بسم الله الرحمن الرحیم منظور اميرالمؤمنين(ع) از حديث «مَنْ عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ» پرسش : منظور اميرالمؤمنين(علیه السلام) از حديث «مَنْ عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ» چيست؟پاسخ اجمالی: براى اين کلام امام(ع) چهار تفسير بيان شده است: 1- هر كس بدن جسمانى را بشناسد خدا را مى شناسد. 2-  كسى كه بداند كه مخلوق است علم پيدا مى كند كه خالق و علتى وجود دارد. 3- انسان وقتى نظر به خود مى كند می فهمد که فقير است و منبع بى نيازى وجود دارد که انسان محتاج اوست. 4- كسى كه نفس خود را در اثر رفع موانع و حجاب هاى درونى و بيرونى شناخت، خدا را مشاهده خواهد كرد. #پاسخ_تفصیلی: مولى الموحدين و امام العارفين امام علی(عليه السلام) مي فرمايد: «مَنْ عَرَفَ نَفسَهُ فَقَد عَرَفَ رَبَّهُ»(1)؛ (كسى كه خود را شناخت خدايش را شناخته است). براى اين عبارت مي توان چهار تفسير بيان كرد: 1ـ تفسير ظاهرى جسمانى، كه برگشت به برهان نظم در خداشناسى مى كند، يعنى هر كس اين بدن جسمانى و عنصرى را بشناسد خدا را مى شناسد. دستگاه هائى در اين بدن است كه هر يك براى خداشناسى كافى است، چشم را اگر كسى از نظر تشريح و فيزيولوژى بنگرد محال است خدا را نشناسد، اگر به قلب دقيقاً نظر كند بر وجود خدا گواهى مى دهد. می گویند یک قلب مصنوعى را به هزينه اي حدود 30 ميليون تومان ساختند؛ اما فقط پنج، شش روز كار كرد و باز ايستاد. اگر از كار باز نمى ايستاد هم مگر قابل مقايسه با قلب طبيعى بود؟ با قلب مصنوعى بايد آهسته برود آهسته بيايد، نه می توان با آن كوهنوردى کرد و نه کارهای سنگین انجام داد. به سلول هاى بدن بنگر، دانشمندان می گویند: بدن انسان از واحدهائى به نام سلول و ياخته تشكيل شده كه آجرهاى ساختمانى بدن است و به طور متوسط [در بدن هر انسان] ده ميليون ميليارد سلول وجود دارد. اگر بشر بخواهد چيزى درست كند تا كار يك سلول را انجام دهد محاسبه شده كه نياز به شهرى است كه هزاران كارخانه و لابراتوار داشته باشد.(2) آيا وجدان باور مى كند كه طبيعت كور و كر چنين كند؟! 2ـ تفسير دوم اشاره به برهان علت و معلول است. كسى كه آگاه شد كه مخلوق است و معلول، علم پيدا مى كند كه خالق و علتى وجود دارد و در سلسله علل به جائى مي رسد كه ديگر او معلول نيست و علة العلل است و آن تنها خدا است و الّا تسلسل لازم مى آيد كه محال است. 3ـ اشاره به برهان وجوب و امكان و (فقر و غنا) دارد. انسان وقتى نظر به خود مى كند و خود را مى شناسد و می فهمد كه هيچ ندارد و فقير است؛ آگاهى پيدا مى كند كه منبع مستقل و بى نيازى هست كه نيازمند به اوست؛ «يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللهِ وَ اللهُ هُوَ الْغَنِىُّ الْحَمِیدُ»(3)؛ (اى مردم! شما [همگى] نیازمند به خدایید؛ تنها خداوند است که بى نیاز و ستوده است). @golvajhehaye_roozeh 4ـ سه طريق قبلي، اثبات و آگاهى بر وجود خداوند از طريق استدلال بود و راه چهارم يافتن خداوند از طريق شهود است؛ يعنى كسى كه نفس خود را در اثر رفع موانع و حجاب هاى درونى و بيرونى شناخت، خدا را مشاهده خواهد كرد و بر حاكميت او واقف خواهد شد و همان مى شود كه وقتى به ائمه اطهار(عليهم السلام) مى گفتند آيا خدا را ديده ايد؟ مى فرمودند: «مَا كُنتُ أعبُدُ شَيئاً لَمْ اَرَ لَمْ تَرَهُ الاَبصَارُ بِمُشَاهَدَةِ العَيَانِ وَ لَكِن رَأَتْهُ القُلُوبُ بِحَقَائِقِ الاِيمَانِ»(4)؛ (چيزى را كه نديده باشم، عبادت نمى كنم. ديدگان ظاهرى و چشم هاى سر، او را نمى بينند و لكن قلبها با حقيقت ايمان [و شناخت نفس، او را] خواهند ديد، [با بصر نتوان ديد؛ ولى با بصيرت توان ديد]). اگر كسى خود را شناخت راهى براى شناخت صفات خدا و يافتن آنها پيدا كرده است. «مَنْ عَرَفَ نَفسَهُ بِالعِلمِ وَ القُدرَةِ عَرَفَ رَبَّهُ بِالعِلمِ وَ القُدرَةِ»؛ (اگر با علم و قدرت، خود را شناخت، علم و قدرت خداوند را مى يابد). @golvajhehaye_roozeh وقتى ديد نفس او در صفحه ذهن مى تواند صورت هاى ذهنى را در يك لحظه خلق كند و در لحظه ديگر از صفحه ذهن پاك كند، معنى «كن فيكون» را مى يابد و یقین می کند كه اگر خداوند اراده كند در يك لحظه خلق و در لحظه ديگر محو مى كند. البته ايجاد صور و تشبيه آن به ايجاد مخلوقات، تمثيلي براى فهم مطلب است و گرنه فاصله بین این دو بسيار است. اينها تماماً در صفات الهى است و كسى را به كنه آن ذات پاك راهي نيست، چنان كه حقيقت و ذات نفس و روح بر ما پوشيده است؛ «وَ يَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّى»(5)؛ (و از تو درباره «روح» سؤال مى کنند، بگو: روح از فرمان پروردگار من است و از علم و دانش، جز اندکى به شما داده نشده است).(6)