✍ آیا علم اقتصاد مدرن به عقلانیت متکی است؟ • علوی بروجردی در تاریخ ۱۳۹۶/۴/۲۵ در حضور جمعی از عوامل یک بانک گفته بود: «خوش‌بختانه در دولت فعلی، که ان‌شاء‌الله در دولت بعد هم ادامه پیدا کند، کسانی سر کار آمدند که اقتصاد را می‌فهمند. اقتصاد علم است. با تعبیر «اقتصاد اسلامی» مخالفم. چون اقتصاد اسلامی همان اقتصاد عُقلایی است... منظور از عقلا چیست؟ عقلای عالم روش‌های اقتصادی شناخته‌شده مقبولی پیش همگان دارند که مجموع آن‌ها اقتصاد عقلایی می‌شود. شرع هم همین را می‌گوید. اسلام هم همین را می‌گوید. اقتصاد عقلایی اقتصاد آزاد است نه اقتصاد کمونیستی.» • چند روز پیش، رسانه‌های اقتصادی لیبرال این شخص را به عنوان آیت الله و مرجع تقلید جا زده و از او مصاحبه‌ای منتشر کردند که مثلاً ما از زبان یک بزرگ دین ! بشنویم: اقتصاد متعارف، همان اقتصاد عقلائی است و اسلام نیز ما را به پیروی از همین آموزه‌ها فرامی‌خواند!! نکته جالب اینجاست که این حرف‌ها به مذاق رسانه‌های سیاسی اصلاح‌طلبان(رفورمیست‌ها) هم خوش آمده و در بازنشر آن مشارکت کردند. • به همین مناسبت تصمیم گرفتیم برای نشان دادن بخشی از تعارضات دیدگاه اسلام و تئوری‌های علم اقتصاد، گزیده‌ای از اظهارات دو اقتصاددان برجسته غرب را در کانال قرار دهیم: ▪️آیا آقای کینز - تئوری پرداز علم اقتصاد - از سر توجه به عقلانیت در مقاله‌ای که سال ۱۹۳۰ میلادی که از خود منتشر کرده راه نجات اقتصاد را شیوع ربا و طمع می‌داند؟ آیا نظر او قطعی و عقلائی است و باید همه بپذیرند؟ ▪️آیا آدم اسمیت - که از او به عنوان پدر علم اقتصاد یاد می‌کنند - وقتی در کتاب ثروت ملل خود می‌گوید، نفع شخصی و خودخواهی عامل خوشبختی جامعه است و خیرخواهی نمی‌تواند منشاء آن باشد، از چیزی به نام عقل و منطق کمک گرفته و ما محکومیم به پذیرش آن؟ ▪️ آیا بنتام که از برجسته‌ترین اقتصاددان های دنیاست و نظریاتش در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، در رویکرد عقلائی به ربا علاقه نشان داده و کتابی به ظاهر علمی تحت عنوان دفاع از ربا (Defence of Usury-م1787) می‌نویسد؟ • با این اوصاف چگونه یک نفر آن هم در لباس دین (!) و ملقب به آیت خدا (!) می‌تواند ادعا کند نظرات اقتصاددان غربی، علمی و عقلائی است و لذا با آموزه‌های اسلامی سازگاری دارد؟ بعد هم اقتصاد اسلامی را شوخی بنامد و در آخر نتیجه بگیرد به همان مسیر پیروی از تفکرات غربی‌ها برای اداره اقتصاد کشور می‌بایست ادامه داد؟! 🔰 چه به حق حضرت آقا بیان کردند: «تئوری‌پردازی‌های غربی در زمینه‌ی سیاست، در زمینه‌ی اقتصاد، تئوری‌های ناقص و عقیم و بی‌خاصیتی است. ما را بیشتر تشویق می‌کند که برویم به درون خودمان مراجعه کنیم و فکر اسلامی و اندیشه‌ی اسلامی را پیدا کنیم.»(در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌ها ۱۳۹۰/۶/۲) ➖➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیاء زکات 📡 @e_zakat

🔰بخش۱ • «مالکیت خصوصی» که در غرب مطرح شده است اصلاً معادل مالکیت در اسلام نیست که اگر بود آن‌ها زکاتی که صاحبان اموال بسیار می‌بایست بپردازند را به رسمیت می‌شناختند. • در کانال ما نگاه مکتب توحیدی با دو مکتب مادی و غیرتوحیدیِ «لیبرالیسم و سوسیالیسم» را در موضوع مالکیت، اجمالاً مقایسه کرده‌ایم. • حالا اگر علوی بروجردی، طرفدار دیدگاه سوسیالیسم بود احتمالاً اینگونه اقتصاد اسلامی را زیر سوال می‌برد: «ما در اسلام، مالکیت محدود افراد به رسمیت شناخته شده و عُقلا(سوسیالیست‌ها!) هم معتقدند مالکیت انسان، نامحدود نیست. این موضوع را اسلام پذیرفته چون عقلائی بوده؛ پس ما اسلام را به عنوان یک مکتب اقتصادی مستقل جدای از سوسیالیسم و سرمایه‌داری، قبول نداریم!» ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat

🔰بخش۲ • آیا جهان‌بینی و اعتقاد به توحید یا شرک، در تعیین رفتار اقتصادی_اجتماعی مردم نقشی ندارد؟ چگونه کفار به #رباخواری معتقد بودند و اموال مردم را به ناحق می‌خوردند؟ چگونه مؤمنین متدین به آیین حنیف حضرت ابراهیم(ع) بر خلاف مشرکین، اهل پرداخت #زکات بودند؟ • اقتصاد متعارف که در دانشگاه‌ها تدریس می شود، با توجیهاتی نظیر «ارزش زمانی پول»[۱] ربا را به رسمیت می‌شناسد. از اباحه‌گرایی[۲] (که نامش را آزادی می‌گذارند) مالکیت اختصاصی[۳] را نتیجه می‌گیرد و اینگونه از «حق خدا و مردم» (زکات) در اموال اغنیا صرف نظر می‌کند. آیا این‌ها غیرقابل خدشه است؟ عُقلائی و علمی است؟؟ [۱]Time Value Of Money [۲]Liberalism [۳]Privet Ownership ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat

🔰بخش۳ • عُقلا، «شرک و الحاد»، «مادی‌گرایی»، «انکار آخرت»، «اصالت لذت و فایده»، «خودخواهی»، «رباخواری و کارکردن پول»، «مالکیت استقلالی افراد در نسبت با خدا»، «انکار زکات» ... را نمی‌پذیرند. • مواردی که برشمردیم، همان اصول موضوعه #اقتصاد_بازار_آزاد (اقتصاد متعارف) می‌باشد که سیره‌ی عُقلا آن‌ها را قبول ندارد. • علوی بروجردی با نفی اقتصاد اسلامی، در واقع می‌خواهد عرصه را برای کارشناسان سکولار باز کند. ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat

🔰بخش۴ • #آیه ۸ و ۹ سوره الرحمن: «أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ» #تورم چیست؟ هنگامی که یکای اندازه‌گیری(میزان) تقلیل داده می‌شود، آنچه با آن یکا مورد سنجش قرار می‌گیرد، متورم می‌شود. • به لطف امکان خلق پول برای بانک امروز، به کمک این نهاد با هدف دستبرد از ثروت پولی عموم مردم، نقدینگی(پول) را متورم می‌کنند. خداوند در قرآن کریم به رعایت «میزان»، امر کرده است که اگر اقتصاد اسلامی را برای اداره کشور مبنا قرار داده بودیم، هرگز تورم نداشتیم. • #رشد_اقتصادی را چنانچه هم‌معنی «نماء رزق»، درنظر بگیریم طبق #روایت حضرت فاطمه(س) خداوند زکات را برای رشد روزی قرار داده است. لذا از منظر اسلام، از نتایج آوردن زکات توسط اغنیای جامعه، رشد و رونق اقتصادی است. ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat

• «دکتر حسن سبحانی» در فضای توئیتر و دکتر «محمد جواد توکلی» با تنظیم یک یادداشت، به اظهارات کسی که اقتصاد اسلامی را نفی کرده بود، واکنش نشان دادند. "این دو بزرگوار از اساتید و کارشناسان اقتصادی شناخته شده کشور هستند." • آقای توکلی در یادداشت خود با عنوان «حقیقتی به نام اقتصاد اسلامی»، نکات خوب و ارزشمندی را بیان کرده‌اند که مطالعه آن را برای دغدغه‌مندان توصیه می‌کنیم(لینک) (هر چند انتشار این یادداشت‌، الزاماً به منزله تأیید و همسویی با تمام نظراتی که مطرح نمودند، نمی‌باشد.) ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat

🔰بخش۵ • بله، رسالت اصلی معصومین علیهم‌السلام آوردن علم نبود بلکه قصد هدایت جامعه بشری را داشتند. اما در عین حال از لوازم هدایت جامعه، تأسی به علم توحیدی و برائت از آموزه‌های مادی و الحادی می‌باشد. •اگر پیامبر(ص) فقط مرشد معنوی بودند، پس چرا در مدینه حکومت تشکیل دادند و نظامات اقتصادی_اجتماعی ویژه‌ای را ایجاد نمودند که قبل آن نبود؟ چگونه معیشت جامعه به طور کلی دگرگون شد و این تحولات آن‌قدر جدی بوده که تاریخ‌نویسان با تحیر از آن یاد می‌کنند؟ #حد_کنز #بیت_المال #زکات ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat

🔰بخش۶ • مخاطب زیرک‌تر از آن است که متوجه مغالطه‌های شیطنت‌آمیز او نشود: اولاً هیچ عاقلی، تحقیق، اتکا به تجربه و ضرورت نظریه‌پردازی را زیر سوال نمی‌برد. ثانیاً گزاره‌های اثباتی که در قرآن و بیانات ائمه آمده کم نیستند و استفاده از یافته‌های وحیانی هیچ اشکالی ندارد. ثالثاً کل اقتصاد اسلامی را نمیتوان با رد یک حدیث ضعیف (از نظر سندی) انکار کرد. #بی‌تقوایی • «مبنای علوم انسانی غربی، #غیرالهی است؛ #مادی است؛ #غیرتوحیدی است؛ این با مبانی اسلامی سازگار نیست؛ با مبنای دینی سازگار نیست. علوم انسانی آن وقتی صحیح و مفید و تربیت‌کننده صحیح انسان خواهد بود و به فرد و جامعه نفع خواهد رساند که براساس تفکّر الهی و جهان‌بینی الهی باشد.» امام خامنه‌ای - ۱۳۹۳/۴/۱۱ ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat

🔰بخش۷ • علوی بروجری، چنان شیفه مظاهر تمدنی غرب است که کاستی‌هایش را نمی‌تواند ببنید. پس چاره‌ای ندارد جز اینکه مشکلات اقتصادی کشور را بر گردن تحریم‌ها بیندازد و بگوید: «خوش‌بختانه در دولت فعلی، که ان‌شاء‌الله در دولت بعد هم ادامه پیدا کند، کسانی سر کار آمدند که اقتصاد را می‌فهمند. اقتصاد علم است. با تعبیر #اقتصاد_اسلامی مخالفم.»(۱۳۹۶/۴/۲۵) • «یکی از نتائج یا حواشی حوادث منطقه‌ی ما - که بالاتر از حواشی است - غلط از آب درآمدن تئوری‌های غربی است. همه‌ی تئوری‌های اینها در زمینه‌ی اقتصاد - که حالا وضع اقتصادی‌شان را دارید مشاهده میکنید - در زمینه‌ی سیاست، اداره‌ی سیاسی آنها، مدیریت سیاسی آنها، اینجور دارد در این منطقه به گل می‌نشیند ... اینها نشان میدهد که تئوری‌پردازی‌های غربی در زمینه‌ی سیاست، در زمینه‌ی اقتصاد، تئوری‌های #ناقص و #عقیم و #بی‌خاصیتی است؛ ما را بیشتر تشویق میکند که برویم به درون خودمان مراجعه کنیم و فکر اسلامی و اندیشه‌ی اسلامی را پیدا کنیم.»(بیانات آقا در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌ها ۱۳۹۰/۶/۲) ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat

#یادداشت ✍ آیا چیزی به نام #علم_اقتصاد داریم؟ • بیش از شصت-هفتاد سال است (از زمان نگارش اقتصادنا توسط شهیدصدر) که جامعۀ روشنفکران غربزده گاه و بیگاه سؤالی تکراری را مطرح می‌کنند و با گل‌آلودکردن آب، ماهیگیری می‌کنند: آیا چیزی به نام «اقتصاد اسلامی» داریم؟ کاری به اغراض سیاسی یا منافع اقتصادی مطرح‌کنندگان این شبهه ندارم، اما به محض مطرح‌شدن این شبهه، تعداد زیادی از متفکران در سطوح مختلف سعی در پاسخگویی به این شبهه می‌کنند و هر کدام به نحوی از انحا تلاش می‌کند نشان دهد که بله، چیزی به نام اقتصاد اسلامی داریم؛ حالا این «چیز» ممکن است از جنس «علم» نباشد اما قطعاً از جنس مکتب است،‌ همان‌طور که مکتب سرمایه‌داری و سوسیالیسم داریم. • اما هیچ‌کس نمی‌پرسد که آیا اساساً چیزی به نام علم اقتصاد داریم؟ این چیز کجاست؟ کدام علم؟ • در نگاه اول، کسانی که این سؤال برایشان عجیب است، در ذهن خود آنچه در دانشگاه‌ها و کلاس‌های درسی تحت عنوان اقتصاد خرد و اقتصاد کلان و اقتصاد سنجی تدریس می‌شود را «علم» اقتصاد می‌دانند و لذا جواب سؤال برایشان روشن است: بله، علم اقتصاد داریم و منظور از آن، اقتصاد اثباتی است! • برای این‌که بحث روشن‌تر شود، باید به چند سؤال پاسخ دهیم: اولاً منظور ما از علم چیست؟ • اگر علم یعنی معرفتی که از هست‌ها و واقعیت‌های مشاهده‌شده (facts) سخن می‌گوید، باید به‌عنوان مدرس دانشگاه که سال‌هاست اقتصاد خوانده و تدریس کرده‌ام بپرسم که در اقتصاد خرد و اقتصاد کلان از کدام «واقعیت» و از کدام «هست» سخن می‌گوییم؟ آیا واقعیت‌های مشاهده‌شده و به‌اصطلاح هست‌های اقتصادی به‌صورت لخت و عریان در صحنۀ عینیت حضور دارند و ما کافیست چشممان را باز کنیم تا آن‌ها را ببینیم یا اینکه این واقعیت‌ها آن چیزهایی هستند که «ما می‌بینیم» نه آنچه در خارج هست. همواره «ما» به همراه تمام تعلقات و باورها و ذهنیت‌هایمان به‌عنوان حد واسط آنچه درواقع وجود دارد و آنچه به‌عنوان گزاره‌ای علمی یا اثباتی (positive) از آن یاد می‌شود، قرار داریم. به بیان ساده‌تر، هیچ گزارۀ اثباتی در اقتصاد فارغ از باورها و تعلقات و ذهنیت‌های اقتصاددان نیست. البته منشأ این باورها و تعلقات هر چیزی می‌تواند باشد: جامعه، تاریخ، طبقۀ اجتماعی، فرهنگ و البته دین الهی. • کسی که اندک مطالعه‌ای در ساحت فلسفۀ اقتصاد یا فلسفۀ علم یا معرفت‌شناسی داشته باشد می‌داند که واقع بما هو واقع قابل شناخت و تبیین بدون هرگونه جهت‌گیری اخلاقی و هنجاری نیست، یا لااقل در آن تردیدها و مناقشات و مناظرات فراوان و بنیادینی وجود دارد. ادامه در پست بعدی👇 ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat

• ثانیاً موضوع مطالعات اقتصادی چیست؟ نباید این واقعیت را انکار کرد که گزاره‌ها و آموزه‌های اقتصادی، به‌تبع گزاره‌ها و آموزه‌های انسانی و اجتماعی، محصول مشاهدات و گزارش‌ها و روایت‌های تاریخی و جامعه‌شناختی است و گمان می‌کنم برای خوانندگان محترم اینقدر بدیهی باشد که این گزارش‌ها و روایت‌ها چقدر می‌تواند جهت‌دار و بعضاً متعارض یا متناقض باشد که دیگر نیازی به توضیح در این باره نباشد. • ثالثاً من به‌جای این‌که به‌دنبال اثبات وجود چیزی به نام اقتصاد اسلامی باشم، می‌خواهم سؤال بنیادین‌تری بپرسم و آن اینکه مگر ما چیزی به نام علم اقتصاد داریم؟ یعنی آیا گزاره‌های بنیادین مکتب لیبرالیسم «علمی» اند؟ مثلاً اینکه «بازار آزاد یا رقابت کامل می‌تواند بیشترین کارایی را برای اقتصاد فراهم کند» گزاره‌ای حاکی از واقع و عاری از هرگونه قضاوت هنجاری است؟ یا مثلاً نظریۀ مقداری پول که حجم پول در گردش را با سطح عمومی قیمت‌ها مرتبط می‌کند، گزاره‌ای اثباتی و فارغ از هرگونه دعاوی هنجاری و ایدئولوژیک است؟ یا نظریۀ عمومی کینز یا تعادل عمومی والراس یا نظریۀ مطلوبیت نهایی یا نظریۀ رفتار مصرف‌کننده یا نظریۀ رفتار تولیدکننده یا نظریات رفاه؛ کدامشان از کدام «واقعیت عینی» سخن می‌گویند؟ • آیا جز این است که تمامی این نظریاتی که در کلاس‌های اقتصاد می‌خوانیم و درس می‌دهیم هر کدام به نحوی به‌دنبال تنظیم امور اقتصادی هستند؟ و آیا جز این است که هر کدام از این‌ها از نوع حکم و فتوا هستند و امری را حلال و عمل بر خلاف آن را حرام می‌کنند؟ مگر نه این است که از نگاه طرفداران اقتصاد رایج، رسیدن به نقطۀ کارای پارتویی واجب است؟ مگر نه این است که در مواقع تزاحم میان برابری و کارایی، از قواعد رفع تزاحم استفاده می‌شود؟ و مگر غیر از این است که تمام اقتصاد خرد، فقه استدلالی برای اثبات کارایی بازار کاملاً رقابتی در توزیع «بهینۀ» کالاهای خصوصی است و نهایتاً فتوای آقای آلفرد مارشال را در وجوب رساندن اقتصاد به نقطۀ تعادل عرضه و تقاضا مستدل و مستند می‌کند؟ به بیان صریح و ساده، تمام آنچه به‌عنوان «علم اقتصاد» تبلیغ و ترویج می‌شود، چیزی نیست جز فتواهای فقهی علمای لیبرال دربارۀ تعاملات اقتصادی جامعۀ خودشان! 🔻 بحث در این زمینه مجال موسع‌تری را می‌طلبد. در اینجا فقط به این نکته قناعت می‌کنم که به‌جای اینکه با الفاظ بازی کنیم و از اصطلاحات پرابهام علم و عقلانیت سوءاستفاده کنیم تا اغراضی کوتاه‌مدت و البته بی‌فایده را تحصیل کنیم، وقت و انرژی خود را صرف مسائل جدی‌تر و بنیادین‌تر کنیم. پیشنهاد می‌کنم به‌جای پرداختن به مباحث انتزاعی و دورشدن از واقعیت‌های زندگی اجتماعی خودمان، به فکر چاره‌اندیشی برای حل مشکلات اقتصادی این روزهای مردم با توجه به تجربه‌های تاریخی و اجتماعی خودمان باشیم. 🔻 بزک‌کردن تئوری‌های لیبرالی یا نئولیبرالی و خوراندن آن به اسم «علم اقتصاد» و «عقلانیت اقتصادی» بیش از صد سال است که مشکلی از اقتصاد بیمار ما را حل نکرده است؛ این واقعیتی است که منکران حقایق تاریخی و تجارب اجتماعی، نمی‌خواهند بپذیرند و از این نظر، اتهامی که به خودشان وارد است به سمت دیگران منحرف می‌کنند! یادداشتی از آقای دکتر علی سعیدی؛ ✅@IEcoReCo ➖➖➖➖➖➖➖ ✊جنبش مردمی احیای زکات 📡 @e_zakat