🌹 بسم الله الرحمن الرحیم 🌹
به نظر #صدرالمتألهین اسم #عقل علاوه بر اینکه بر این معنا به اشتراک اطلاق شده به تشکیک هم اطلاق میگردد؛ زیرا عقلی که عبارت از غریزه انسانی است که به واسطه آن انسان از بهائم متمایز می گردد، چیزی نیست که در تمام افراد مساوی باشد بلکه حق آن است که جواهر نفوس انسانی در اصل فطرت در تابناکی و تیرگی و نور و ظلمت مختلف اند؛ از این رو بعضی از نفوس در صفای جوهر و قوۀ هوش و استعداد نوریابی به نحوی هستند که نزدیک است زیتشان (عقلشان) خود به خود نورانی گردد، اگرچه آتشی به آن برخورد نکرده باشد، اینان کسانی هستند که نیاز به معلم بشری ندارند که ذات آنها را به انوار معرفت و هدایت کمال بخشد، اما بعضی دیگر از نفوس در تیرگی جوهر و خمود نور قریحه، به نحوی هستند که تعلیم و تربیت، سودی به حالشان ندارد.
آنگاه همان طور که عقل به معنای غریزه انسانی که به واسطه آن انسان از بهائم جدا می شود، امری است که در افراد انسان به حسب فطرت اولی متفاوت است، همچنین مردم در عقول مکتسبه به حسب استکمال هر یک از دو عقل مذکور در #علم_النفس (عقل نظری) و #علم_اخلاق( عقل عملی) تفاضل دارند.
این استکمال چیزی نیست جز اشتداد در اصل جوهر فطری، به این معنا که هر قدر #جوهر_نفس در اول #فطرت قوی تر و نورانی تر باشد، تأثیر علوم و طاعات در آن شدیدتر و روشن تر است، و کمال عقلی ثانوی آن از جهت یکی از دو قوه نظری یا عملی آن شریف تر و برتر است، و اتصال آن به عقل أعظم بیشتر و به حق تعالی نزدیک تر است.
بر این اساس روشن می شود که افراد انسان به حسب #هویات_عقلی تخالفی عظیم در کمال و نقص و شرف و خست دارند و روشن است که احوال تابع ذوات است؛ از این رو حسن أحوال و بهاء آنها، تابع حسن ذات و شرف ذات است.
📙 صدرالمتألهین؛ شرح اصول کافی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
🆔 دارالحکیم
https://eitaa.com/daralhakim
۲۹ آذر ۱۴۰۳