✍️ صبح دوشنبه، محمد عثمان الخُشت، رئیس #دانشگاه_قاهره، در چهارمین دوره اردوی رهبران آینده مصر، دوباره به بحث دینی داغ و دامنه‌دار این سال‌های مصر پرداخت؛ «تجدید الخطاب الدینی» (نوگرایی گفتمان دینی). 🔹رئیس جمهور، عبدالفتاح #السیسی نیز ماه گذشته در جمع شرکت‌کنندگان «همایش بین‌المللی دارالافتاهای جهان»، محور سخنرانی خود را تصحیح خطاب دینی قرار داد. 🔹اما ماجرای این تجدید و تطویر و تصحیح خطاب دینی چیست؟ 🔹#سیسی از همان مراسم تحلیف خود در ۲۰۱۴، کلیدواژه #تجدید_خطاب_دینی را مطرح کرد و خواستار خوانشی تازه و معاصر از دین شد و از آن زمان این پروژه اصلاح دینی خود را به جد دنبال کرده است. 🔹این پروژه از سال ۲۰۱۷ و با تعیین #الخشت به ریاست دانشگاه قاهره، که در طول تاریخ خود در برابر الازهر دوقطبی فکری مصر را شکل می‌دهد، برگزید. چندی نگذشت که کتاب تازه الخشت با عنوان «نحو تأسيس عصر ديني جديد» در همان سال به چاپ رسید و از آن زمان این استاد فلسفه به مهم‌ترین رسانه علمی پروژه سیسی تبدیل شد. 🔹در ژانویه ۲۰۲۰ هیئت کبار العلماء #الازهر همایشی بین‌المللی با عنوان «تجديد الفكر الإسلامي» برگزار کرد و #احمد_الطیب و الخشت برای سخنرانی در این موضوع در کنار یکدیگر نشستند. الخشت در این جلسه از «عصر دینی جدیدی» سخن گفت که با «عبور از تراث»، به جای «احیای علوم دینی» به سراغ «توسعه علوم دینی» می‌رود، عصر دینی جدیدی که «ممکن نیست منشأ آن نهادهای دینی کلاسیک باشد». در مقابل احمد الطیب در مقام پاسخ به سخنرانی طوفانی الخشت برآمد و جلسه عملا به مناظره این دو انجامید و پس از آن گفتگوهای بسیاری را در جامعه علمی و دینی #مصر پیرامون این موضوع شکل داد. 🔹این موضوع بار دیگر در ماه مه گذشته با موضع‌گیری متفاوت احمد الطیب، ابعاد تازه‌ای پیدا کرد؛ در حالی که شیخ الازهر پیش از آن ماجرای تجدید خطاب دینی را «فتنه‌ای سیاسی و نه مسأله‌ای تراثی» می‌خواند و بارها در موضوعات دینی این‌چنینی با سیسی درگیر شده بود، در چندین برنامه ماه رمضان خود به این موضوع پرداخت و آن را لازمه بقا و حیات اسلام دانسته و خود را از «علمای تجدید» و «جنگاوران عرصه اجتهاد» به شمار آورد. وی «تقدیس تراث فقهی و مساوی دانستن آنها با شریعت اسلامی» را از مشکلات امروز مسلمانان خواند که به «جمود فقه اسلامی» انجامیده است، هر چند خود و الازهر را از این جمود برکنار شمرد. 🔹موضوع تجدید خطاب دینی در مصر بسیار دامنه‌دارتر از این چند خط بوده است و چنانکه دست کم آمار گوگل ترندز نشان می‌دهد سیسی به خوبی توانسته گفتمان #تجدید_دین را که پیش از او چندان در مصر خبرساز نبوده، به موضوعی داغ در تمامی این سال‌ها تبدیل کند. شاید همین واقعیت شیخ الازهر را از ادبیات سلبی پیشین خود به داعیه‌دار همیشگی تجدید دین کشانده است. ظاهرا احمد الطیب چنین پنداشته که ماندن در جبهه مخالفت با نوگرایی، در این دوقطبی تنها از او شخصیتی متحجر و واپسگرا می‌سازد. از این رو گرچه سخن از تجدید می‌زند، همچنان در دل آن همان گفتمان #وسطیه پیشین خود را تبلیغ می‌کند. 🔹این روزها برای احمد الطیب همچون روزهای آغازین حکومت سیسی نیست که غالبا چهره پیروز نزاع با دولت بود؛ روزهایی که سیسی -همانطور که به زبان می‌آورد- واقعا از دست او خسته شده بود. روزهایی که احمد الطیب به راحتی از کشتارهای #رابعه تبری جست، مقابل فشار سیسی برای منع #طلاق_شفوی ایستاد، و نپذیرفت قریب صد استاد الازهری با تمایلات اخوانی را اخراج کند. اما شیخ الازهر با تثبیت قدرت سیسی، روز به روز سنگرهای تازه‌ای را از دست داده است، که آخرین آنها دستور سیسی برای تعیین مستقل #مفتی_اعظم مصر بود. @dolatedin

✍️ نصرالدین مفرح احمد، وزیر امور دینی و اوقاف #سودان روز یکشنبه ۲۶ سپتامبر با #محمد_الخلایله، مفتی و وزیر امور دینی و اوقاف اردن دیدار کرد. در این دیدار که کلیدواژه‌های چون «مبارزه با #افراط‌گرایی»، «ایجاد گفتمان دینی معتدل»، «#وسطیه» و مانند اینها نقل سخنان دو طرف بود، وزیر سودانی به صراحت از استراتژی دولت برای کنترل تمامی امور و نهادهای دینی سخن گفت. 🔹در این دیدار #نصرالدین_مفرح تاکید کرد که «وزارت امور دینی سودان به دنبال ایجاد یک استراتژی مشخص برای امور دینی است و این ما را ترغیب می‌کند تا از تجربه #اردن در این زمینه بهره‌مند شویم، چرا که ما به دنبال تحول در همه چیز از جمله مساجد، امور مذهبی و گفتمان دینی هستیم؛ ما می‌خواهیم تمام آنها را پیرو وزارت امور دینی کنیم تا تبلیغ "پیام واقعی اسلام" تضمین شود». 🔹روز پیش از این دیدار، شنبه ۲۵ سپتامبر، نیز نصرالدین مفرح دیدار مشابهی را با وزیر #اوقاف مصر داشت. در این دیدار نیز که تاکید بر اندیشه وسطیه و #اعتدال محور گفتگو بود، مفرح گفت که #وزارت_امور_دینی و اوقاف سودان به سختی در حال گسترش افکار میانه‌رو و رد خشونت و افراط‌گرایی است و برای دستیابی به این هدف، ما با برادران خود در کشور برادر #مصر همکاری می‌کنیم و درهای خود را برای کاروان‌های آموزشی، فرهنگی و حمایتی آنها باز کرده‌ایم. 🔹در این دیدار #محمد_مختار_جمعه، وزیر اوقاف مصر، کتاب تازه خود، «الجاهلیة و الصحوة»، را به مفرح اهدا کرد که در آن از «ایدئولوژی مسموم» #اخوان پرده برداشته و «خطر منافقین جدید» را برجسته کرده و بر لزوم مقابله با این افراد شرور و محافظت جوامع در برابر افراط‌گرایی تاکید کرده است. 🔹سودان پس از کودتای نظامیان در آوریل ۲۰۱۹م و کنار گذاشته شدن عمر البشیر، با شتاب الگوی مصر پساکودتا را دنبال می‌کند؛ حذف نیروهای اخوانی و اسلامگرا، بوروکراتیزه کردن و #رسمی‌سازی گسترده نهادهای دینی، ایدئولوژی وسطیه و اسلام معتدل، ادعاهای مبارزه با افراط‌گرایی و #تجدید_گفتمان_دینی. 🔹برای این منظور سودان حساب ویژه‌ای بر کمک‌های کشورهای عربی دارای پروژه‌های مشابه باز کرده است و مصر در این میان جایگاه ویژه‌ای داشته است و تنها در همین یک سال گذشته دیدارهای مشترک میان وزرای امور دینی طرفین بارها و بارها تکرار شده و دوره‌ها و برنامه‌های آموزشی متعددی را «مصری‌های پیش‌رو» برای «سودانی‌های پیرو» برگزار کرده‌اند. #اسلام_معتدل #اسلام_دولتی @dolatedin

⭕️ تجزیه و تحلیل تطبیقی سه سازمان مسلمان سنی درباره اسلام معتدل و افراطی در مصر، مراکش و اندونزی 🔸سرافتین پکتاش به تازگی در مقاله‌ای در مجله معتبر و شناخته‌شده «Religion» از انتشارات راتلج (دوره 51، شماره 2، 2021)، گفتمان #اسلام_معتدل و #وسطیه را از دریچه سه #سازمان_دینی برجسته داعیه‌دار آن، یعنی #الازهر #مصر، #نهضة_العلماء #اندونزی و #الرابطة_المحمدیة #مراکش مطالعه کرده است. 🔸این مقاله نشان می‌دهد که چگونه این سه سازمان حتی هویت نهادی متمایز خود را از طریق چارچوب دوگانه «#معتدل / #افراطی» تبلیغ می‌کنند و گرچه تفسیر آنها از اسلام معتدل دارای عناصر مشابهی است، اما محتوا، دامنه و استدلال آنها متفاوت است. 🔸تفاوت زمینه‌ها و ایده‌ها در این سه سازمان، الهیات دیالکتیکی را در الازهر، الهیات غایت‌شناختی و مقاصدی را در الرابطة المحمدیة و الهیات تاریخی و بافتمند را در نهضة العلماء برجسته کرده است. 🔸پکتاش در آغاز مقاله خود می‌نویسد: 🔹«تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که نتیجه مهم قیام‌های عربی ظهور مدل #اسلام_رسمی یا #اسلام_دولتی بوده است. در این مدل، دولت با اختصاص سرمایه مالی و سیاسی، قدرت نهادی و یا حمایت اخلاقی به یک یا چند سازمان دینی، #کنترل خود را بر حوزه دین تشدید می‌کند. دولت همچنین سعی می‌کند زمینه‌های مذهبی را از طریق تکنیک‌های مختلف #بوروکراتیزاسیون، #استانداردسازی و #نظارت دقیق تنظیم کند. به نوبه خود، این نهادهای مذهبی به دنبال محدود کردن تأثیر و گسترش گفتمان‌ها یا بسیج‌های مذهبی جایگزین هستند که ممکن است نهاد سیاسی را به چالش بکشد، از جمله گروه‌های مذهبی مبارز که "افراطی" تلقی می‌شوند. غالباً، دولت الگوی «رسمی» خود از اسلام را در فضای بین‌الملل به عنوان "بهترین الگو" یا پادزهر موثر برای افراط‌گرایی خشونت‌آمیز تبلیغ می‌کند.» 🔸خلاصه‌ای از این مقاله را می‌توانید در سایت اندیشکده مرصاد بخوانید. #خلاصه_مقاله @dolatedin