ ریشه‌شناختی اخترشناسی، محمد حیدری ملایری @arayehha

🖋📋 واژه‌های بیگانه در دستور زبان پارسی            #تنوین : دوکژه، نَوناندن #جامد : فسرده، بَربَست، دج، برناگرفته #جمع : رَمَن، از اوستایی جم، انبوهه، بیشال #جمله : گفتار، سخن، وَچَک، سهان #جمله_صله #جمله_فعلی #جمله_مکمل : گفت پردازنده، سهان کروازی #جمله_ناقص :سهان نابون، گفت ناپَردَخته، گفته‌ی نارسا #حاصل_مصدر : فرآمدکِنش، دستآوردکِنش، دستیافت کنش #حاضر : باشنده، بودباش←(پیشنهاد نگارنده) #حال : از پارسی هال، پیشاست، اکنون، کنون، هم‌اکنون #حالات : پایه‌ها، کنون‌ها #حالات_اسم : پایه‌های نام، کاته‌ی نام‌ها #حالات_صفت : پی‌های فروزه، کاته‌های فروزه #حالت : پایه، جاور، چگونگی، کنون، کنونگی، کنونه، کاته #حالت_ندا : کاته‌ی ندا، پایه خوانده، پایه بانگ #حالت_فاعلی : کاته‌ی کُنشی، پایه‌ی کارورزی، پایه‌ی پویندگی #حالت_مضاف_الیه : پایه‌ی فزایش، پایه‌ی فزاینده، کاته پیوند #حالت_مفعولی : پایه‌ی پذیرا، پایه‌ی پوییدگی #حذف_ارکان_جمله : انداختن پی‌های سخن (گفتار، وَچک)، هَزبش، پی‌های سخن #حذف : هزبش، انداختن، انداختگی، سترس، اندازش←(پیشنهاد نگارنده) #حرف_ربط_بیانی : آویزه‌های روشن‌ساز، آویزگان پیوندی روشن‌ساز، واج پیوند واپشی #حرف_ربط_مرکب : آویزه‌ی پیوندی گفتن #حرف_ربط_مُرکب : آویزه‌ی پیوندی آمیخته، وات آمیزه‌ی پیوند، وات بندآمیخته دنباله دارد #پارسی_پاک 🖋📋 برجسته‌ترین بازخن‌ها (منابع): ۱- پیوست‌های فرهنگ ساختاری زبان پارسی، ضیاالدین هاجری ۲- فرهنگ نظام با ریشه‌شناسی، محمدعلی داعی‌الاسلام ۳- فرهنگ اخترشناسی، محمد حیدری ملایری @arayehha

فارسی را پاس بداریم (۵) نگارخانه یا گالری؟ بگوییم ✅ نگارخانه نگوییم ❌ گالری @arayehha

فراخوان همایش «زبان و خط فارسی گفتاری» منتشر شد 🔸 فرهنگستان زبان و ادب فارسی به‌حکم وظیفه‌ای که در پاسداری از زبان و خط فارسی برعهده دارد و با توجه به گسترش روزافزون صورت‌های غیرمعیار زبان و خط فارسی و بروز سلیقه‌های گوناگون و متضاد در این زمینه، بر آن است همایشی را با هدف ساماندهی به دستور خط و فرهنگ املایی فارسی گفتاری برگزار نماید. 🔸آخرین مهلت دریافت نسخۀ کامل مقاله سی‌ام آبان ۱۴۰۳ است. نتایج ارزیابی آثار رسیده سی‌ام آذر ۱۴۰۳ اعلام خواهد شد. 🔴 متن کامل فراخوان را در وبگاه فرهنگستان به نشانی زیر بخوانید: 🌐 https://apll.ir/?p=16700

۱۳ اوت #روز_جهانی_اهدا_عضو است. هدف این رو به افزایش آگاهی عمومی از نقش اهدای عضو در نجات جان افراد نیازمند پیوند است @arayehha

۱۳ اوت #روز_جهانی_چپ_دست‌ها است. از جمله هدف‌های نام‌گذاری این روز انتقاد به باورهای خرافی و رفع محدودیت‌هایی است که #چپ_دست‌ها گاه در جامعه یا محیط کار با آن مواجه می‌شوند @arayehha

13 آگوست روز جهانی چپ دست‌ها مبارک بزرگانی چون بتهوون، پیکاسو، چارلی چاپلین، اینشتین، هلن کلر و ماری کوری چپ دست بودند @arayehha

کلمات نیمه‌شفاف 🔸کلمات در یک تقسیم‌بندی معروف به «شفاف» و «تیره» تقسیم می‌شوند. کلمات شفاف کلماتی هستند که به‌راحتی و وضوح از لفظ به معنایشان پی‌ می‌بریم. مثلاً «پارچه‌فروش» جزء کلمات شفاف است، چون از کنارهم‌قرارگرفتن اجزای این کلمه معنایش برایمان شفاف می‌شود. در مقابل، کلماتی هستند که از لفظ به معنایشان نمی‌رسیم. مثلاً اگر ندانیم «مریخ» یا «کلید» به چه چیز اطلاق می‌شوند، نمی‌توانیم مدلول یا معنایشان را دریابیم. با این تعریف، واژه‌های بسیط تیره به حساب می‌آیند. 🔸اما ماجرا به همین سادگی هم نیست. چون شفافیت و تیرگیِ کلمات علاوه‌براینکه نسبی هستند مدرج و طیفی‌‌اند. مثلاً در کنار همان واژۀ «پارچه‌فروش» که شفافیت معنایی دارد واژۀ «میوه‌فروش» را بگذاریم که از شفافیت کمتری برخوردار است، چون میوه‌فروش فقط میوه نمی‌فروشد. و اگر کلمۀ «فخرفروش» را در نظر بگیریم، نسبت به دو کلمۀ پیش شفافیت کمتری دارد. پس در اینجا می‌توانیم یک قسم دیگر هم به تقسیم‌ فوق اضافه کنیم: کلمات «نیمه‌شفاف». 🔸نیمه‌شفاف‌ها همان‌ کلمات بحث‌برانگیز هستند. برای مثال ممکن است کسی گمان کند «مان» در واژۀ «آسمان» همان پسوندی است که بر سر کلماتی همچون گفتمان، سازمان، ساختمان، ریسمان و امثالهم می‌آید. برخی هم مثل ابوریحان بیرونی ممکن است تصور کنند «مان» از ریشۀ ماندن و مانستن گرفته شده، یعنی «آس» را به معنی سنگ بگیریم (همچنان‌که امروزه در کلماتی مثل «آسیاب» و «دستاس» حضور دارد) و «مان» را بن فعل بدانیم و نتیجه بگیریم که آسمان یعنی مانند سنگ یا آنچه همچون سنگ می‌ماند. اما «مان» پسوندی است باستانی که نسبت را می‌رساند. بنابراین آسمان یعنی منسوب به آس، یعنی سنگی. (در قدیم گمان می‌کرده‌اند آسمان بالای سرمان سنگی است.) یا در کلمه‌ای همچون «مستمند» ممکن است به‌راحتی تشخیص دهیم که «مند» در این کلمه پسوند است و با بررسی بیشتر متوجه شویم که «مُست» به معنای «گله و شکایت» است و مستمند یعنی گله‌مند و شکایتمند و اکنون در اثر تحول معنایی به فقیر و تهیدست اطلاق می‌شود. یا کلمه‌ای همچون «خنجر» را امروزه بسیط می‌گیریم اما در قدیم آن را مرکب می‌گرفته‌اند، چون «جَر» خودش به معنای «کارد» بوده و «خَن» نیز به معنای «کج». 🔸پس می‌بینیم که کلمات نیمه‌شفاف نیاز به بررسی تاریخی دارند و اگر با حدس و گمان به سراغ کشف معنایشان برویم، ممکن است راه به خطا ببریم. معمولاً در بررسی‌های تاریخی به سراغ واژه‌های نیمه‌شفاف‌ می‌رویم و برای خودمان شفافشان می‌کنیم. همچنین به کلماتی برمی‌خوریم که زمانی شفاف بوده‌اند و اکنون تیره‌اند. علاوه‌براین‌، تقسیم‌بندی‌ِ کلمات به شفاف و نیمه‌شفاف و تیره برای معناشناسان و اصطلاح‌شناسان و واژه‌گزینان حائز اهمیت است و ثمراتی دارد که امیدوارم در آینده در مورد اهمیت و ثمراتش بیشتر بنویسم. 📎پی‌نوشت: مثال پارچه‌فروش و فخرفروش را از کتاب درآمدی بر معناشناسی دکتر کورش صفوی آوردم. مثال «طلافروشِ» ایشان را به مثال «میوه‌فروش» تغییر دادم. ایشان «عشوه‌فروش» را نیز به معنای «ریاکار» برای تیرگی معنایی آورده بود که در بدنۀ متن نیاوردم. کلمات نیمه‌شفاف و مثال‌هایش را نیز از گفته‌های دکتر علاءالدین طباطبایی نقل کردم. #واژگان #واژه‌گزینی #زبان_علم سجادسرگلی @arayehha

چندش 🔸مصدر «چندیدن» در زبان پهلوی به معنای «لرزیدن» است. «چند» در کلمۀ «بوم‌چندگ» از همین مصدر گرفته شده، کلمه‌ای که در فارسی میانه معادل زمین‌لرزه بوده. «بوم» (اسم) به معنای زمین + «چند» (بن مضارع) به معنای لرز + «-َگ» (پسوند اسم‌ساز). 🔸با اینکه این مصدر در فارسی معیار از بین رفته، اما همچنان در بعضی گویش‌ها حضور دارد، مثلاً می‌گویند «از درد به خود می‌چندم». 🔸از این ریشه یک کلمه هست که در فارسی معیار همچنان باقی مانده: «چندش» که اسم مصدر است. ایرج میرزا می‌گوید: بر تنِ او چندشی آمد پدید پس عرقی گرم به جانش دوید جالب است که فرهنگ‌ دهخدا در معنای چندش همین معنای لرزیدن را برجسته کرده: «لرز تند که با سرما نبود. لرزش نامطبوعی که در اعصاب آدمی پیدا شود، آنگاه که کاردی یا شیشۀ نوک‌تیزی را بر شیشه و امثال آن کشند. حالتی نامطبوع که از دیدن جراحتی صعب یا شنیدن آواز کشیده شدن نوک‌تیزی بر فلز و چوب سخت یا چیزی دیگر مزاج‌های عصبانی را دست دهد». اما در فرهنگ‌‌های جدیدتر مثل فرهنگ فارسی عمید معنایی آمده که امروزه در ذهن ما متبادر می‌شود: «حالتی که از دیدن چیزی ناخوشایند به انسان دست بدهد». و از همین‌جا نیز می‌توان به تحول معنایی این واژه پی‌برد. #واژگان #ریشه‌شناسی سجادسر گلی @arayehha

فن‌آوری یا فناوری؟ 🔸در کتاب‌ها، روزنامه‌ها، مجلات، رسانه‌ها، آگهی‌نما(بیلبورد)ها، تابلوهای بین‌شهری، بسیار دیده‌ایم که فناوری را به‌ این شکل می‌نویسند: «فن‌آوری». 🔸فنّاوری معادلی است که زنده‌یاد احمد آرام برای واژهٔ technology ساخت. او ابتدا واژهٔ «فنوری» را پیشنهاد کرد، اما برای سهولت تلفظ و زیباییِ واژه الفی میانجی، که به آن الف صورت‌ساز نیز می‌گویند، در میان آن نهاد. شاید آن زمان گمان نمی‌کرد در آینده ممکن است فارسی‌زبانان اشتقاق این واژه‌ را نادرست تشخیص دهند و معنای آن را آوردن فن بدانند. از سوی دیگر، دیده‌ام که بعضی اهل فن اشتقاق این واژه را نادرست تبیین کرده‌اند و «-اور» را پسوند اشتقاقی دانسته‌اند که این نیز نادرست است. ۱. فناوری: فن (اسم) + -ا- (صورت‌ساز) + -ور (پسوند اشتقاقی)+ -ی (پسوند اشتقاقی)✔️ ۲. فناوری: فن (اسم) + -اور (پسوند اشتقاقی) + -ی (پسوند اشتقاقی)✖️ ۳. فن‌آوری: فن (اسم) + آور (ستاک حال) + -ی (پسوند اشتقاقی)✖️ 🔸پس معنای واژهٔ «فن‌آوری» آوردن فن است که طبیعتاً نمی‌تواند معادل تکنولوژی باشد، اما واژهٔ «فناوری» همان «فنوری» است که به قیاس کلمه‌ای مانند «دانشوری» ساخته شده. الف صورت‌ساز هم به قیاس کلماتی مانند «تناوری»، «جنگاوری» و «دلاوری» به آن اضافه شده. تناور و جنگاور و دلاور تن و جنگ و دل نمی‌آورند، بلکه به‌ترتیب تنومند و جنگجو و شجاع هستند. 📎برای مطالعهٔ بیشتر دربارهٔ «صورت‌ساز» می‌توانید به کتاب فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی، نوشتهٔ دکتر علاءالدین طباطبایی، ذیل همان مدخل مراجعه کنید. #واژه‌گزینی #واژه‌سازی #ساخت‌واژه سجادسرگلی @arayehha

‍ ‍ ☘☘ برگی از تقویم تاریخ ☘☘ ۲۴ امرداد سالروز درگذشت منوچهر وصال‌شیرازی (زاده ۷ بهمن ۱۲۹۱ تهران – درگذشته ۲۴ امرداد ۱۳۹۱ تهران) چهره ماندگار رشته ریاضی و پدر آنالیز ایران او که خواهرزاده محمدعلی فروغی بود، در دانشسرای عالی تهران در رشته فیزیک تحصیل کرد و معلم او پروفسور حسابی بود. وی پس از آن برای ادامه تحصیل به‌ فرانسه رفت. در سال ۱۳۱۹ دکترا در رشته ریاضی از دانشگاه ژنو، با سرپرستی ریاضیدان سوییسی ژرژ دورام گرفت و در سال‌های پایان تحصیل در رصدخانه ژنو و زوریخ به کارورزی و فعالیت علمی پرداخت و در  در سال ۱۳۲۰ به ایران بازگشت. او در دانشکده علوم دانشگاه تهران در رشته ریاضی استخدام شد و همچنین برای یک سال درس ریاضیات دوره ششم دبیرستان را در دانشسرای مقدماتی تدریس کرد و سال بعد، آموزش ریاضیات به دانشجویان فیزیک را عهده‌دار شد. پس از آن به‌تدریس آنالیز حقیقی ریاضی پرداخت و تا زمان بازنشستگی تدریس آن را به‌همراه ریاضیات عمومی ادامه داد. وی در سال ۱۳۴۱ به‌دعوت دانشگاه شیراز برای تدریس عازم این دانشگاه شد و پس از دوسال خدمت به‌ ریاست دانشکده مهندسی این دانشگاه منصوب شد. اداره موفقیت‌آمیز این دانشکده تازه تأسیس باعث انتخاب او به‌سمت معاونت آموزشی دانشگاه شیراز بود. او که به‌عنوان پیشکسوت ریاضی شناخته می‌شد، پس از تصفیه دانشگاه‌ها، در اسفند ۱۳۶۰ در مرکز نشر دانشگاهی سرپرست گروه ریاضی شد و مسئولیت ویرایش و نظارت بر انتشار کتب و نشریات ریاضی و آمار مرکز را عهده‌دار شد. او ویراستاری آثاری چون «واژه‌نامه ریاضی و آمار» «مقدمات معادلات دیفرانسیل و مسائل مقدار مرزی» «آشنایی با آنالیز عددی» «معادلات دیفرانسیل و کاربرد آن‌ها» «اصول آنالیز حقیقی» و «روش‌های آنالیز حقیقی» را نیز به‌عهده گرفت، سمتی که تا سال ۱۳۸۲ و به‌مدت ۲۲ سال ادامه داشت. او از چهره‌های تأثیرگذار اولویت ریاضیات ایران، به‌خصوص در زمینه آنالیز، به‌شمار می‌رود و کتاب آنالیز او که در دهه ۱۳۴۰ انتشار یافت از اولین کتاب‌های معتبر تألیفی در این زمینه به‌زبان فارسی است. انجمن ریاضی ایران که دکتر منوچهر وصال نیز از پایه‌گذاران آن است به‌پاس تجلیل از خدمات ارزشمند وی برای بیش از ۳۰ سال تدریس مستمر آنالیز ریاضی، جایزه‌ای را به‌نام وی تعیین کرد که هرسال در کنفرانس ریاضی ایران به‌مؤلف بهترین مقاله ارائه‌ شده در زمینه آنالیز ریاضی اهدا می‌شود. آرامگاه وی در قطعه نام‌آوران است. ‎🆔 @arayehha #برگی_از_تقویم_تاریخ #منوچهر_وصال_شیرازی