💥اختصاصی فقه؛ به مذاق دولت نگاهی انتقادی به مقاله سروش محلاتی در کتاب «فقه و دولت» صفحه۱از۴ @rozaneebefarda 🔻🔻🔻 🔹«فقه و دولت» عنوان کتابی است که #مؤسسه_فهیم (شاخه حوزوی جریان #اعتدال و تاسیس شده توسط کاظن قاضی زاده از اعضای مؤثر #نشست_اساتید) منتشر کرده و حاوی دیدگاه‌های آقایان:« سیف‌الله صرامی، عبدالله حاجی صادقی-محمدجواد ارسطا، #محسن_غرویان -هاشم نیازی، کاظم قاضی‌زاده، #محمد_سروش_محلاتی، #سیدجواد_ورعی، مهدی پورحسین، محمدهادی فتاح، #احمد_عابدی، محمدجواد فخار طوسی و حجت‌الله بیات» است. 🔻در ادامه به نقد یکی از نوشتارهای مندرج در این مجموعه خواهیم پرداخت. 🔸محمد سروش محلاتی؛ ستون‌نویس سابق روزنامه جمهوری اسلامی که امروز بر مسند تدریس فقه نشسته است. کسی که با دو دوست دیرینه‌اش «سید ضیاء مرتضوی» و «سیدجواد ورعی» مؤسسه‌ای به نام « #مفتاح_کرامت » تأسیس کردند و آن را اداره می‌کنند و البته ارتباط خوبی با شبه‌گفتمان دولت اعتدال دارند. این مؤسسه به تازگی کتابی با عنوان «فقه و دولت» که مجموعه‌ای از مقالات و گفتارهاست منتشر کرده است. وابستگی سیاسی برخی از نگارنده‌ها به برخی جریانات غرب‌زده واضح است و قرار گرفتن نام برخی دیگر در کنار آن‌ها موجب تعجب و تأسف است. این کتاب تحت عنوان «مجموعه نظریه‌پردازی‌های مؤسسه فهیم» چاپ شده است و انتظار می رود از استحکام علمی فوق‌العاده‌ای برخوردار باشد چراکه نظریه‌پردازی در حوزه دین؛ در مرز باریک نوآوری و بدعت قرار دارد و ناشی بودن نظریه‌پرداز یا گرایش‌های شخصی وی او را در مهلکه بدعت خواهد انداخت. از این کتاب مقاله «تأملی در مشروعیت امر به معروف و نهی از منکر فراگفتاری» از محمد سروش محلاتی را انتخاب کردیم تا مشتی باشد از خروار تازه‌پیدای فهیم. 🔸محمد سروش محلاتی در این مقاله بررسی می‌کند که آیا «امر به معروف و نهی از منکر عملی» از دید شرع جایز است یا خیر؟ وی تلاش می‌کند نهی از منکر عملی را زیر سؤال ببرد اما آیا تلاش وی مطابق چارچوب و اصول فقهی انجام شده است یا گرایش سیاسی خاص وی در تعیین پاسخ مؤثر بوده است و بر استنتاج او سایه انداخته است؟ برای رسیدن به جواب مطالب وی را بررسی می‌کنیم. 🔹نویسنده در ابتدای سخن خود می‌گوید: «از امر به معروف و نهی از منکر یدی دو تفسیر مختلف وجود دارد که در فقه ما سابقه دارد. الف) شخص آمر به معروف به گونه‌ای عمل کند که با عمل خود الگویی ارائه کند که در رفتار دیگران تأثیر بگذارد. شیخ طوسی در کتاب نهایه این تفسیر را ذکر کرده و عده‎ای دیگر همین تعبیر را دارند...»(فقه و دولت ص259) با نگاهی به نهایه می‌بینیم که شیخ طوسی نهی از منکر یدی را منحصر در ارائه الگوی عملی نمی‌کنند ایشان می‌فرمایند: « و الأمر بالمعروف يكون باليد و اللّسان.فأمّا باليد، فهو أن يفعل المعروف و يجتنب المنكر على وجه يتأسّى به النّاس... و قد يكون الأمر بالمعروف باليد بأن يحمل النّاس على ذلك بالتأديب و الرّدع و قتل النّفوس و ضرب من الجراحات... و إنكار المنكر يكون بالأنواع الثلاثة التي ذكرناها: فأمّا باليد، فهو أن يؤدّب فاعله بضرب من التأديب: إمّا الجراح أو الألم أو الضّرب. » 🔹ظاهرا جناب سروش محلاتی تنها خط ابتدایی را خوانده‌اند و ما بقی را ندیده‌اند یا دیده‌اند ولی آگاه کردن مخاطب از آن را به صلاح ندیده است. آقای سروش محلاتی ادعا می‌کنند که عده‌ای دیگر نیز همین تفسیر را از امر به معروف یدی دارند ولی منبعی برای کلام خود ذکر نمی‌کنند. 2. نویسنده در بخش دیگری از مقاله می‌گوید:«عده‌ای از فقها وجوب امر به معروف و نهی از منکر را عقلی می‌دانند. این بزرگان وجوب امر به معروف و نهی از منکر را مستند به قاعده لطف می‌دانند. طبق تقریر متکلمین هر عملی که مقرب عبد به خدا باشد به اقتضای لطف بر خدا لازم است که آن را انجام دهد، البته به گونه‌ای که موجب اضطرار و الجاء بنده نشود.... [بر همین اساس] باید امر به معروف کرد البته نه به گونه‌ای که سلب اختیار از دیگران کند چون با قاعده لطف در تناقض خواهد بود.»(فقه و دولت ص261-260) 🔹سروش محلاتی از این مطلب نتیجه می‌گیرد که طبق دلیل عقلی؛ نهی از منکر شامل اقدام عملی نمی‌شود چراکه موجب الجاء است و الجاء خلاف لطف. اما به این استدلال از چند حیث اشکال وارد است: الف) آن‌چه موجب الجاء است و خلاف لطف؛ رفع‌الاختیار من جانب الله است و نه دفع‌الاختیار من جانب الخلق آن هم به نحو جزئی. انسان موجودی است ذاتا مختار در نتیجه اگر قوه اختیار از دایره وجود او حذف شود یکی از کمالات ذاتی وی از او سلب شده است و این خلاف لطف است به علاوه قوه اختیار سرمنشأ تکلیف و پیش‌رفت معنوی انسان است و سلب این قوه از این حیث نیز خلاف لطف است. متکلمین به این حالت الجاء می‌گویند که همان رفع‌الاختیار است. 🔻لینک صفحه دوم یادداشت: https://eitaa.com/rozaneebefarda/2350 @rozaneebefarda ادامه👇