#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️ تشخّص وجودات در نظام فلسفی صدرالمتألهین 🔸مفهوم تشخّص جزء مفاهیم ثبوتی بوده، از سنخ معقولات ثانی فلسفی است. #تشخّص عبارت از ویژگی‌ای است که مانع قابلیّت صدق بر کثیرین شده، موجب شرکت‌ناپذیری می‌باشد. 🔹تعیین ملاک تشخّص مورد اختلاف #فلاسفه قرار گرفته است: ابن‌سینا و بهمنیار ملاک تشخّص وجودات مادی را عوارض مفارقِ نوع مذکور دانسته و مقوله وضع را دارای تشخّص بالذات می‌دانند. محقق دوانی و سید سند تشخّص و كلّيت را به نحوه ادارك باز می‌گردانند. سهروردی با الهام از مبنای اصالت ماهیت، عامل تشخّص را ماهیت محقّق خارجی می‌داند. صدرالمتألهین ضمن نقد و بررسی دیدگاه‌های فلاسفه، ملاک تشخّص را نحوه وجود موجودات می‌داند و برخی دیدگاه‌ها را به دیدگاه خودش باز می‌گرداند. 📚 موضوع مقاله: پژوهشی در تشخّص وجودات در نظام فلسفی صدرالمتألهین 🖋محمدعلی اسماعیلی #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️ کارکرد عقل عملی... ❓اگر عقل عملی در انسان نبود، چه اموری را نمی‌توانست انجام دهد؟ 🔸پاسخ اجمالی این است: شأن طبیعی و ذاتی عقل عملی این است که فقط کار کند، نه اینکه کار منظمی انجام دهد، تا نفس آن را بر هر نظامی که خود می‌خواهد به کار گیرد و اگر این‏گونه نبود، انسان نیز مانند دیگر حیوانات کارهایش متنوع نبود و در نتیجه، فنون و صناعات در زندگی انسان حضور نداشت؛ چنان‏که گریه و خنده و دیگر انفعالات نفسانی و نیز آرای مشهوره در انسان نبود. 🔹البته موفقیت عقل عملی در نقش خود مشروط به سلامت مزاج و اعتدل طبع قوای مادون هم می‏باشد؛ یعنی قوای مادون عقل عملی اگر سلامت مزاج و اعتدال طبعیت داشته باشند، از عقل عملی پیروی می‌کنند، ولی اگر از حد اعتدال خارج شوند، دیگر کارهایشان مشوش خواهد بود و عقل عملی هم نمی‌تواند آنها را مدیریت کند و در نتیجه، جنون و هوس و دیگر امراض نفسانی رخ می‌دهد. 📚 موضوع مقاله: نقش عقل عملی در کمال انسان 🖋جمال سروش #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️ مهم‏ترین کارکرد عقل عملی 🔸مهم‏ترین کارکرد عقل عملی که در تعامل با عقل نظری حاصل می‌شود، صدور افعال اختیاری است که بدین وسیله می‌تواند به بالاترین درجات کمال و سعادت برسد. ▫️این کارکرد که از باب فعل است و با مشارکت ‏بدن و قوای بدنی از نفس صادر می‌‏شود، عبارت است از تعقل و رؤیت در امور جزئی که انسان در آنها اختیار دارد و سزاوار است انجام دهد یا ترک کند. 🔹عقل عملی با کمک عقل نظری به آرایی که به اعمال تعلق دارد، دست می‏‌یابد؛ مثل اینکه دروغ و ظلم قبیح و زشت است. این آراء که آرای محموده و مقبولات نام دارد، از جمله ویژگی‌‏های انسان است كه مشاركت مصلحت‌آميز وی، او را وادار مي‌كند از بعضی افعال دوری كند و به انجام دادن بعضی دیگر گرايش یابد. 📚 موضوع مقاله: نقش عقل عملی در کمال انسان 🖋جمال سروش #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️اساساً هر برهانی که بر تقسیم یا دور و تسلسل مبتنی باشد، صدیقین تلقی نمی‌شود 🔅برهان صدیقین، یکی از ممتازترین برهان بر وجود خداست. از نظر فیلسوفان اسلامی، معیار در برهان صدیقین آن است که از خود خدا به خدا برسیم و کریمة قرآنی (أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ) (فصّلت (41)، 53) شاهد بر مدعاست، بدون آنکه در این برهان در دامن مغالطة مصادره به مطلوب فروغلتیم. 🔹طبق این معیار، از نظر ملاصدرا، برهان ابن‌‏سینا در اشارات صدیقین نیست؛ هر چند به صدیقین نزدیک است؛ چرا که به جای استفاده از موجود حقیقی، از مفهوم موجود استفاده کرده است. از نظر ما، برهان ابن‌‏سینا صدیقین نیست؛ زیرا از تقسیم موجود به واجب و ممکن بهره برده است و اساساً هر برهانی که بر تقسیم یا دور و تسلسل مبتنی باشد، صدیقین تلقی نمی‌شود؛ زیرا مبدأ برهان مردد است که از وجود واجب استفاده می‌کند یا از وجود ممکن. اما برهان‏‌هایی که از اصل هستی بدون تقسیم آن به واجب و غیرواجب، واجب‏‌الوجود را نتیجه گرفته‌اند، صدیقین‌اند. 📚 موضوع مقاله: معیار برهان صدیقین (بررسی تطبیقی بر برهان ابن‌‏سینا، ملاصدرا و علامه طباطبایی) 🖋عسکری سلیمانی امیری #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️مراتب عقل عملی در کلام ملاصدرا 🔻مراتب عقل عملی را که در کتب اخلاق آمده، #ملاصدرا در چهار مرتبه برمی‌‏شمارد: 1️⃣ نخستین مرتبه عقل عملی، تهذیب ظاهر است به اینکه انسان نوامیس و شرایع الهیه و احکام و آداب نبویه که عبارت است از نماز و روزه و صدقات و صله ارحام و شرکت در جمعه و جماعات و اعیاد مسلمین و دیگر عبادات را به کار بندد...گاهی از این مرتبه به «تجلیه» نیز تعبیر می‌کنند. 2️⃣ دومین مرتبه عقل عملی، تهذیب باطن و تطهیر قلب از رذیلت‏های اخلاق و ملکات پست ظلمانی و خواطر شیطانی است که در نتیجه آن نفس مانند آینه‌ای صاف می‌شود و حقایق در آن متجلی می‌گردد. 3️⃣ سومین مرتبه عقل عملی این است که انسان نفس ناطقه خویش را با صورت‌های علمی قدسی و معارف حقه ایمانی بیاراید و نورانی کند و به تعبیر دیگر، به مشاهده همه یا اکثر معلومات بنشیند. 4️⃣ چهارمین مرتبه عقل عملی، مرتبه فناء است که انسان خود را کنار می‌گذارد و همه چیز را صادر از خدا و راجع به او می‌بیند. به تعبیر دیگر، انسان در این مرتبه به غیر خدا توجه نمی‌کند و تمام التفاتش معطوف به پروردگار متعال و کبریا و ملکوت اوست و متخلق به اخلاق الهی می‌گردد و در این مرتبه است که سفر انسان به خدای متعال خاتمه می‌یابد و غایت هر دو عقل نظری و عملی یکی می‌شود. 📚 موضوع مقاله: نقش عقل عملی در کمال انسان 🖋جمال سروش #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️ تشخّص وجودات در نظام فلسفی صدرالمتألهین 🔹حقیقت تشخّص در اندیشه #صدرالمتألهین، ویژگی‌ای است که مانع قابلیت صدق بر کثیرین شده، موجب شرکت‌ناپذیری است. تشخّص با مفاهیمِ تمیّز، امتیاز و تعیّن چند فرق مهم دارد: فرق نخست اینکه، مفاهیم یادشده جزء امور نسبی‌اند؛ درحالی‌که تشخّص، وصفی نفسی است. فرق دوم اینکه، تمیّز، امتیاز و تعیّن هم وصف مفاهیم قرار می‌گیرند و هم وصف اشیاء خارجی؛ درحالی‌که تشخّص در اندیشه صدرالمتألهین تنها وصف وجودات خارجی قرار می‌گیرد. فرق سوم اینکه، مفاهیم سه‌گانه فوق برخلاف تشخّص، در نتیجه ضم کلّی به کلّی دیگر حاصل می‌شوند. فرق چهارم اینکه، مفاهیم سه‌گانه فوق مربوط به مقام بعد از کثرت‌اند؛ درحالی‌که تشخّص متوقف بر کثرت نیست. 🔸صدرالمتألهین در پرتو اصالت و تشکیک وجود، ملاک تشخّص وجودات را نحوه وجود موجودات می‌داند و در نظام فلسفی ایشان تشخّص از متن وجود انتزاع مي‌شود. بنابراین، بر همه مراتب هستي صادق و مساوق با آنهاست. ایشان دیدگاه‌های #فارابی، #ابن‌سینا، بهمنیار، محقق دوانی، سید سند و سهروردی را در تبیین ملاک تشخص، به دیدگاه خودش برمی‌گرداند. 📚 موضوع مقاله: پژوهشی در تشخّص وجودات در نظام فلسفی صدرالمتألهین 🖋محمدعلی اسماعیلی #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️جمله معروف و مشهور « إذا ظهرت الحقايق بطلت الشرايع» هرگز به معنای رفع تکلیف در این دنیا نیست ▫️در بین سخنان اهل معرفت یا اشعار شاعران #عارف، گاه ابیات و عباراتی به چشم می‌خورد که اگر معنای آنها شرح و توضیح داده نشود و مقصود گوینده کلام به‏خوبی تبیین نگردد، به‏صورت آموزه‌ای مخالف با دستورات #شرع مقدس جلوه‌گر می‌شود. از جمله این عبارات که موجب گردیده برخی از علمای دین، عارفان راستین را به #اباحه‌گری و شریعت‏گریزی متهم سازند، جمله معروف و مشهور « إذا ظهرت الحقايق بطلت الشرايع» است. 🔹مدعای ما این است که این عبارت و عبارت‌هایی از این دست، هرگز به معنای رفع #تکلیف در این دنیا نیست، بلکه مقصود از این عبارت، همان معنایی است که از برخی آیات و روایات استفاده می‌شود؛ یعنی تا وقتی مرگ فرا نرسیده و هنوز حجاب دنیا از جلو دیدگان برطرف نگشته و پرده‌ها کنار نرفته، شرایع اعتبار دارند و انسان می‌تواند بر اساس آنها در طریقت قدم نهاده و بدین‌گونه مقدمات قرب و وصول خویش را به حقیقت فراهم آورد؛ لیکن وقتی مرگ او فرا برسد و حجاب‌ها و پرده‌ها از جلو چشمانش کنار روند، شرایع برای او اعتباری ندارد و دیگر نمی‌تواند کاری انجام دهد، بلکه او می‌ماند و اعمالی که انجام داده است. 📚 موضوع مقاله: بررسی مسئله «ظهور حقایق و بطلان شرایع» در عرفان اسلامی 🖋حسن رمضانی #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️حکیم آقاعلی مدرس زنوزی و اصالت وجود ▫️حکیم آقاعلی مدرس زنوزی (1234-1307ق) پس از صدرالمتألهین و مولا علی نوری، یکی از برجسته‌ترین فیلسوفان در حوزه #حکمت_متعالیه است. ویژگی بارز او، جمع میان نظام حکمی صدرایی و روش تحلیلی سینوی است. 🔸یکی از مسائلی که او به‌مناسبت در بدایع مطرح کرده، مسئله #اصالت_وجود و اعتباریت ماهیت است. وی به‌تبع مولا علی نوری در تصویر این مسئله دو تقریر دارد. در تقریری، مدعا به نحوی تصویر شده است که صدق آن بدیهی یا قریب به بدیهی است و بهتر است بگوییم در این تقریر مدعا در ضمن برهانی با مقدماتی بدیهی تصویر شده است؛ به‌طوری‌که در ضمن آن، مدعا، هم تصویر می‌شود هم اثبات‌ و در نتیجه، باید این تقریر را برهان بر درستی مدعا، بلکه بهترین برهان بر آن دانست؛ برخلاف آن، در تقریر دیگر او، درستی مدعا بدیهی یا قریب به بدیهی نیست و نیازمند برهان است. 👈این مقاله توضیح و شرح درباره این دو تقریر است. 📚 موضوع مقاله: تقریر حکیم مدرس از تصویر اصالت وجود 🖋عبدالرسول عبودیت #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️ با ارجاع مفاهیم فلسفی به علم حضوری، قضایای برآمده از این دسته مفاهیم ضمانت صحت می‏‌یابد ▫️از مباحث مهم معرفت‌‏شناسی، مبنا پیدا کردن برای علم و معرفت است؛ مبنایی که ضمانت صحت داشته باشد و ضمانت آن ذاتی باشد و از غیر کسب نکرده باشد. 🔸از جمله این مبناگروی، ارجاع علوم حصولی به علم حضوری است که از سوی مرحوم علامه‌طباطبایی برجسته و تبیین شد و دستاوردهای مهم معرفت‏شناسی دارد؛ به ‏ویژه با توجه به توسعه آن از سوی شاگردان ایشان همچون شهید مطهری. 🔹از جمله این ارجاعات، ارجاع مفاهیم فلسفی به علوم حضوری است که مفهوم علت و معلول از این دسته مفاهیم است؛ مفاهیمی که از سوی هیوم ساخته ذهنی و از سوی کانت قالب ذهنی پنداشته شد و معرفت‌‏شناسی را به سمت شکاکیت و نوعی نسبیّت کشاند. 👈با ارجاع این دسته از مفاهیم به علم حضوری، قضایای برآمده از این دسته مفاهیم ضمانت صحت می‏‌یابد و می‌تواند ناظر به واقع باشد؛ هر چند بدون این ارجاع نیز اصل علیّت و بدیهیات اولیه بشر قابل دفاع است که نوشتاری جدا می‌طلبد و اصل مطلب در کلمات فارابی آمده است. 📚 موضوع مقاله: ارجاع علم حصولی به علم حضوری از نظر علامه طباطبایی 🖋حسن معلمی #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️ اشتراک و افتراق برهان صدیقین ملاصدرا و آقاعلی مدرس 🔸هر دو فیلسوف برهانشان را با نفی اصالت #ماهیت و اثبات اصالت وجود آغاز می‌کنند و به تشکیک وجود می‌رسند. اما #ملاصدرا از تشکیک وجود، مراتب وجود و اعلامرتبه را استخراج و براین‌اساس وجود را به مستغنی از غیر و محتاج به غیر تقسیم می‌کند. 🔹اما آقاعلی مدرس از تشکیک وجود به مراتب وجود منتقل نمی‌شود، که دراین‌صورت مانند ملاصدرا باید وجود را مقسم مراتب و لابشرط در نظر بگیرد، بلکه نظرش را به خود وجود ازآن‌نظرکه وجود است، معطوف می‌کند و آن را حقیقت وجود می‌نامد و احکام آن را بررسی می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که حکم وجود ازآن‌روی که وجود است، این است که مبدأ ندارد و هر چیزی که مبدأ ندارد، واجب‌الوجود است. پس حقیقت وجود، واجب‌الوجود است. روشن است که حقیقت وجود همان اعلامرتبة وجود است؛ زیرا غیر از اعلامرتبة وجود، همة مراتب دیگر دارای نقص و عدم‌اند و و نقص و عدم نشانه معلولیت است. بنابراین، آقاعلی مدرس از تقسیم وجود برای اثبات واجب‌الوجود بهره نمی‌گیرد؛ برخلاف ملاصدرا که از تقسیم بهره گرفته است. 📚 موضوع مقاله: تقریر برهان صدیقین آقاعلی مدرس زنوزی (سیری در «رسالة في طریقة الصدیقین» آقاعلی مدرس) 🖋عسکری سلیمانی امیری #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

#فصلنامه_علمی_پژوهشی ✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️ برهان صدیقین در کلام آقاعلی مدرس زنوزی 🔸برهان صدیقین که از ابداعات فیلسوفان مسلمان است، از معتبرترین برهان‏ها بر وجود حق ‏تعالی و صفات ذاتیه و فعلیه اوست. در این عرصه فیلسوفانی چون ابن‌سینا، ملاصدرا و تابعان ملاصدرا از ملاعلی نوری تا علامه‌طباطبایی قلم زده‌اند. 🔹آقاعلی مدرس یکی از فیلسوفان صدرایی است که در رسالة في طریقة الصدیقین خود برهان ویژه‌ای اقامه کرده است. در این برهان او از ماهیت من حیث هي آغاز می‌کند و با اثبات اصالت و تشکیک وجود، بدون روی‏آوری به تقسیم وجود، احکام حقیقت وجود یا وجود من حیث هو وجود را به دست می‌آورد و نشان می‌دهد وجود من حیث هو وجود واجب‏الوجود است و از واجب‏الوجود صفات ذاتیة و سپس صفات فعلیه‌اش را نتیجه می‌گیرد. 👈این برهان ازآنجا‌که بر تقسیم وجود مبتنی نیست، از برهان‌های صدیقینی که از تقسیم وجود بهره می‌گیرند، برتر است؛ زیرا در برهان‌های تقسیم، قسمی از آن وجود ممکن است. ازاین‌رو، محتمل است که قسم ممکن که همان وجود خلقی است، وجود واجب و خدای متعال را نتیجه داده باشد. اگر چنین احتمالی روا باشد، احتمالاً برهان صدیقین نباشد؛ درحالی‌که اگر از تقسیم وجود بهره نگرفته باشیم، این احتمال به‌طور کلی منتفی است. 📚 موضوع مقاله: تقریر برهان صدیقین آقاعلی مدرس زنوزی (سیری در «رسالة في طریقة الصدیقین» آقاعلی مدرس) 🖋عسکری سلیمانی امیری #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami

✅ نمایی از فصلنامه‌های علمی_پژوهشی مجمع عالی حکمت اسلامی ⬅️ حمل الشيء علی نفسه... 🔸«حمل الشيء علی نفسه» از جمله قضايايي است كه مفاد آن از زمان ارسطو مطرح شده است. مهم‌ترين پرسش‌ها درباره اين موضوع عبارت‌اند از: 1. آيا حمل الشيء علي نفسه حداقل شرايط يك قضيه را دارد؟ 2. آيا اين قضيه گزارشي از عالم واقع مي‌دهد؟ و 3. رابطه آن با اصل عدم تناقض چگونه است و در مباني منطقي كدام يك از اين دو اصل مقدم‌اند؟ 🔹منطق‌دانان مسلمان ذيل عنوان «حمل الشيء علی نفسه» و #فيلسوفان غرب ذيل واژه‌هاي «توتولوژي»، «اصل هوهويت» و «قضاياي تحليلي» به مباحث مربوط به آن پرداخته‌اند. دراين‌ميان، شيوه ورود و خروج مدرس #زنوزي به مسائل اين نوع حمل و تقرير وي از مشکلات اين موضوع، از امتياز ويژه‌اي برخوردار است. ⬅️در اين مقاله پس از بررسي ديدگاه‌هاي فيلسوفان و منطق‌دانان مسلمان، به تحليل ديدگاه‌هاي مدرس زنوزي و مقايسه ميان ديدگاه‌هاي منطق‌دانان مسلمان و فيلسوفان غرب پرداخته و در پايان نظر برگزيده خود را در باب هر يك از مهم‌ترين مسائل اين موضوع بيان كرده است. 📚 موضوع مقاله: «حمل الشيء علی نفسه»در رساله حمليه و نزد منطق‌دانان مسلمان و فيلسوفان غرب 🖋احمد ابوترابی #فصلنامه_علمی_پژوهشی #مجمع_عالی_حکمت_اسلامی 🆔@hekmateislami