✅ شب چله #شب_چله #چله 🔷 بلند ترین شب سال را ایرانیان با جشن و شادی و شب زنده داری سپری می کنند. گروهی این جشن را چله و گروهی دیگر آن را یلدا می نامند. 🔶 زمین هر ساله در روز نخست دی ماه به انقلاب زمستانی خود می رسد، ساکنین نیمکره شمالی زمین در این روز بلند ترین شب و کوتاه ترین روز سال را تجربه می کنند. 🔷 اما چرا این جشن، چله نامیده می شود، به راستی  واژه چله بر گرفته از چهل و ریخت کوتاه شده چهله است و نشان دهنده گذشت یک دوره زمانی چهل روزه است. 🔶ایرانیان در روزگاران کهن، یک نوع گاه شماری کلی نگر هم داشتند. این گاه شماری بیشتر در کار‌های کشاورزی و دامپروری کاربرد داشت. آن‌ها دو هنگام  از سال را به نام چله می‌شناختند. 🔷چله تابستان که از روز نخست تیر شروع می‌شد و چله زمستان که از روز نخست  دی‌ماه. چله‌ها هر کدام به دو دوره تقسیم می‌شدند؛ چله بزرگ و چله کوچک. چهل روز ابتدایی را چله بزرگ و بیست روزِ بعد را چله کوچک می‌نامیدند. 🔶چله بزرگ زمستان که درست پس از شب یلدا آغاز می‌شود؛ شروع زمستان است و شدت سرما در آن بیشتر است. چله بزرگ به مدت چهل روز از روز نخست دی ماه تا دهم بهمن طول می‌کشد. 🔷 پس از آن، چله کوچک به مدت بیست روز  شروع و تا اول اسفند ادامه دارد. شدت سرما در چله کوچک کمتر است و آسیب کمتری هم می‌رساند. چهار روز پایان چله بزرگ و چهار روز آغاز چله کوچک را، چهار چهار می‌گویند که نهایت شدت سرما در این مدت اتفاق می‌افتد 🔶 شب چله به راستی همان شب یلدا است. چون از فردای این شب، چله بزرگ زمستان آغاز می‌شود به آن شب چله می‌گویند. 🔷معنای واژه چله به راستی به یک‌ دوره دراماتیک سال بر می گردد که در آن نیروهای فرا طبیعی با نهایت بی رحمی، ادامه زندگی را بر روی زمین مورد تهدید قرار می دهند. بی گمان‌ این امر در مورد زمستان خیلی بیشتر از تابستان واقعیت دارد.  🔶 در بیشتر فرهنگ ها یلدا به معنی زایش خورشید می باشد. به راستی جشن شب یلدا یا چله جشنی به مناسبت شروع فرآیند پایان سرما با زایش دوباره خورشید در فردای بلندترین شب سال است. در روز نخست دی ماه، یعنی فردای شب چله یا فردای بلندترین شب سال، روزها آغاز به بلندتر شدن می‌کنند و این یعنی آغاز مردن دیو سرما و زایش دوباره خورشید. 🔷چنین می نماید که در گذشته، جشن چله بعد از گذشت بیشتر روزهای سرد سال برگزار می‌شد و فلسفه وجودی آن، نه پاسداشت سرما و زمستان، بلکه برعکس، جشن زایش خورشید و آغاز فرآیند گرم‌تر شدن است.  🔷 ایرانیان در شب بلند سال، پیش از چله بزرگ که رفته رفته سرما به اوج خود می رسد، گرد هم می آیند و با بر پایی جشن می کوشند بر سیاهی این شب بلند زمستانی پیروز شوند. 🔶 واژه چله در زبان پارسی و پارسی زبانان از کاربر گسترده ای برخوردار است و در ترکیب هایی همچون شب چله، جشن چله، شب چله ای ،چله نشینی، چله گرفتن به کار رفته است.‌ 🔶 با این همه هیچ نشانه ای از آن در نوشته های پهلوی یافت نمی شود و همچنین در نوشته های کهن ادب پارسی، از چله به عنوان جشن یاد نمی شود. بنابراین نمی‌توانیم با قاطعیت بگوییم که چله در روزگاران پیش از اسلام وجود داشته یا نه. 🔷 اما اطمینان داریم که جشن‌هایی با هدف پایان فصل سرما و زایش دوباره خورشید در آن روزگاران وجود داشته و جشن چله یا جشن یلدا از گونۀ همان جشن‌ها، جشنی برای بزرگداشت گرما در برابر سرما بوده است. 🔶ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه که به شرح جشن های ایران باستان می پردازد به طور مستقیم نامی از چله نمی برد و تنها به جشن نود روزه اشاره می کند. ابن خلف تبریزی در کتاب برهان قاطع که از یلدا به عنوان دراز ترین شب سال نام می برد، از چله نام نمی برد. 🔶در گویش مازندرانی شب چله را " چله شو" و در گویش بختیاری و زبان کردی " شو چله" گویند. در گویش محلی بیرجند چله بزرگ را "چله کلو" و چله کوچک را "چله خرد"می نامند. آذری زبانان نیز شب چله را "چیلله گئجی سی" می نامند. 📚 بن مایه ها 🔶 گاه شماری و جشن های ایران باستان؛ شادروان هاشم رضی 🔶 چند چهره کلیدی در اساطیر گاه شماری ایرانی ؛ انا کراسنوولسکا؛ برگردان: ژاله متحدین 🔶 چله یا یلدا، کدام درست است؟ نویسنده: شاهین سپنتا