💢آیا «استثنای مغرب» در پرونده اسلام سیاسی به پایان رسیده است؟ ✍🏼محمد عفان - مدیر مجمع مطالعات استراتژیک الشرق 🔹دو یا سه دهه است که اصطلاح «#استثنای_مغرب» در بین فعالان اسلامی و حتی محققان علاقمند به جنبش‌های سیاسی اسلامی رواج یافته است و معمولا اشاره به این دارد که احزاب و جنبش‌های سیاسی اسلامی در مغرب (به ویژه تونس، الجزایر و مراکش) بر یک ایدئولوژی سیاسی خاصی مبتنی بوده که نمونه #اسلامگرایی پیشرفته‌تری را نسبت به مشرق عربی (که در اینجا منظور سازمان‌های سیاسی اسلامی در مصر، سوریه، اردن و شاید عراق است) ارائه می‌دهند. 🔹این استثنای مغرب معمولاً به سه ویژگی که احزاب و جنبش‌های سیاسی اسلامی در مغرب در دهه‌های اخیر برای آن مشهور شده‌اند، اشاره دارد: اولاً، بلوغ فکری آنها و تمایز آنان با #مکتب_شرق. در این زمینه، برای نمونه به نوشته‌های شیخ راشد الغنوشی در مورد دموکراسی اسلامی و شیخ احمد الریسونی اشاره می‌شود. ثانیاً، فرمول‌های سازمانی حرفه‌ای‌تری نسبت به آنچه توسط سازمان‌های وابسته به #اخوان‌المسلمین شرق اتخاذ شده، دارند. خواه با تمایز بین حزب سیاسی و نهاد تبلیغی (همانند #حزب_عدالت_و_توسعه و جنبش توحید و اصلاح در مراکش)، یا با ایجاد احزاب سیاسی حرفه‌ای‌تر (مانند #جنبش_النهضه در تونس یا احزاب سیاسی اسلامی در الجزایر) و... ثالثاً، جنبش‌ها و احزاب اسلامی در مغرب عموماً با رفتار سیاسی عمل‌گرایانه‌تری در مدیریت روابط خود با دولت و مخالفان سیاسی و ایدئولوژیکی آن مواجه می‌شوند. 🔹توجیهات و توضیحات زیادی برای حالت استثنای مغرب مطرح شده؛ برخی آن را به دلیل ویژگی فرهنگی منطقه مغرب، همچون میراث فکری‌ای که اسلام‌گرایان اصلاح‌طلب در دوران قبل از سیاست به جا گذاشته‌اند، دانسته‌اند و برخی دیگر دور بودن این مناطق در دهه هفتاد قرن گذشته از موج تأثیرگذار #وهابیت که منجر به تحولات سلفی در ایدئولوژی اخوان در مشرق عربی شد، بیان می‌کنند. 🔹البته این حالت استثنا توسط رهبران سازمان‌های سیاسی اسلامگرای شرق به عنوان یک «#ناهماهنگی_ایدئولوژیکی» تلقی می‌شد که خلاف جریان اصلی جنبش‌های سیاسی اسلامی بود؛ بنابراین، ادبیات این جنبش‌ها و نظریه‌پردازان آنها در برنامه درسی رسمی سازمان‌های شرقی گنجانده نشد و تجربه آنها هر از گاهی توسط این سازمان‌ها مورد انتقاد قرار می‌گرفت. 🔹پس از انقلاب‌های عربی این ایده استثنا بودن مغرب عربی تأیید شد؛ درحالی‌که احزاب و جنبش‌های سیاسی اسلامگرا در کشورهای مشرق عربی سرانجامی جز فروپاشی سریع و شکست‌های عمده نداشتند، احزاب اسلامی در تونس و مراکش موفق شدند موقعیت خود را به‌عنوان شرکای اصلی دولت‌ها حفظ کنند. 🔹در الجزایر، این احزاب - با وجود اختلافات‌شان - همچنان یک شخصیت مهم در معادله سیاسی بودند؛ بنابراین، برای چندین سال، تجربیات مغرب، چه در شکل‌های سازمانی و ایدئولوژی‌های معتدل و چه در عمل‌گرایی سیاسی، به‌عنوان چشم‌اندازی برای اصلاح و توسعه جنبش‌ها و احزاب اسلامی شرق ارائه می‌شد. اما کاهش فزاینده عملکرد احزاب مغرب طی چند سال گذشته که با فروپاشی بزرگ تجربه جنبش النهضه در قدرت با #کودتای رئیس‌جمهور تونس، #قیس_سعید، به اوج رسید و سپس شکست قاطع حزب عدالت و توسعه مراکش در انتخابات پارلمانی در روزهای گذشته را در پی داشت، سردرگمی بزرگی در صفوف «#اصلاح‌طلبان» جنبش‌های سیاسی اسلامگرا ایجاد کرده است. 🔹از سوی دیگر، این امر در بین اسلام‌گرایان «#محافظه‌کار» با رضایت خاصی روبرو شده است، چرا که آنچه این جنبش‌ها انجام دادند - از دیدگاه آنها – امتیاز دادنی بود که در نهایت بی‌نتیجه مانده، به ویژه از آنجایی که این امر با یک نمونه «موفق» از ظهور طیف محافظه‌کار و رادیکال جنبش‌های اسلامگرا، یعنی جنبش طالبان در افغانستان، همراه شده است. شاید موفقیت احزاب اسلامگرای الجزایری در انتخابات ژوئن گذشته در تقویت موقعیت سیاسی خود و دو برابر شدن تعداد کرسی‌های پارلمانی آنها، استثنایی از افول کلی احزاب و حرکت‌های سیاسی اسلامی در منطقه باشد. 🔹مهم‌ترین درس از تجربه حزب عدالت و توسعه در مراکش و پیش از آن، جنبش النهضه در تونس، این است که مردم از احزاب اسلامی حمایت کردند و آنها را به قدرت رساندند تا نیروهای تغییر و صدای رسای آنها باشند. اما هنگامی که آنها مردم را رها کردند و به نیروهایی تبدیل شدند که وضع موجود را عادی‌سازی می‌کردند، منطق سلطنت را بیان کرده و به زبان سلطه صحبت می‌کردند، انتقام مردم از آنها شدید بود.

⭕️ چرا مسیحیت قرار است به یک دین اقلیت در بریتانیا تبدیل شود؟ 🔹تی آر تی: بر اساس داده‌های اداره ملی آمار بریتانیا (ONS) شاید برای اولین بار در هزار سال گذشته، تعداد افرادی که در #انگلیس و #ولز ادعا می‌کنند #مسیحی هستند، نزدیک است که به زیر 50 درصد برسد. 🔹در سال 2011 تقریباً 60 درصد از مردم مسیحی بودند. اکنون این رقم تنها 51 درصد است. علاوه بر این، به طور گسترده اعتقاد بر این است که نتایج سرشماری سال 2021 نشان‌دهنده کاهش بیشتر این اعداد در آینده است که احتمالا انگلیس و ولز را به یک کشور با اکثریت غیر مسیحی تبدیل می‌کند. 🔹در تلاشی برای جلوگیری از کاهش عبادت‌کنندگان، #کلیسا بیش از 335 میلیون دلار را برای برنامه "تجدید و اصلاح" بین سال‌های 2017-2020 هزینه کرده است که ظاهراً سود چندانی نداشته است. 🔹کلیسای انگلستان که نماینده اکثر مسیحیان و کلیساهای سراسر کشور است، این چالش را "جدی و ریشه‌ای" خوانده است. 🔹از جمله چالش‌هایی که کلیسا با آن مواجه است، جمعیت سالخورده (میانگین سنی که در کلیسا شرکت می‌کنند 61 سال است)، کاهش اعضای روحانیون حقوق‌بگیر، فقدان چشم‌اندازی در میان برخی روحانیون برای ایجاد «آینده‌ای پرامید»، فقدان رهبری برای رویارویی با چالش‌های آینده و #اینرسی_نهادی است. 🔹کلیسای انگلستان که بیش از 500 سال پیش تأسیس شده است، مالک برخی از برجسته‌ترین املاک و مستغلات در این کشور قرار دارد. 🔹برخی تخمین زده‌اند که کلیسای انگلیس بیش از 29 میلیارد دلار دارایی و 11.7 میلیارد دلار #موقوفه دارد که تا سال 2019 تقریباً 1.3 میلیارد دلار در سال درآمد داشته است. 🔹علاوه بر آن، کلیسای انگلستان از کمک‌های مالی دولتی نیز بهره‌مند است که این بدان معنا است که میلیون‌ها دلار برای نگهداری از برخی از نمادین‌ترین و مهم‌ترین ساختمان‌های فرهنگی و معماری غنی کشور هزینه می‌شود. 🔹بنابراین، پول واقعاً یک مسئله برای کلیسای انگلستان نیست. بنابراین چه چیزی باعث این انحطاط به ظاهر غیرقابل جبران برای نهادی شده است که در ساختار کشور بسیار مرکزی بوده است؟ 🔸 پاندمی 🔹گردگشگران به هر مرکز شهری در انگلیس بروند، با نمادهای کلیساهای جامع روبرو می‌شوند که قرن‌ها چشم‌اندازی معنوی را شکل داده‌اند. با این حال، عظمت آنها دیگر با یک جماعت دینی مطابقت ندارد. 🔹به طور متوسط در هر هفته در یک کلیسای آنگلیکان فقط 27 نفر در سال 2019 شرکت کرده‌اند، و این برای پیش از همه‌گیری کووید-19 بوده است. بر اساس ارقام خود کلیسا، همه‌گیری کووید-19 روند نزولی حضور مردم را تسریع کرده است. 🔹در اوایل سال جاری، کلیسای #انگلستان پیش‌بینی کرد که شیوع بیماری همه‌گیر باعث عدم بازگشت تقریباً 20 درصد از عبادت‌کنندگان به کلیسا می‌شود که یکی از چشمگیرترین سقوط‌ها در تاریخ کلیسا خواهد بود. 🔹این بیماری همه‌گیر همچنین منجر به کاهش 20 درصدی کمک‌های مالی شده است که بسیاری از کلیساها را از نظر مالی مقرون به‌صرفه کرده است که به نوبه خود احتمالاً منجر به کاهش تعداد روحانیون حقوق‌بگیر خواهد شد. 🔸 همه ادیان یکسان نیستند 🔹در حالی که کلیسای انگلستان کاهش حضور را تجربه کرده است، گروه‌های #مسیحی_انجیلی در جهت مخالف حرکت کرده‌اند. 🔹آنها که به خاطر تجمعات پرجنب‌وجوش و پرشور شهرت دارند، گروه‌ها یا عبادت‌کنندگان جوان‌تری را به خود جذب کرده‌اند. آن‌ها که کمتر #محافظه‌کار هستند و تشریفات دینی کمتری دارند، برای گروهی از مردم که می‌خواهند ایمان را به گونه‌ای متفاوت تجربه کنند، جذاب شده‌اند. 🔹در حالی که انگلستان ممکن است کمتر مسیحی شود، لزوماً کمتر مذهبی نیست. 🔹یکی از مذاهب با سرعت رشد بالا در انگلستان #اسلام است. بین سال‌های 2001 تا 2009، اسلام ده برابر سریع‌تر از سایر گروه‌های مذهبی رشد کرد. ترکیبی از تبلیغ، نرخ زاد و ولد بالاتر و مهاجرت به این رشد بالا کمک کرد. 🔹در برخی موارد، کلیساهای متروکه حتی به #مسجد تغییر کاربری داده‌اند و به نوعی به هدف اصلی ساختمان‌ها وفادار مانده‌اند. 🔹یک مطالعه که به تأثیر کلیساها بر جامعه بریتانیا می‌پردازد، نشان می‌دهد که «کلیساهای قدیمی، با فضای معنوی و فعالیت اجتماعی خود، ارزش اقتصادی و اجتماعی سالانه 55 میلیارد پوندی برای بریتانیا دارند.» @dolatedin

💢 پاپ برای نخستین بار زنان را به طور رسمی در وزارتخانه‌های قرائت و تعلیم منصوب کرد 🔹استریتز تایمز: #پاپ فرانسیس روز یکشنبه (۲۳ ژانویه) برای اولین بار چند زن #کاتولیک #غیر_روحانی را به طور رسمی در وزارتخانه‌های «قرائت» و «تعلیم» منصوب کرد. 🔹این در حالی است که در اکثر کشورها، زنان به طور غیر رسمی مدت‌هاست که به عنوان قاری و تعلیم‌دهنده خدمت کرده‌اند، اما تا پیش از این تنها مردان #روحانی بودند که به طور رسمی در این وزارتخانه‌ها منصوب می‌شدند. 🔹مراسم معارفه در کلیسای سنت پیتر برگزار شد و پاپ در اشاره‌ای آشکار به مقاومت برخی محافظه‌کاران در برابر تغییر اشاره کرده و از کسانی انتقاد کرد که برای یافتن خدا نیاز به دستورالعمل‌های سفت و سخت و "قوانین بیشتر" دارند. 🔹سال گذشته، پاپ قانون کلیسا را در مورد وزارتخانه‌های «قرائت» و «دستیار کشیشی» تغییر داد. مناصب در این وزارتخانه‌ها تا پیش از آن عمدتاً به حوزویانی اختصاص داشت که برای کشیشی آماده می‌شدند و گفت می‌خواهد ثبات و شناخت عمومی را برای زنانی که قبلاً در این نقش‌ها خدمت می‌کردند، ایجاد کند. 🔹قاریان (Lectors) از روی #کتاب_مقدس می‌خوانند، دستیاران کشیش (Acolytes) در مراسم عشای ربانی خدمت می‌کنند، و تعلیم‌دهندگان (Catechists) به کودکان و بزرگسالان نوکیش آموزش می‌دهند. 🔹وزارتخانه‌های قرائت و دستیار کشیشی قبلاً وجود داشت، اما رسماً به #مردان اختصاص داشت. پاپ سال گذشته وزارت تعلیم را تأسیس کرد. 🔹در مراسم عشای ربانی روز یکشنبه، پاپ شش زن و دو مرد را به عنوان قاری و سه زن و پنج مرد را به عنوان تعلیم‌دهنده منصوب کرد. پاپ به هر قاری یک انجیل و به هر تعلیم‌دهنده یک صلیب داد. 🔹رسمیت بخشیدن به ایفای این نقش‌ها از سوی #زنان، از جمله برگزاری مراسم معارفه برای آن، ممانعت از آن را برای اسقف‌های #محافظه‌کار دشوارتر می‌کند. 🔹#واتیکان تاکید کرد که این تصمیم، مقدمه‌ای برای #کشیش شدن زنان نیست، چرا که در کلیسای کاتولیک فقط مردان می‌توانند کشیش باشند، زیرا عیسی فقط مردان را به عنوان رسول خود انتخاب کرد. 🔹حامیان کشیش شدن زنان می‌گویند که رفتار عیسی با آداب و رسوم زمان خود مطابقت داشته و از این گذشته زنان در کلیسای اولیه نقش بیشتری نسبت به آنچه که معمولاً به رسمیت شناخته می‌شود داشته‌اند. 🔹پاپ فرانسیس همچنین تعدادی از زنان را به مشاغل ارشد در ادارات واتیکان منصوب کرد که قبلاً تنها در اختیار مردان بودند. @dolatedin