💢 اخوان ادبیات سازمانی خود را از کجا وام گرفته است؟ از کمونیسم یا از دعوت سنوسی؟ ✍🏼 عصام تليمة 📌 بخش دوم 🔸اخوان تحت تأثیر دعوت سنوسی 🔹الجزیرة: به صورت مختصر، اگر شکل‌گیری تشکیلات اخوان المسلمین را از نظر علمی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و غیره به دقت بررسی کنیم، می‌یابیم که این ساختار در تاریخ جنبش‌های اصلاحی اسلامی در تاریخ ما تازگی ندارد، بلکه بیشتر کارهایی که البنا در اخوان انجام داد بر اساس جنبش‌های اسلامی پیش از او بود، اما برخی از جزئیات آن را متناسب با وضعیت مصر به روز کرده است. 🔹نزدیک‌ترین نمونه‌ای که حسن البنا و اخوان تحت تأثیر آن قرار گرفته‌اند، دعوت سنوسیه است که به مؤسس آن محمد بن علی السنوسی الخطابی الادریسی (۱۷۸۷-۱۸۵۹م) مربوط می‌شود، کسى که همانند اکثر اهل مغرب پیرو مکتب مالکى بود و در فقه سرآمد بود، در اندیشه و رفتار به تحصیل و ممارست در تصوف پرداخت و جهاد با اشغالگران و متجاوزان را با همه اینها درآمیخت. 🔹#سنوسی روش تربیتی خود را از تصوف گرفت تا روح را از گناهان پاک کند و آنها را در صراط مستقیم قرار دهد، اما اضافه کرد که تربیت تنها به پرورش روح نیست، بلکه پرورش فکر با فرهنگ و تربیت بدن‌ها با ورزش و تمرینات نظامی سخت و خشن محقق می‌شود. #سنوسیه جنبش و دعوت و طریقت را با هم داشت و روشی بود که تصوف و فقه و عقیده را درهم‌آمیخت. در عین حال سنوسیه یک تشکل اجتماعی و تربیتی به سبک صوفیه بود که به جهاد دعوت می‌کرد و از خطا و انحرافاتی که برخی از صوفیان به آن گرفتارند، برکنار بود. در نتیجه، سنوسی دولتی تأسیس کرد که بر چندین منطقه مغرب حکومت می‌کرد و کتاب‌های زیادی درباره او، دولت و جنبش او توسط مسلمانان و خاورشناسان نوشته شد. 🔹البنا این ترکیب را که بر جامعیت اسلام متکی است، از سنوسی گرفت و کوشید آن را به کار برد، این در حالی است که هر که به تشکیلات دعوت سنوسی و سیستم آموزشی آن نگاه کند، آن را در سازمان اخوان نیز می‌یابد. حتی تشکیلات، خانواده، نقباء و گردان‌های اخوان، در دعوت سنوسی یافت می‌شود. اذکار صبح و شبی که اعضای اخوان تکرار می‌کردند که بنا در رساله «المأثورات» به آنها پرداخته، برگرفته از کتاب «الوظیفة الزروقیة» اثر یکی از قطب‌های فقه و تصوف، علامه احمد زروق (۸۴۶-۸۹۹هـ)، است که پیش از اخوان، دعوت سنوسیه آن را برگرفته بوده است. 🔹البنا همچنین برخی از درجات سازمانی را از جریان سنوسی گرفت، به عنوان نمونه، رهبر سنوسیه، مرشد نامیده می‌شود، این همان عنوانی است که اخوان برای بزرگترین رهبر سازمانی خود نیز انتخاب کرده است. همچنین اصطلاحات دیگری نیز وجود دارد که حسن البنا، آنها را از جریان سنوسیه گرفته است، همچون: الشعب، الکتائب، مسؤول الأسرة الإخوانية و.... 🔹البنا همچنین آرزوی تشکیل یک دولت را داشت و دعوت سنوسی نیز همین دیدگاه را داشت و در واقع آن را اجرایی کرد و حکومتی را تأسیس کرد که بر چندین منطقه از کشورهای همسایه مصر حکومت می‌کرد و نفوذ خود را گسترش داد و حتی از نواحی غربی مصر نیز پیروان و حامیانی داشت. چندین کتاب در مورد سنوسی و دولت آن نوشته شده است و از برجسته‌ترین رهبران معاصر آن، مجاهد مشهور لیبیایی عمر مختار است. 🔹همچنین نامگذاری اخوان المسلمین نیز با نام سنوسیه موافق است، زیرا سنوسیه با عنوان «اخوان سنوسی» شناخته می‌شد. 🔹منظور من این نیست که اخوان تکراری از سنوسیه است، بلکه نسخه اصلاح‌شده آن است، همانطور که سنوسیه برای سایر کشورهای همسایه مصر، مانند لیبی و سودان مناسب بود. به همین خاطر، اخوان و ایدئولوژی آن تا سال‌ها پس از مرگ خود البنا به سودان در همسایگی مصر منتقل نشد، در حالی که این ایدئولوژی در زمان حیات البنا به فلسطین و سوریه توسعه یافت و دلیل آن به نظر من این است که بقایای دعوت سنوسی هنوز در این کشورها وجود داشت و سنوسیه اندیشه‌ای کاملاً موافق با عقاید اخوان بود. از همین رو در شبه قاره هند نیز اخوان هیچ تشکیلاتی ندارد، چون الجماعة الاسلامیة که ابوالاعلی مودودی بنیانگذار آن بود در همان راستای اندیشه‌های اخوان بود. 🔹این جزئیات گاه از چشم و تأمل کسانی که درباره یک واقعه تاریخی می‌نویسند غایب است و آن را از بافت محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی و زمینه‌های تاریخی پیش از آن خارج می‌کنند. عمل بشری، به ویژه از نوع دینی و سیاسی آن، از ریشه و تاریخ دور و نزدیک آن بریده نمی‌شود و این اشتباهی است که کتاب‌هایی از اخوان و غیر اخوان در پرداختن به تاریخ این گروه مرتکب شده‌اند. @dolatedin