هدایت شده از ✍ یادداشت‌های محمدجواد اخوان 🇮🇷 ☫
نقشه‌راه تحول دائمی دانشگاه‌ها
رهبر معظم انقلاب‌اسلامي در ديدار استادان، نخبگان و پژوهشگران علمي و دانشگاهي بيانات مهمي را ارائه فرمودند كه مي‌توان از چكيده اين بيانات محورهاي راهبردي حركت مطلوب دانشگاه (به‌عنوان مركز ايجاد و پرورش قوه عاقله) در شرايط كنوني كشور را فهم كرد. با توجه به تأكيد معظم‌له به صيرورت و تحول دائمي دانشگاه‌ها و انتظارات نظام از اين حوزه، مي‌توان ادعا نمود كه اين بيانات در واقع حاوي #نقشه‌راه تحول دانشگاه‌ها به‌سوي وضعيت مطلوب براي كشور است كه در اين نوشتار به‌اختصار موردبررسي قرار مي‌گيرد.
۱- پيش‌نياز اين تحول دائمي، اصلاح نگاه به دانشگاه است، به‌گونه‌اي كه در تعبيرات حضرت امام خامنه‌اي (مدظله‌العالي) نيز مشاهده مي‌گردد «درگير شدن دانشگاه با مسائل كشور» و به‌طوركلي «رويكرد #مسئله‌محور و كارگشايانه» بايد در دانشگاه ساري و جاري‌شده و نگاه جامعه به دانشگاه نيز بر همين اساس تنظيم گردد.
نمونه‌هايي كه در بيان معظم‌له مورداشاره قرار گرفت همچون حوزه‌هاي اقتصاد، صنعت، #آسيب‌هاي_اجتماعي و زنجيره چرخه توليد و مصرف به‌خوبي نشان مي‌دهد كه چرخ‌هاي پيشرفت كشور تا چه حد منوط به تحول و نقش‌آفريني هرچه بيشتر مراكز علمي و به‌خصوص دانشگاه‌هاست. اگر در بسياري از حوزه‌ها كاستي‌هايي مشاهده مي‌گردد به اين نقطه‌ضعف در حوزه دانشگاهي بي‌ارتباط نيست.
البته اين مهم نيازمند عزمي مديريتي از سوي مسئولان اجرايي نيز هست كه در جاي خود شايسته بررسي و مداقه بيشتر است.
۲- پس از اصلاح نگاه بنيادين، نقطه ابتدايي تحول دائمي در دانشگاه‌ها تبديل رويكرد «مصرف‌كنندگي علم» به «#توليدكنندگي علم» است و اين مهم تحقق نمي‌يابد مگر با تقويت روحيه خودباوري و #اعتمادبه‌نفس_ملي در اصحاب دانشگاه و پژوهش و جوشيدن چشمه‌هاي تلاش مجاهدانه و خستگي‌ناپذير در مسير #جهاد_علمي.
3- نگاه بومي و اسلامي انقلاب‌اسلامي در حوزه دانش و پژوهش در ابعاد مختلفي قابل‌فهم و مداقه است، اما در حوزه علوم انساني اين نگاه، ويژه و داراي آرمان‌هاي متعالي‌اي است. اكنون نزديك به چهار دهه است در محافل علمي و حاكميتي از لزوم #تحول_در_علوم_انساني و اسلامي سازي آن سخن به ميان مي‌آيد و انصافاً تلاش‌هايي نيز در اين زمينه انجام‌گرفته، اما مع الاسف حاكم شدن نگاه سليقه‌اي بر برخي مقام‌هاي ذي‌ربط، فقدان برنامه بلندمدت و نيز تلاش بي‌وقفه جريان غرب‌گراي قدرتمند در حوزه علوم انساني دانشگاه‌ها، سبب شده عملاً راه زيادي را همچنان در پيش داشته باشيم. اكنوني يكي از محورهاي تحول دانشگاه‌ها فعال شدن در اين مسير و شتاب بخشي به آن است.
۴- در عين تحول اسلامي و بومي در علوم، عبور از ركود و درجازدگي علمي نيز ضرورت‌هاي حوزه علوم انساني است. علوم انساني براي آنكه بتواند به پرسش‌هاي مهم و كاربردي جامعه و مطابق با مقتضيات زماني و مكاني پاسخ دهد، بايد از قالب‌هاي كليشه‌اي عمدتاً $ترجمه‌اي موجود كه متعلق به سال‌ها پيش و به‌دوراز مقتضيات كشور ما تعريف گرديده خارج‌شده و در اين ميان مي‌توان از برخي رهيافت‌هاي روز دنيا كه تنوع شرايط جوامع را به رسميت مي‌شناسند بهره جست.
۵- دانشگاه به‌عنوان كانون تحرك علمي و مركز حضور جوانان پرشور، نقش موتور محرك پيشرفت جامعه را هم ايفا مي‌كند و يأس و #نااميدي و يا اميدواري و #خودباوري جوانان دانشجو و پژوهشگر دانشگاهي در تغيير گرايش‌هاي مثبت و منفي جامعه مؤثر است. ازاين‌رو تحول دانشگاه بايد در مسيري تعريف گردد كه مولد احساسات مثبت و انگيزش‌هاي مفيد اجتماعي باشد.
۶- توجه به هدفمند كردن تحقيقات و پژوهش‌ها» نكته ديگر مورد تأكيد معظم‌له براي تحول دانشگاه‌ها بود كه دو هدف اساسي «تأمين نيازها و حل مسائل كشور» و «رسيدن به اوج و #مرجعيت_علمي و حضور در جمع سرآمدان جهاني علم» غايت اين هدفمندي خواهد بود.
۷- مسئله #آمايش آموزش عالي نيز از محورهايي است كه در تحول دائمي دانشگاه بايد بدان توجه داشت. توجه به اين ضرورت، موجب تقسيم‌كار ملي ميان دانشگاه‌ها در بخش‌هاي مختلف علمي و سهولت در هم‌افزايي، برنامه‌ريزي براي رشد علمي و ارزيابي وضع علمي كشور مي‌گردد.
۸- در حال حاضر #اسناد_بالادستي مفيدي وجود دارد كه به دليل اعمال سلايق شخصي مديريتي و فقدان انديشه راهبردي در برخي مسئولان، مورد غفلت واقع مي‌شوند. اسنادي همچون «سند آمايش آموزش عالي» و «نقشه جامع علمي كشور» بخش مهمي از اهداف نظام در اين حوزه را معين و قابل‌دسترسي نموده كه متأسفانه به دلايلي كمتر موردتوجه قرارگرفته است. به نظر مي‌رسد حاكم شدن سندي همچون «#نقشه_جامع_علمي» نيازمند جهدي تمام‌عيار از بدنه دانشگاهي است، به‌گونه‌اي كه به مطالبه‌اي ملي و نخبگاني تبديل‌شده و مديراني كه تعمداً مانع اجراي آن مي‌گردند، ناچار به تن دادن به اجراي چنين سند بالادستي‌اي شوند.
@mjakhavan