💢آیا «استثنای مغرب» در پرونده اسلام سیاسی به پایان رسیده است؟
✍🏼محمد عفان - مدیر مجمع مطالعات استراتژیک الشرق
🔹دو یا سه دهه است که اصطلاح «#استثنای_مغرب» در بین فعالان اسلامی و حتی محققان علاقمند به جنبشهای سیاسی اسلامی رواج یافته است و معمولا اشاره به این دارد که احزاب و جنبشهای سیاسی اسلامی در مغرب (به ویژه تونس، الجزایر و مراکش) بر یک ایدئولوژی سیاسی خاصی مبتنی بوده که نمونه #اسلامگرایی پیشرفتهتری را نسبت به مشرق عربی (که در اینجا منظور سازمانهای سیاسی اسلامی در مصر، سوریه، اردن و شاید عراق است) ارائه میدهند.
🔹این استثنای مغرب معمولاً به سه ویژگی که احزاب و جنبشهای سیاسی اسلامی در مغرب در دهههای اخیر برای آن مشهور شدهاند، اشاره دارد:
اولاً، بلوغ فکری آنها و تمایز آنان با #مکتب_شرق. در این زمینه، برای نمونه به نوشتههای شیخ راشد الغنوشی در مورد دموکراسی اسلامی و شیخ احمد الریسونی اشاره میشود.
ثانیاً، فرمولهای سازمانی حرفهایتری نسبت به آنچه توسط سازمانهای وابسته به #اخوانالمسلمین شرق اتخاذ شده، دارند. خواه با تمایز بین حزب سیاسی و نهاد تبلیغی (همانند #حزب_عدالت_و_توسعه و جنبش توحید و اصلاح در مراکش)، یا با ایجاد احزاب سیاسی حرفهایتر (مانند #جنبش_النهضه در تونس یا احزاب سیاسی اسلامی در الجزایر) و...
ثالثاً، جنبشها و احزاب اسلامی در مغرب عموماً با رفتار سیاسی عملگرایانهتری در مدیریت روابط خود با دولت و مخالفان سیاسی و ایدئولوژیکی آن مواجه میشوند.
🔹توجیهات و توضیحات زیادی برای حالت استثنای مغرب مطرح شده؛ برخی آن را به دلیل ویژگی فرهنگی منطقه مغرب، همچون میراث فکریای که اسلامگرایان اصلاحطلب در دوران قبل از سیاست به جا گذاشتهاند، دانستهاند و برخی دیگر دور بودن این مناطق در دهه هفتاد قرن گذشته از موج تأثیرگذار #وهابیت که منجر به تحولات سلفی در ایدئولوژی اخوان در مشرق عربی شد، بیان میکنند.
🔹البته این حالت استثنا توسط رهبران سازمانهای سیاسی اسلامگرای شرق به عنوان یک «#ناهماهنگی_ایدئولوژیکی» تلقی میشد که خلاف جریان اصلی جنبشهای سیاسی اسلامی بود؛ بنابراین، ادبیات این جنبشها و نظریهپردازان آنها در برنامه درسی رسمی سازمانهای شرقی گنجانده نشد و تجربه آنها هر از گاهی توسط این سازمانها مورد انتقاد قرار میگرفت.
🔹پس از انقلابهای عربی این ایده استثنا بودن مغرب عربی تأیید شد؛ درحالیکه احزاب و جنبشهای سیاسی اسلامگرا در کشورهای مشرق عربی سرانجامی جز فروپاشی سریع و شکستهای عمده نداشتند، احزاب اسلامی در تونس و مراکش موفق شدند موقعیت خود را بهعنوان شرکای اصلی دولتها حفظ کنند.
🔹در الجزایر، این احزاب - با وجود اختلافاتشان - همچنان یک شخصیت مهم در معادله سیاسی بودند؛ بنابراین، برای چندین سال، تجربیات مغرب، چه در شکلهای سازمانی و ایدئولوژیهای معتدل و چه در عملگرایی سیاسی، بهعنوان چشماندازی برای اصلاح و توسعه جنبشها و احزاب اسلامی شرق ارائه میشد.
اما کاهش فزاینده عملکرد احزاب مغرب طی چند سال گذشته که با فروپاشی بزرگ تجربه جنبش النهضه در قدرت با #کودتای رئیسجمهور تونس، #قیس_سعید، به اوج رسید و سپس شکست قاطع حزب عدالت و توسعه مراکش در انتخابات پارلمانی در روزهای گذشته را در پی داشت، سردرگمی بزرگی در صفوف «#اصلاحطلبان» جنبشهای سیاسی اسلامگرا ایجاد کرده است.
🔹از سوی دیگر، این امر در بین اسلامگرایان «#محافظهکار» با رضایت خاصی روبرو شده است، چرا که آنچه این جنبشها انجام دادند - از دیدگاه آنها – امتیاز دادنی بود که در نهایت بینتیجه مانده، به ویژه از آنجایی که این امر با یک نمونه «موفق» از ظهور طیف محافظهکار و رادیکال جنبشهای اسلامگرا، یعنی جنبش طالبان در افغانستان، همراه شده است. شاید موفقیت احزاب اسلامگرای الجزایری در انتخابات ژوئن گذشته در تقویت موقعیت سیاسی خود و دو برابر شدن تعداد کرسیهای پارلمانی آنها، استثنایی از افول کلی احزاب و حرکتهای سیاسی اسلامی در منطقه باشد.
🔹مهمترین درس از تجربه حزب عدالت و توسعه در مراکش و پیش از آن، جنبش النهضه در تونس، این است که مردم از احزاب اسلامی حمایت کردند و آنها را به قدرت رساندند تا نیروهای تغییر و صدای رسای آنها باشند. اما هنگامی که آنها مردم را رها کردند و به نیروهایی تبدیل شدند که وضع موجود را عادیسازی میکردند، منطق سلطنت را بیان کرده و به زبان سلطه صحبت میکردند، انتقام مردم از آنها شدید بود.
🔹شاید نخستین عقب نشینی این احزاب از قدرت هنگامی بود که آنها متوجه محدودیتهای توانایی خود در انجام تعهدات خود در شرایط بسیار دشوار واقعیت شدند، یعنی زمانی که نتوانستند با فشارهایی که آنها را وادار به عبور از خطوط قرمز میکرد، مواجه شوند. اما آنها اشتباه محاسبه کردند که اعتبار آنها نزد تودهها پابرجا است و تثبیت موقعیت خود نزد سلطه در اولویت است، حتی به قیمت گذشتن از اعتبار و اصول خود. +
@dolatedin
3.71M حجم رسانه بالاست
مشاهده در ایتا
از تظاهرات دیروز اسلامگرایان #تونس علیه کودتای #قیس_سعید
@dolatedin
⭕️بازگشایی مکتبها و مدرسههای "پسرانه" در افغانستان
🔹#طالبان از بازگشایی مکتبها و مدرسههای پسرانه از روز شنبه خبر داد.
🔹وزارت معارف #افغانستان در اطلاعیهای از دانشآموزان پسر و آموزگاران مرد مقطع دبیرستان در این کشور خواسته تا به مدارس و مکاتب بازگردند. اشاره نکردن به دختران در این اطلاعیه با واکنشهای گسترده در شبکههای اجتماعی روبرو شده است.
🔹در اطلاعیه #وزارت_معارف آمده است: «به اطلاع تمام مکاتب ابتدایی، لیسه (دبیرستان) و مدارس رسمی طبقه ذکور رسانیده میشود تا روند آموزشی خویش را سر از تاریخ ۲۷ سنبله/شهریور آغاز کنند. بنابراین تمامی استادان و شاگران طبقه ذکور باید به مکاتب خویش حاضر شوند».
🔹گفتنی است وزارت معارف این اطلاعیه را در راستای «آغاز روند تدریجی تعلیمی» خوانده است، که ممکن است به معنای تدوین فرامین جداگانه برای تحصیل دختران باشد.
@dolatedin
🔻عربی21: تصمیم وزارت آموزش و پرورش #عربستان برای ادغام شش درس #دینی «قرآن، تجوید، توحید، فقه، حدیث و تفسیر» در یک درس با عنوان «#مطالعات_اسلامی»، عصبانیت فعالان این کشور را برانگیخت.
🔹این تصمیم در بین روزنامهها و سایتهای خبری محلی و تعدادی از فعالان حامی #بن_سلمان، مورد استقبال واقع شد. برای نمونه روزنامه #الشرق_الاوسط از این تصمیم استقبال کرد و با حمله به برنامههای درسی آموزشی گذشته و توصیف آنها به عنوان #افراطگرایی، نوشت: «به عنوان بخشی از پروژه توسعه فرهنگی که پادشاهی شاهد آن است... آموزش و پرورش عربستان با موج تغییر تدریجی برنامههای درسی مواجه شده است... این اقدامات پس از دورهای که افراطگرایی مذهبی با نام #الصحوه و زیر سایه مردان مدعی دین بر باورهای جوانان تسلط یافت، جای امیدواری است».
🔹#ترکی_الحمد، نویسنده لیبرال، در توییتی که موجب خشم گسترده فعالان سعودی شد، نوشت: «این یک تصمیم عاقلانه است، یک مسلمان ساده نیازی به عمیق شدن در توحید، فقه، تجوید و تفسیر ندارد و هرکس میخواهد در آن مباحث عمیقتر کار کند باید در آنها تخصصی تحصیل کند».
🔹یکی از فعالان به نام "فهد الحربی" که خود را "کارشناس امنیتی و فعال در مبارزه با تروریسم" معرفی کرده است، نیز از این تصمیم استقبال کرده و خواستار لغو امتحان "مطالعات اسلامی" شد و این امر را به عنوان «تمرکز فرزندانمان بر علوم طبیعی مورد نیاز در بازار کار و رشد فکری و خلاقیت» توجیه کرده است.
🔹اما این تصمیم با انتقادات گستردهای از سوی طیف دیگری از کاربران سعودی شبکههای اجتماعی روبرو شد؛ آنها این تصمیم را تهدیدی برای تربیت و اعتقاد فرزندان خود قلمداد کردند، برخی از این کاربران به ترکی الحمد نویسنده لیبرال انتقاد کرده و از او پرسیدند: «آیا کودکان و جوانان باید تعمق در دین را کنار بگذارند؟ و در کتابهای فلسفی ترکی الحمد تعمق کنند؟».
🔹دیگران در مورد عواقب این تصمیم هشدار داده و گفتند این تصمیم موجب این میشود که نسلهای آینده از آموزههای دینی و اخلاقی دور مانده و با توجه به گسترش روزافزون ایدهای #لیبرال توسط برخی نویسندگان، جوانان به #بیدینی گرایش یابند.
✍🏼ملاحظه: وزارت آموزشوپرورش عربستان همچنین در سال 2018 با صدور بخشنامهای برای همه مدارس این کشور، از حذف برنامههای درسی "بینش اسلامی" خبر داده بود. این اقدام در راستای اجرای طرح اصلاحات ولیعهد سعودی بیان شده بود.
🔹برنامههای دینی «بینش اسلامی» از سال 1969 در مدارس این کشور اجرایی شد و طی سالهای گذشته بر طرحهای اسلامی و مراکز برگزاری دروس دینی در دورههای تابستانی نظارت داشت.
🔹بر اساس این طرح جدید، فعالیت مراکز برگزاری دروس دینی در دورههای تابستانی نیز متوقف شده است.
@dolatedin
⭕️ عباس #استانکزی، رئیس فعلی دفتر سیاسی #طالبان در دوحه #قطر، با #ریسونی و #قره_داغی، رئیس و دبیرکل #اتحاد_العلماء دیدار کرد.
@dolatedin
🔹عربی21: روز یکشنبه، #أحمد_ريسونی ریاست اتحادیه علمای مسلمان به همراه #علی_قره_داغی و #محمد_یافعی، با هیئتی از دفتر سیاسی #امارت_اسلامی افغانستان در #قطر دیدار کرد. علی قره داغی دبیرکل اتحادیه بین المللی علمای مسلمان، به دولت افغانستان که توسط #طالبان تشکیل شده، توصیه کرد «یک حکومت عادلانه» ایجاد کنند.
🔹قره داغی به دولت طالبان گفت: اولویت خود را در ایجاد یک #حکومت_عادلانه قرار دهید که به عنوان اسلام عدالت و اسلام رحمت الگو قرار گیرد.
🔹وی افزود: ما می توانیم یک کمیته اقتصادی تشکیل دهیم و تجربیات را جمع آوری و خلاصه آنها را در اختیار شما قرار دهیم... و برای اصلاح آموزش و پرورش و همچنین سازماندهی سمینارهای سیاسی کمک کنیم.
🔹ریسونی نیز تأکید کرد که اتحادیه برای اجرای هرگونه پیشنهادی از سوی دولت طالبان در زمینه های آموزشی، سیاسی و اقتصادی با برگزاری سمینارها و کنفرانس های مختلف، اعلام آمادگی می کند.
🔹رئیس هیئت دولت طالبان، توضیح داد که «دلیل این دیدار تشکر رو در رو از اتحادیه به جهت پیام تبریک به نخست وزیر امارت اسلامی (محمد حسن آخوند) است».
🔹استانکزی رئیس هیئت طالبان با اشاره به اینکه «افغانستان به مشاوره و راهنمایی علما نیاز دارد» از اتحادیه خواست تا این نقش را ایفا کند.
🔹وی افزود: 70 درصد مردم افغانستان زیر خط فقر زندگی می کنند و ما با خصومت رسانه ای و محدودیت های اقتصادی روبرو هستیم.
🔹این مقام افغان آرزوی دولت خود را برای "ایجاد یک سیستم اسلامی که با نظام بین المللی جهانی منافات ندارد" ابراز کرد.
@dolatedin
دولتِ دین | اندیشکده مرصاد
🔹واس: در 14 مرداد ماه، اتحادیه جهان اسلام (رابطة العالم السلامی) اقدام به برگزاری همایشی در مکه مکرم
💢غیث التمیمی روحانی سابق عراقی روز ملی #عربستان را به رهبران و مردم این کشور تبریک گفت.
✍️ غیث التمیمی که از روحانیون حوزه علمیه شهید صدر است که پس از سقوط نظام سابق در #عراق به یکی از فرماندهان جیش المهدی بدل گشت. وی به دلیل عضویت در جیش المهدی توسط نیروهای آمریکایی دستگیر و بعد از یک سال و نیم از زندان آزاد و به #انگلیس مهاجرت کرد و رفته رفته به یکی از چهره های مطرح در انتقاد از مقاومت و #جریانهای_اسلامی در عراق تبدیل شد.
🔹باها در رسانههای اجتماعی انتشار تصاویری از وی در مکانهای دور از شان یک فعال دینی و خصوصا همراه با زنان حاشیهساز شده است که یکی از مهمترین آنها تصویری از وی در کنار همسر یوسی کبرفارسر رئیس سابق اطلاعات ارتش اسرائیل است که نشان از رابطه نزدیک وی با دستگاههای اطلاعاتی غربی و به ویژه صیهونیستی دارد.
@dolatedin
💢عبداللطیف آل الشیخ: منبرهای خطابه عربستان از جهتگیریهای خاص پاکسازی شده است!
🔹عربی21: #عبداللطیف_آل_الشیخ، وزیر امور اسلامی عربستان، تأیید کرد که مقامات "#منبرهای_عربستان" را از کسانی که دارای گرایش و جهتگیری هستند، پاک کردهاند.
🔹آل الشیخ در مصاحبه با شبکه "MBC" گفت: عربستان در مسائل دینی #اعتدال و میانه روی را دنبال می کند و خاطرنشان کرد که آنچه وزارتخانه امور اسلامی انجام می دهد از قرآن و سنت نشأت گرفته است.
🔹وی با بیان اینکه منبرها و فعالیتهای تبلیغاتی از کسانی که جهتگیری دارند، پاک شده است، گفت: همه ائمه جماعات و مبلغان با این وزارتخانه همکاری می کنند و به اجرای دستورالعمل ها اهتمام دارند.
🔹آل شیخ اظهار داشت که در گذشته ، برخی از امامان و مبلغان دستورالعمل ها را نقض می کردند ، اما در حال حاضر همه همکاری می کنند و به اجرای دستورات اهتمام دارند، چون آنها از #حس_دینی و میهن پرستانه و وفاداری به رهبران و وطن برخوردارند!
✍🏼ملاحظه:
🔹برخی معتقدند منظور وزیر امور اسلامی عربستان از صاحبان گرایشها و جهتگیریها تنها مبلغان #افراطگرایی نیست و مسائل سیاسی هم در میان بوده است.
🔹«یحیی عسیری» از مخالفان و منتقدین رژیم سعودی خبر از اخراج و دستگیری امامان و مبلغان زیادی داده و می نویسد: دلایل اخراج و دستگیری بیشتر به جهت توئیت های انتقادی، مخالفت با رژیم و اعتراض نسبت به #جاسوسی از آنان بوده است.
🔹سعید بن ناصر الغامدی، از دیگر مخالفان نظام عربستان، اسامی بیش از ۵۰ خطیب و مبلغ مکه مکرمه که اخراج یا از کار معلق شده، را منتشر کرده است.
🔹همچنین در همین راستا برخی از کاربران و فعالان شبکههای اجتماعی نیز لیستی از امامان و مبلغان برکنار شده ای که در اعتراض به توهین فرانسوی ها به اسلام، اقدام به تحریم کالاهای فرانسه کرده بودند را منتشر کردند.
@dolatedin
💢عربستان سعودی... تقاضای ازدواج زنان بدون نیاز به اذن سرپرست
🔹اسپوتنیک عربی: با وجود واکنشهای متفاوت اقشار مختلف جامعه و علیرغم اقدامات قبلی اعلام شده توسط دادگستری #عربستان، بار دیگر درخواستهایی مبنی بر اجازه #ازدواج زنان در موارد سرسختی و مخالفت والدین مطرح شده است!
🔹در این باره کمپینی در شبکههای اجتماعی با هشتگ «#تزویج_المراة_نفسها» از سوی کاربران شبکههای اجتماعی و علیرغم اقدامات انجام شده توسط وزارت دادگستری عربستان، راهاندازی شده است!
🔹این وزارت در دسامبر 2019 قوانینی در حمایت از #حقوق_زنان و اینکه زنانی که مورد آزار و اذیت هستند، میتوانند بهتنهایی و بدون رضایت سرپرست خود، اقدام به ازدواج کنند، را تصویب کرده است!
🔹مخالفین این کمپین، معتقدند که این موضوع #خلاف_شرع است و ممکن است راه را برای #فساد باز کند، درحالیکه موافقان میگویند اجبار دختران بر اساس آدابورسوم، نقض صریح اساسیترین حقوق زنان است.
🔹بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی قوانین خود در مسئله ازدواج زنان را مطابق با #مذهب_حنفی وضع کردهاند. بدین صورت که مذهب حنفی به یک زن بالغ عاقل، اعم از باکره و غیر باکره اجازه میدهد که عقد ازدواج خود را بهتنهایی و مستقل از سرپرست خود و با اجازه تعیین شخصی غیر از سرپرست خود در ازدواج، انجام دهد.
🔹مطالعات خلیج فارس
@PGulfStudies