هدایت شده از آموزش عروض و قافیه و...
✅ پاسخ تقطیع ابیات فوق👇
آن سیَه چرده که شیرینی عالم با اوست
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن)
_ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ _ _
آن/سِ/یَهْ/ چُر ¶ فاعلاتن
دِ/ کِ/ شی/ری ¶ فعلاتن
نِ/یِ/ عا/لم¶ فعلاتن
با/ اوست 3 ¶ فع لن
چشم میگون لبِ خندان دلِ خرّم با اوست
چَش/مِ/ مِی/گون ¶ فاعلاتن
لَ/بُ/ خَن/دان ¶ فعلاتن
دِ/لُ/ خُر/رَم ¶ فعلاتن
با/ اوست 3 ¶ فع لن
آن سیَه چرده که شیرینی عالم با اوست
چشم میگون لبِ خندان دلِ خرّم با اوست
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فع لن)
آن/سِ/یَهْ/ چُر ¶ دِ/ کِ/ شی/ری ¶ نِ/یِ/ عا/لم¶ با/ اوست
چَش/مِ/ مِی/گون¶ لَ/بُ/ خَن/دان ¶ دِ/لُ/ خُر/رَم ¶ با/ اوست
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن)
_ _ ن/ ن _ _ ن/ ن _ _ ن/ ن _ _
بیدار شو ای دیده! که ایمن نتوان بود
بی/دا/ر/
شُ/ ای/ دی/دِ/
کِ/ ای/من/ نَ/
تَ/وان1/ بود 3
زین سیل دمادم، که در این منزل خواب است
زین/ سِی/لِ/
دَ/ما/دَم/ کِ/
دَ/رین/ مَن/زِ/
لِ/ خا/بست 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعِلن)
_ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _
نرگسش عربده جوی و لبش افسوس کنان
نر/گِ/سش/عر/
بَ/دِ/جو/یُ/ 2
لَ/بَ/شَف/سو/
س/ کُ/نان
نیم شب دوش به بالین من آمد بنشست
نی/م/ شب/ دو/
ش/ بِ/ با/لی/
نِ/ مَ/نا/ مد/
بِ/ن/شست 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفاعلن فعَلاتن مفاعلن فعَلن)
ن _ ن _/ ن ن _ _/ ن _ ن _/ ن ن _
خیال روی تو در هر طریق همره ماست
خِ/یا/ل/ رو/
ی/ تُ/ در/ هر/
ط/ری/ق/ هم/
ر/هِ/ ماست 3
نسیم موی تو پیوند جان آگه ماست
ن/سی/م/ مو/
ی/ تُ/ پی/ون/
د/ جا/ن/ آ/
گ/ه/ ماست 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن)
_ ن _ _/ _ ن _ _/ _ ن _ _/ _ ن _
زاهد ظاهرپرست از حال ما آگاه نیست
زا/ه/دِ2/ ظا/
هر/ پ/رس/تز/
حا/ل/ ما/ آ/
گا/ه/ نیست 3
در حقِ ما هر چه گوید جای هیچ اکراه نیست
در/ حَ/ قِ2/ ما/
هر/ چ/ گو/ید/
جا/ ی/ هی/چک/
را/ه/ نیست 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن)
_ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _
صبحدم مرغ چمن با گل نوخاسته گفت
صب/ح/دم/ مر/
غ/ چ/من/ با/
گ/ل/ نو/خا/
س/ت/ گفت 3
ناز کم کن که در این باغ بسی چون تو شکفت
نا/ز/ کم/ کن/
ک/ د/رین/ با/
غ/ ب/سی/ چن/
ت/ ش/کفت 3
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن)
_ _ ن _/ _ _ ن _/ _ _ ن _/ _ _ ن _
آن کیست کز روی کرم با ما وفاداری کند
آن/ کی/س‌ت4/ کز/
رو/یِ2/ کَ/رَم/
با/ ما/ وَ/فا/
دا/ری/ کُ/ند
بر جای بدکاری چو من یک دم نکوکاری کند
بر/ جا/ی/ بد/
کا/ری/ چ/ من/
یک/ دم/ ن/کو/
کا/ری/ ک/ند
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لن)
ن _ ن _/ ن ن _ _/ ن _ ن _/ _ _
غلام نرگس مست تو تاجدارانند
غ/لا/م/ نر/
گ/س/ مس/تِ2/
تُ/ تا/ج/دا/
را/نند
خراب باده‌ی لعل تو هوشیارانند
خ/را/ب/ با/
د/ی/ لع/لَ 2/
ت/ هو/ش/یا/
را/نند
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعَلن)
_ ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _ _/ ن ن _
قتل این خسته به شمشیر تو تقدیر نبود
قت/لِ/ این1/ خَس/
تِ/ بِ/ شَم/شی/
رِ/ تَ/ تَق/دی/
ر/ نَ/بود
ور نه هیچ از دل بی رحم تو تقصیر نبود
وَر/ نَ/ هی/چَز/
دِ/لِ/ بی/ رَح/
مِ/ تُ/ تق/صی/
ر/ نَ/بود
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعَلن)
ن _ ن _/ ن ن _ _/ ن _ ن _/ ن ن _
به پیش خیل خیالش کشیدم ابلق چشم
بِ/ پی/شِ/ خِی/
لِ/ خِ/یا/لش/
کِ/شی/دَ/مَب/
لَ/قِ/ چشم
بدان امید که آن شهسوار بازآید
ب/دان1/ اُ /می/
د/ ک/ آن/ شه/
س/وا/ر/ با/
زا/ید
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
(مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن)
_ _ ن/ _ ن _ ن/ ن _ _ ن/ _ ن _
دل در جهان مبند و به مستی سؤال کن
دل/ در/ جَ/
هان1/ مَ/بَن/دُ/
بِ/ مَس/تی/ سُ/
آ /ل /کن
از فیض جام و قصه‌ی جمشید کامگار
از/ فی/ضِ/
جا/مِ/ قص/صِ/
یِ/ جم/شی/دِ/
کا/م/گار
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
توضیحات :
1_ قاعده‌ی #نون_ساکن
2_ قاعده‌ی #اشباع (بلند تلفظ کردن هجای کوتاه)
3 _ قاعده‌ی #هجای_آخر_مصراع (#بلند)
4 _ #قاعده_حرف_ت
یک شنبه 1401/08/08
سید محمدرضا شمس (ساقی)
https://eitaa.com/arozghafie
روابط عمومی کانال آموزش عروض
ابوالفضل عامری
#اختیارات_شاعری
اختیارات شاعری همواره یکی از الحاقات شعر کلاسیک پارسی بوده و مقالات و جزوه‌های زیادی از آن در دسترس است.
گاهی مشاهده می‌شود که عده‌ای از دوستان برداشت‌هایی نادرست از اختیارات داشته و گاه به دلیل عدم آگاهی از آنها هر خطای فنی را جزو اختیارات قلمداد می‌نمایند.
در این مقال به دنبال تعریف جدیدی از آن نبوده و سعی بر آن دارم تا با باز کردن و تفسیر این اختیارات موضوع را برای شاعرانی که آشنایی چندانی با اختیارات مورد بحث ندارند سهل نمایم و در پایان بحثی را تحت عنوان #اضطرارات به میان خواهم کشید که در سال‌های اخیر عزیزانی به آن پرداخته‌اند!
اختیارات شاعری به دو گروه #اختیارات_زبانی و #اختیارات_وزنی تقسیم می‌شود که در زیر همراه با مثال به تک تک آنها خواهیم پرداخت:
#اختیارات_زبانی: این نوع اختیارات تنها به نوع تلفظ کلمات بر می‌گردد یعنی شاعر اختیار دارد با توجه به حالات و اقتضای وزن هر کدام از حالات را انتخاب نماید.
#جذب اگر قبل از #الف آغاز، حرف ساکنی بیاید، حرف ساکن را می‌توان جذب #الف کرد. مثلا «در آن» تبدیل می‌شود به «دران».
باید توجه شود این از اختیارات است یعنی شاعر می‌تواند همزه را حذف کند یا خیر، که با توجه به وزن شعر «در آن» به صورت «دَران» تلفظ خواهد شد.
#مثال :
آخرین لبخند او هم غرق خواهد شد در آب
وزن این شعر:
«فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات»
است با الگوی هجایی:
(- ن - -/ - ن - -/ - ن - -/ - ن - ن)
هجای بلند یا همان علامت (-)
هجای کوتاه یا همان علامت (U)
هجای کشیده یا همان (- U)
اگر مصراع فوق را تقطیع کنیم خواهیم دید که رکن آخر یعنی «شد در آب» به صورت زیر خواهد بود:
شد/ دَ /راب
- / ن / - ن
و این با الگوی هجایی وزن فوق که در رکن آخر باید : (- / -/ - U) باشد فرق دارد بنابراین شاعر اینجا از اختیار استفاده کرده و حرف قبل از (الف) جذب (الف) می‌شود و رکن آخر به صورت «دَ/ راب» تلفظ می‌شود.
اما گاهی بنا به ضروریات وزن، #الف را نباید حذف نمود مانند مصرع زیر:
اگر این است آزادی مرا بی‌بال و پر گردان
که باید به صورت:
«اَ / گر/ ای/ نس/ت/ آ/ زا/ دی...»
همانطور که ملاحظه می‌شود #الف در #است حذف شد اما در «این و آزادی» بنا به ضروریات وزن نباید حذف گردد.
#اشباع :
بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه:
مصوت كوتاه پایان كلمه را به ضرورت وزن می‌توان كشیده تلفظ كرد که به هجای بلند تبدیل شود که به آن قاعده‌ی #اشباع نیز می‌گویند. این اختیار به وفور در اشعار به چشم می‌خورد.
توجه شود که تنها مصوت کوتاه #پایان_کلمه فقط #بلند تلفظ می‌شود. یعنی نمی‌توانیم هجای کوتاهی را در #میان یا #ابتدای_کلمه #بلند تلفظ نماییم.
#مثلا :
#خانه «نه» در پایان کلمه‌ی #خانه را بعضاً می‌توانیم #بلند تلفظ کنیم اما در #سماور نمی‌توانیم «سَ» را که در ابتدای کلمه قرار دارد #بلند تلفظ کنیم و همین‌طور «بِ» در #آبرو
#مثال :
می‌کند روز سیه، بیگانه یاران را ز هم
خضر در ظلمات می‌گردد ز اسکندر جدا
«صائب»
وزن بیت: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات
در تقطیع «ز» در #روز یک هجای کوتاه است اما با توجه به وزن شعر می‌دانیم که در اینجا باید یک هجای بلند داشته باشیم بنابراین متوجه می‌شویم که در اینجا «زِ» به صورت بلند تلفظ خواهد شد و به اصطلاح #اشباع می‌شود.
کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند: معمولا زمانی رخ می‌دهد که بعد از مصوت‌های بلند «او» یا «ای» مصوت دیگری بیاید. آنگاه می‌توان مصوت‌های «او» یا «ای» را کوتاه تلفظ نمود.
سوی چاره گشتم ز بيچارگی
ندادم بدو سر ، به یكبارگی
( فردوسی)
مشاهده می‌شود که هجای بلند «سو» به صورت «سُ» تلفظ می‌شود.
#آموزش_مبانی_سیزده
آموزش عروض و قافیه
سید محمدرضا شمس (ساقی)
https://eitaa.com/arozghafie