هدایت شده از آموزش عروض و قافیه و...
✅ پاسخ تقطیع ابیات فوق👇
گر وصل تو ای ترک نه بختی است مکرم
مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن
(هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
گر/ وص/ل/ = مفعول
ت / ای/ تر/ ک/ = مفاعیل
نَ / بخ/ تی/ ست۱/ = مفاعیل
م/ کر/ رم / = فعولن
ور روی تو ای دوست نه فتحی است مُهنا
ور/ رو/ ی/ = مفعول
تُ/ ای/ دو/ست۱/ = مفاعیل
نَ/ فت/ حی/ ست۱/ = مفاعیل
م/ هن/ نا / = فعولن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
نظر برداشت شبنم در هوای آفتاب از گل
مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن
(هزج مثمن سالم)
ن/ظر/ بر/دا/ = مفاعیلن
شت۱/ شب/نم/ در/ = مفاعیلن
ه/وا/ی۲/ آ/ = مفاعیلن
ف/تا/بَز/ گل/ = مفاعیلن
به امّید که من از عارض او چشم بردارم
ب/ اُم/می/د۲/ = مفاعیلن
ک/ من/ از /عا/ = مفاعیلن
ر/ض۲/ او/ چش/ = مفاعیلن
م/بر/دا/رم/ = مفاعیلن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
خروشیدن ِ پهلوانان به درد
فعولن فعولن فعولن فعل
(متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
خ/رو/شی/ = فعولن
د/نِ۲/پَه/ = فعولن
ل/وا/نان۳/ = فعولن
بِ/درد۴/ = فعل
کنان گوشت تن را بر آن رادمرد
کُ/نان۳/گو/ = فعولن
شت۱/تن /را/ = فعولن
ب/رآن۴/ را/ = فعولن
د/مرد۴/ = فعل
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
وین روز مفارقت به شب می آمد
مفعول مفاعلن مفاعیلن فع
(وزن دوم رباعی)
وین/رو/ز/ = مفعول
م/فا/ر/قت/ = مفاعلن
ب/شب/می/آ/ = مفاعیلن
مد/ = فع
آن لب که چو جان ماست دور از لب ماست
مفعول مفاعلن مفاعیلُ فعل
(وزن سوم رباعی)
آن/لب/ک/ = مفعول
چ/جا/ن/ما/ = مفاعلن
ست۱/دو/رز/ل/ = مفاعیل
ب/ماست۱و۴/ = فعل
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
در آن زمان که جهان را به جان وداع کند
مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن
(مجتث مثمن مخبون محذوف)
د/رآن۳/ز/مان۳/ = مفاعلن
ک/ج/هان۳/را/ = فعلاتن
ب/جان۳/و/دا/ = مفاعلن
ع/ک/ند/ = فعلن
به مال و دولت او سفله‌ای گمارد چرخ
ب/ما/لُ/دو/ = مفاعلن
ل/ت/او/سف/ = فعلاتن
لِ/ای/گ/ما/ = مفاعلن
رد/چرخ/ = فع لن ۵
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
خروشان همه گوشت بازو بکند
فعولن فعولن فعولن فعل
(متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
خُ/رو/شان۳/ = فعولن
ه/مِ۲/ گو/ = فعولن
شت۱/با/زو/ = فعولن
ب/کند۴/ = فعل
نشست از برش سوگوار و نژند
ن/شس/تز/ = فعولن
ب/رش/سو/ = فعولن
گ/وا/رُ۲/ = فعولن
ن/ژند۴/ = فعل
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
وقتی دل سودایی می‌رفت به بستان‌ها
مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن
(بحر هزج مثمن اخرب) "وزن دوری"
وق/تی/د/ = مفعول
ل/سو/دا/یی/ = مفاعیلن
می/رف/ت/ = مفعول
ب/ بس/تان۳/ها/ = مفاعیلن
بی خویشتنم کردی بوی گل و ریحان‌ها
بی/خی/ش/ = مفعول
ت/نم/کر/دی/ = مفاعیلن
بو/ی۲/گ/ = مفعول
ل/ری/حان۳/ها/ = مفاعیلن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
بیست سال است بهار از سرِ ما رفته ولی
فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
(رمل مثمن مخبون محذوف)
بی/ست۱/سا/لس/ = فاعلاتن
ت/ب/ها/رز/ = فعلاتن
س/رِ/ما/رف/ = فعلاتن
ت/و/لی/ = فعلن
من همان ماتمی‌ام در غم استاد هنوز
من/ه/مان۳/ما/ = فاعلاتن
ت/مِ/یم/در/ = فعلاتن
غ/م/اس/تا/ = فعلاتن
د/ه/نوز۴/ = فعلن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
پرواز بلندی به ته بال مگس سوخت
مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولُن
(هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
پر/وا/ز/ = مفعول
ب/لن/دی/ب/ = مفاعیل
ت/ه۲/با/ل/ = مفاعیل
م/گس/سوخت۱و۴/ = فعولن
گر خواب عدم بر دو جهان شام گمارد
گر/خا/ب/ = مفعول
ع/دم/بر/د/ = مفاعیل
ج/هان۳/شا/م/ = مفاعیل
گ/ما/رد/ = فعولن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
چو از سال کوچی پژوهش نمود
فعولن فعولن فعولن فعل
(متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
چ/از/سا/ = فعولن
ل/کو/چی/ = فعولن
پ/ژو/هش/ = فعولن
ن/مود۴/ = فعل
هزار و سه صد با یک و بیست بود
ه/زا/رُ۲/ = فعولن
س/صد/با/ = فعولن
ی/کُ۲/بی/ = فعولن
ست۱/بود۴/ = فعل
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
از بس که در نظرم خوب آمدی صنما
مستفعلن فعلن مستفعلن فعلن
(بسیط مخبون)
از/بس/ک/در/ = مستفعلن
ن/ظ/رم/ = فعلن
خو/با/م/دی/ = مستفعلن
ص/ن/ما/ = فعلن
هر جا که می‌نگرم گویی که در نظری
هر/جا/ک/می/ = مستفعلن
ن/گ/رم/ = فعلن
گو/یی/ک/در/ = مستفعلن
ن/ظ/ری/ = فعلن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
آن که با سوز درون دل ما ، بیگانه است
فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
(رمل مثمن مخبون محذوف)
آن/ک/با/سو/ = فاعلاتن
ز/د/رو/ن۲/ = فعلاتن
د/ل/ما/بی/ = فعلاتن
گا/نست۴/ = فع/لن ۵
درد بی‌خانه نمی‌داند و صاحبخانه است
در/د/بی/خا/ = فاعلاتن
ن/ن/می/دا/ = فعلاتن
ن/د/صا/حب/ = فعلاتن
خا/نست۴/ = فع/لن ۵
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
سید محمدرضا شمس (ساقی)
جمعه 1401/12/05
https://eitaa.com/arozghafie
۱ ـ #قاعده_حرف_ت
۲ً قاعده‌ی #اشباع
۳ ـ قاعده‌ی #نون_ساکن
۴ ـ قاعده‌ی #هجای_آخر_مصراع #اختیارات_وزنی
۵ ـ قاعده‌ی #ابدال #اختیارات_شاعری
📌در صورت نشر مطالب ڪانال در دیگر ڪانال‌ها و گروه‌های مرتبط، حذف منبع شرعاً جایز نمی‌باشد و غیر اخلاقی است.
هدایت شده از آموزش عروض و قافیه و...
✅ پاسخ تقطیع ابیات فوق👇
آن سیَه چرده که شیرینی عالم با اوست
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن)
_ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ _ _
آن/سِ/یَهْ/ چُر ¶ فاعلاتن
دِ/ کِ/ شی/ری ¶ فعلاتن
نِ/یِ/ عا/لم¶ فعلاتن
با/ اوست 3 ¶ فع لن
چشم میگون لبِ خندان دلِ خرّم با اوست
چَش/مِ/ مِی/گون ¶ فاعلاتن
لَ/بُ/ خَن/دان ¶ فعلاتن
دِ/لُ/ خُر/رَم ¶ فعلاتن
با/ اوست 3 ¶ فع لن
آن سیَه چرده که شیرینی عالم با اوست
چشم میگون لبِ خندان دلِ خرّم با اوست
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن)
آن/سِ/یَهْ/ چُر ¶ دِ/ کِ/ شی/ری ¶ نِ/یِ/ عا/لم¶ با/ اوست
چَش/مِ/ مِی/گون¶ لَ/بُ/ خَن/دان ¶ دِ/لُ/ خُر/رَم ¶ با/ اوست
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن)
_ _ ن/ ن _ _ ن/ ن _ _ ن/ ن _ _
بیدار شو ای دیده! که ایمن نتوان بود
بی/دا/ر/
شُ/ ای/ دی/دِ/
کِ/ ای/من/ نَ/
تَ/وان1/ بود 3
زین سیل دمادم، که در این منزل خواب است
زین/ سِی/لِ/
دَ/ما/دَم/ کِ/
دَ/رین/ مَن/زِ/
لِ/ خا/بست 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعِلن)
_ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _
نرگسش عربده جوی و لبش افسوس کنان
نر/گِ/سش/عر/
بَ/دِ/جو/یُ/ 2
لَ/بَ/شَف/سو/
س/ کُ/نان
نیم شب دوش به بالین من آمد بنشست
نی/م/ شب/ دو/
ش/ بِ/ با/لی/
نِ/ مَ/نا/ مد/
بِ/ن/شست 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفاعلن فعَلاتن مفاعلن فعَلن)
ن _ ن _/ ن ن _ _/ ن _ ن _/ ن ن _
خیال روی تو در هر طریق همره ماست
خِ/یا/ل/ رو/
ی/ تُ/ در/ هر/
ط/ری/ق/ هم/
ر/هِ/ ماست 3
نسیم موی تو پیوند جان آگه ماست
ن/سی/م/ مو/
ی/ تُ/ پی/ون/
د/ جا/ن/ آ/
گ/ه/ ماست 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن)
_ ن _ _/ _ ن _ _/ _ ن _ _/ _ ن _
زاهد ظاهرپرست از حال ما آگاه نیست
زا/ه/دِ2/ ظا/
هر/ پ/رس/تز/
حا/ل/ ما/ آ/
گا/ه/ نیست 3
در حقِ ما هر چه گوید جای هیچ اکراه نیست
در/ حَ/ قِ2/ ما/
هر/ چ/ گو/ید/
جا/ ی/ هی/چک/
را/ه/ نیست 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن)
_ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _
صبحدم مرغ چمن با گل نوخاسته گفت
صب/ح/دم/ مر/
غ/ چ/من/ با/
گ/ل/ نو/خا/
س/ت/ گفت 3
ناز کم کن که در این باغ بسی چون تو شکفت
نا/ز/ کم/ کن/
ک/ د/رین/ با/
غ/ ب/سی/ چن/
ت/ ش/کفت 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن)
_ _ ن _/ _ _ ن _/ _ _ ن _/ _ _ ن _
آن کیست کز روی کرم با ما وفاداری کند
آن/ کی/ست4/ کز/
رو/یِ2/ کَ/رَم/
با/ ما/ وَ/فا/
دا/ری/ کُ/ند
بر جای بدکاری چو من یک دم نکوکاری کند
بر/ جا/ی/ بد/
کا/ری/ چ/ من/
یک/ دم/ ن/کو/
کا/ری/ ک/ند
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لن)
ن _ ن _/ ن ن _ _/ ن _ ن _/ _ _
غلام نرگس مست تو تاجدارانند
غ/لا/م/ نر/
گ/س/ مس/تِ2/
تُ/ تا/ج/دا/
را/نند
خراب باده‌ی لعل تو هوشیارانند
خ/را/ب/ با/
د/ی/ لع/لَ 2/
ت/ هو/ش/یا/
را/نند
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعَلن)
_ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _
قتل این خسته به شمشیر تو تقدیر نبود
قت/لِ/ این1/ خَس/
تِ/ بِ/ شَم/شی/
رِ/ تَ/ تَق/دی/
ر/ نَ/بود
ور نه هیچ از دل بی رحم تو تقصیر نبود
وَر/ نَ/ هی/چَز/
دِ/لِ/ بی/ رَح/
مِ/ تُ/ تق/صی/
ر/ نَ/بود
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعَلن)
ن _ ن _/ ن ن _ _/ ن _ ن _/ ن ن _
به پیش خیل خیالش کشیدم ابلق چشم
بِ/ پی/شِ/ خِی/
لِ/ خِ/یا/لش/
کِ/شی/دَ/مَب/
لَ/قِ/ چشم
بدان امید که آن شهسوار بازآید
ب/دان1/ اُ /می/
د/ ک/ آن/ شه/
س/وا/ر/ با/
زا/ید
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن)
_ _ ن/ _ ن _ ن/ ن _ _ ن/ _ ن _
دل در جهان مبند و به مستی سؤال کن
دل/ در/ جَ/
هان1/ مَ/بَن/دُ/
بِ/ مَس/تی/ سُ/
آ /ل /کن
از فیض جام و قصه‌ی جمشید کامگار
از/ فی/ضِ/
جا/مِ/ قص/صِ/
یِ/ جم/شی/دِ/
کا/م/گار
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
توضیحات :
1_ قاعده‌ی #نون_ساکن
2_ قاعده‌ی #اشباع (بلند تلفظ کردن هجای کوتاه)
3 _ قاعده‌ی #هجای_آخر_مصراع (#بلند)
4 _ #قاعده_حرف_ت
یک شنبه 1401/08/08
سید محمدرضا شمس (ساقی)
https://eitaa.com/arozghafie
روابط عمومی کانال آموزش عروض
ابوالفضل عامری
#اختیارات_شاعری
اختیارات شاعری همواره یکی از الحاقات شعر کلاسیک پارسی بوده و مقالات و جزوه‌های زیادی از آن در دسترس است.
گاهی مشاهده می‌شود که عده‌ای از دوستان برداشت‌هایی نادرست از اختیارات داشته و گاه به دلیل عدم آگاهی از آنها هر خطای فنی را جزو اختیارات قلمداد می‌نمایند.
در این مقال به دنبال تعریف جدیدی از آن نبوده و سعی بر آن دارم تا با باز کردن و تفسیر این اختیارات موضوع را برای شاعرانی که آشنایی چندانی با اختیارات مورد بحث ندارند سهل نمایم و در پایان بحثی را تحت عنوان #اضطرارات به میان خواهم کشید که در سال‌های اخیر عزیزانی به آن پرداخته‌اند!
اختیارات شاعری به دو گروه #اختیارات_زبانی و #اختیارات_وزنی تقسیم می‌شود که در زیر همراه با مثال به تک تک آنها خواهیم پرداخت:
#اختیارات_زبانی: این نوع اختیارات تنها به نوع تلفظ کلمات بر می‌گردد یعنی شاعر اختیار دارد با توجه به حالات و اقتضای وزن هر کدام از حالات را انتخاب نماید.
#جذب اگر قبل از #الف آغاز، حرف ساکنی بیاید، حرف ساکن را می‌توان جذب #الف کرد. مثلا «در آن» تبدیل می‌شود به «دران».
باید توجه شود این از اختیارات است یعنی شاعر می‌تواند همزه را حذف کند یا خیر، که با توجه به وزن شعر «در آن» به صورت «دَران» تلفظ خواهد شد.
#مثال :
آخرین لبخند او هم غرق خواهد شد در آب
وزن این شعر:
«فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات»
است با الگوی هجایی:
(- ن - -/ - ن - -/ - ن - -/ - ن - ن)
هجای بلند یا همان علامت (-)
هجای کوتاه یا همان علامت (U)
هجای کشیده یا همان (- U)
اگر مصراع فوق را تقطیع کنیم خواهیم دید که رکن آخر یعنی «شد در آب» به صورت زیر خواهد بود:
شد/ دَ /راب
- / ن / - ن
و این با الگوی هجایی وزن فوق که در رکن آخر باید : (- / -/ - U) باشد فرق دارد بنابراین شاعر اینجا از اختیار استفاده کرده و حرف قبل از (الف) جذب (الف) می‌شود و رکن آخر به صورت «دَ/ راب» تلفظ می‌شود.
اما گاهی بنا به ضروریات وزن، #الف را نباید حذف نمود مانند مصرع زیر:
اگر این است آزادی مرا بی‌بال و پر گردان
که باید به صورت:
«اَ / گر/ ای/ نس/ت/ آ/ زا/ دی...»
همانطور که ملاحظه می‌شود #الف در #است حذف شد اما در «این و آزادی» بنا به ضروریات وزن نباید حذف گردد.
#اشباع :
بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه:
مصوت كوتاه پایان كلمه را به ضرورت وزن می‌توان كشیده تلفظ كرد که به هجای بلند تبدیل شود که به آن قاعده‌ی #اشباع نیز می‌گویند. این اختیار به وفور در اشعار به چشم می‌خورد.
توجه شود که تنها مصوت کوتاه #پایان_کلمه فقط #بلند تلفظ می‌شود. یعنی نمی‌توانیم هجای کوتاهی را در #میان یا #ابتدای_کلمه #بلند تلفظ نماییم.
#مثلا :
#خانه «نه» در پایان کلمه‌ی #خانه را بعضاً می‌توانیم #بلند تلفظ کنیم اما در #سماور نمی‌توانیم «سَ» را که در ابتدای کلمه قرار دارد #بلند تلفظ کنیم و همین‌طور «بِ» در #آبرو
#مثال :
می‌کند روز سیه، بیگانه یاران را ز هم
خضر در ظلمات می‌گردد ز اسکندر جدا
«صائب»
وزن بیت: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات
در تقطیع «ز» در #روز یک هجای کوتاه است اما با توجه به وزن شعر می‌دانیم که در اینجا باید یک هجای بلند داشته باشیم بنابراین متوجه می‌شویم که در اینجا «زِ» به صورت بلند تلفظ خواهد شد و به اصطلاح #اشباع می‌شود.
کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند: معمولا زمانی رخ می‌دهد که بعد از مصوت‌های بلند «او» یا «ای» مصوت دیگری بیاید. آنگاه می‌توان مصوت‌های «او» یا «ای» را کوتاه تلفظ نمود.
سوی چاره گشتم ز بيچارگی
ندادم بدو سر ، به یكبارگی
( فردوسی)
مشاهده می‌شود که هجای بلند «سو» به صورت «سُ» تلفظ می‌شود.
#آموزش_مبانی_سیزده
آموزش عروض و قافیه
سید محمدرضا شمس (ساقی)
https://eitaa.com/arozghafie