✅ مضمضه کردن آب هنگام روزه
طبق نظر #امام_خمینی اگر روزهدار آب را بدون قصد آشامیدن وارد دهان و #مضمضه کند و بعد بدون اختیار آب وارد حلق بشود و پایین برود، روزهاش باطل میشود. (1) البته باید ادامۀ روز را از انجام مبطلات #روزه اجتناب کند و پس از ماه #رمضان هم قضای آن را بجا آورد و کفاره هم لازم نیست.
اما طبق نظر آیتالله #سیستانی فقط کسی که آب را برای رفع تشنگی مضمضه کند و آب بیاختیار فرو رود، باید روزهاش را قضا کند و اگر مضمضۀ او جهت دیگری داشته باشد، و آب بدون اختیار پایین برود، روزه صحیح است؛ (2)
طبق نظر آیتالله #خامنه_ای در غیر مضمضه برای وضوی نماز واجب، اگر آب بیاختیار فرو رود، بنا بر احتیاط واجب مکلف روزۀ آن روز را قضا نماید. (3)
⚠ این مسئله اولاً فقط برای آب است نه برای غذا و چیزهای دیگر؛ (4) و ثانیاً مربوط به مضمضمه است نه استنشاق. (5)
_____
1- توضیح المسائل امام خمینی، م 1688
2- توضیح المسائل جامع آیتالله سیستانی، م 2048، مورد نهم
3- استفتائات جدید، اردیبهشت 1399، قسمت « فرو رفتن بی اختیار آب در هنگام روزه» به لینک زیر:
https://www.leader.ir/fa/content/24435
4- توضیح المسائل جامع آیتالله سیستانی، م 2048، مورد نهم؛ استفتائات جدید، اردیبهشت 1399، قسمت«مراجعه به دندانپزشکی در حال روزه» به لینک زیر:
https://www.leader.ir/fa/content/24435
5- توضیح المسائل جامع آیتالله سیستانی، م 2048، مورد نهم؛ استفتائات جدید، اردیبهشت 1399، قسمت«استنشاق در حال روزه» به لینک زیر:
https://www.leader.ir/fa/content/24435
✅ رسالۀ نماز و روزه حضرت آیتالله خامنهای منتشر شد
در فرستههای قبلی به این کتاب اشاره کرده بودیم.
air.ir/ZYmSr
✅ مسافرت پیش از ظهر ماه رمضان
هرگاه روزهدار پیش از ظهر مسافرت نماید، طبق نظر آیتالله #خامنه_ای در صورتی که از شب قبل قصد سفر کرده باشد، روزهاش باطل است. ولی اگر قصد سفر در روز بوده بنابر احتیاط واجب روزه بگیرد و پس از ماه رمضان آن روز را قضا کند. اما بنا بر نظر #امام_خمینی و آیتالله #سیستانی اگر روزهدار پيش از ظهر مسافرت كند، وقتی به حد تَرَخُّص برسد، نمیتواند آن روز را روزه بگیرد؛ چه شب قبل قصد سفر داشته یا نداشتهاست.
_______
توضیح المسائل امامخمینی، م 1721؛ توضیح المسائل جامع آیتالله سیستانی، م 2105/ رسالۀ نماز و روزه، م 938
⚠ اصلاحیه
آنچه از #امام_خمینی پیرامون #مضمضه ذکر شد، ناقص بود. ضمن عرض پوزش به جهت اشتباه صورتگرفته، نظر کامل ایشان پیرامون مضمضه تقدیم میگردد:
اگر روزهدار آب را بدون قصد آشامیدن وارد دهان و مضمضه کند و بعد بدون اختیار آب وارد حلق بشود و پایین برود، روزهاش باطل میشود؛ مگر اینکه مضمضۀ او برای وضو یا غسل بوده باشد. فرقی هم ندارد هدف از وضو ادای نماز واجب بوده یا ادای نماز مستحب یا به قصد مطلق طهارت وضو گرفته شده باشد. گرچه احتیاط مستحب است اگر شخص برای نماز واجب وضو گرفته و مضمضه کرده و آب بیاختیار فرورفته، روزهاش را قضا کند.
البته اگر #روزه باطل شود (مضمضه برای غیر وضو)، باید ادامۀ روز را از انجام مبطلات روزه اجتناب کند؛ پس از ماه رمضان هم قضای آن را بجا آورد و کفاره هم لازم نیست.
_________________
العروة الوثقی، کتاب الصوم، فصل فیما یوجب القضاء دون الکفارة، مورد نهم؛
تحریر الوسیلة، کتاب الصوم، القول فیما یترتب علی الافطار، مورد نهم
⚠ قابل توجه مقلدین محترم آیتالله سیستانی
چاپ جدید کتاب شریف منهاج الصالحین که در سایت رسمی دفتر ایشان به نشانی
https://www.sistani.org/arabic/
نیز بارگذاری شدهاست، در موارد متعدد، تفاوتهایی با چاپ قدیم این کتاب دارد؛
لذا لازم است مقلدین ایشان حتماً آخرین نظرات معظمله را که در چاپ جدید منعکس شده، مبنای عمل قرار دهند و به چاپهای قدیمی اکتفا نکنند.
✅ آیا در ماه مبارک رمضان میتوان به دندانپزشکی رفت؟
📝 اگر مطمئن باشیم که در صورت مراجعه به دندانپزشک حتماً آب (یا هر چیز دیگر) از حلق ما پایین میرود (حتی بدون اختیار)، در اینجا تا ضرورتی نباشد نباید در طول روز ماه #رمضان به دندانپزشکی رفت. اما اگر چنین اطمینانی نباشد، ایرادی ندارد که دندانپزشکی برود و اگر رفت باید مراقبت کند که چیزی از حلق پایین نرود، اما آب اگر پایین رفت، همان احکام #مضمضه را دارد که قبلاً ذکر شد. بنابراین طبق نظر #امام_خمینی و آیتالله #خامنه_ای باید باقی روز را امساک کند و بعد از ماه رمضان هم طبق نظر امام بنا بر فتوا و طبق نظر آیتالله خامنهای بنا بر احتیاط قضای این روز را بجا بیاورد.
البته طبق نظر آیتالله #سیستانی، اگر قبل از رفتن اطمینان نداشت چیزی پایین میرود، ولی بعداً بدون اختیار پایین رفت، اشکالی ندارد و روزه صحیح است.
#روزه
✅ روزه گرفتن کسانی که به مشقت میافتند؛ مانند خردسالان یا کارکنان برخی مشاغل سخت
📝 دختران و پسرانی که تازه به سنّ بلوغ رسیدهاند، مانند بزرگسالان مکلّف هستند و باید وظایف شرعی چون نماز و روزه و حجاب را انجام دهند؛ و ترک آن به صرف دشواری، ضعف جسمانی و مانند آن جایز نیست؛ اما ممکن است روزه برای آنها عسر و حرج (زحمت و مشقت زیاد) داشته باشد. همچنین افرادی نیز هستند که به مشاغل سخت اشتغال دارند و امرار معاش آنها وابسته به کارشان است و روزه برای آنها مشقت غیرقابل تحمل دارد.
وظیفۀ اولیۀ این افراد این است که سحری بخورند و نیت روزه کنند (طبق نظر آیتالله #سیستانی خردسالان قصد قربت مطلقه کنند؛ یعنی خصوص روزۀ واجب را نیّت نکنند؛ بلکه از مبطلات روزه پرهیز کنند و قصدشان از این کار به طور کلّی قربةً الی اللّه باشد.)؛ اما اگر در میان روز تحمل گرسنگی و تشنگی برای آنان غیر قابل تحمل شد، بنا بر نظر آیتالله سیستانی میتوانند تنها بقدر ضرورت (بنا بر احتیاط واجب) بخورند و بیاشامند و باقی روز را باید از انجام مبطلات روزه اجتناب کنند، ولی بنا بر نظر #امام_خمینی میتوانند روزۀ خود را افطار کنند و لازم نیست حتماً بقدر ضرورت باشد و لازم نیست باقی روز را از انجام مبطلات روزه اجتناب کنند. البته به هر حال روزۀ آنها باطل میشود و باید بعداً قضای آن را بجا آورند.
ضمناً اگر میتوانند با کاهش فعالیت بدنی و خوردن سحری مقوی، بدون سختی غیرقابل تحمل روزه بگیرند، باید این کار را بکنند.
⚠ البته اگر روزه برای آنان ضرر داشته باشد یا بعداً موجب مریض شدنشان بشود یا بترسند که مریض شوند، احکام مریض بر آنان جاری است و روزه گرفتن بر آنها واجب نیست.
نظر ایتالله #خامنه_ای نیز مشابه همین است که عرض شد، با این تفاوت که ایشان قائل به یک تفصیل هستند:
«اگر وضعیت مکلف به گونهای است که به خاطر ضعف جسمانی یا طولانی بودن روز، روزه گرفتن به خودی خود ـ حتی با ترک فعالیت و مراعات تغذیه ـ سختی فوق العاده داشته باشد، در این صورت بنا بر احتیاط واجب روزه بگیرد و وقتی به سختی فوق العاده افتاد، افطار کند و قضای آن را بگیرد؛ اما اگر سختی فوق العاده داشتن ادامۀ روزه به دلیل فعالیت مانند اشتغال به کار یا تحصیل و مطالعه باشد، در این صورت بنابر فتوا باید روزه بگیرد و هر گاه به سختی فوق العاده افتاد، افطار کند و قضای آن را بگیرد.»
#روزه
✅ وظیفۀ نمازگزار هنگام استماع آیۀ سجده
اگر نمازگزار آیاتی را که سجدۀ واجب دارند، بشنود طبق نظر #امام_خمینی و آیتالله #سیستانی بنا بر احتیاط واجب و طبق نظر آیتالله #خامنه_ای بنا بر فتوا در هنگام #نماز با اشاره #سجده را انجام دهد و پس از نماز طبق نظر آیتالله سیستانی بنا بر احتیاط واجب بطور معمول سجده کند. (امام سجدۀ بعد از نماز را بنا بر احتیاط مستحب میدانند و آیتالله خامنهای لازم نمیدانند.) (1)
به طور کلی طبق نظر آیتالله سیستانی اگر هر زمانی آیۀ سجدهدار بطور زنده – نه به صورت ضبط شده- شنیده شود و سجده کردن میسر نباشد، باید ایماء کرد و بعداً هر وقت میسر شد، سجده انجام داد. (2)
⚠ ذکر این نکته هم لازم است که اگر انسان موقعی كه آیۀ سجدهدار را گوش میدهد، خودش نیز آن را بخواند، باید دو سجدۀ تلاوت به جا آورد. (3)
_______
1- تحریر الوسیلة، کتاب الصلاة، القول فی قراءة و الذکر، م 4؛ توضیح المسائل جامع آیتالله سیستانی، م 1298؛ رسالۀ نماز و روزه، م 178
2- بخش پرسش و پاسخ پایگاه رسمی دفتر آیتالله سیستانی؛ موضوع ایات سجده؛ پرسش شمارۀ 7
3- العروة الوثقی، کتاب الصلاة، سائر اقسام السجود، م 8؛ توضیح المسائل جامع آیتالله سیستانی، م 1291
✅ کارت به کارت کردن فطریه برای فقیر
📝 انسان میتواند از فقیر وکالت بگیرد و فطریهای را که کنار گذاشته به وکالت از فقیر دریافت کند و سپس به همان مقدار، با اجازۀ فقیر، از حساب خود به حساب فقیر پول واریز کند. آنچه گفته شد مربوط به کسی است که #فطریه را کنار گذاشته و در این مطلب اختلافی بین فقها نیست.
⚠ اما اگر فطریه را کنار نگذاشته طبق نظر آیتالله #خامنه_ای میتواند به نیت پراخت فطریه، پول را به حساب فقیر واریز کند؛ اما آیتالله #سیستانی چنین کاری را کافی نمیدانند؛ بنابراین طبق نظر ایشان مکلف باید به همان صورت قبل (اخذ وکالت از فقیر و ...) عمل نماید.
✅ تفاوتها و اشتراکات کفاره و زکات فطره (فطریه)
(بخش اول)
اشتراکات:
1- هر دو (پرداخت #کفاره و #زکات_فطره) واجب عبادی هستند؛ یعنی در هر دو عمل باید مکلف قصد قربت داشته باشد؛ پس اگر دیگری بدون اطلاع مکلف از جانب او کفاره یا زکات پرداخت کند، کافی نیست و برای این دو عمل مکلف یا باید مستقیماً پرداخت کند، یا به کسی وکالت بدهد یا به کسی اذن بدهد که از جانب او پرداخت کند.
2- در هر دو عمل، کافی است کفاره یا #فطریه به فقیر داده شود و لازم نیست به فقیر بگویند که آنچه دریافت کرده، کفاره یا زکات است.
3- کفاره را نمیشود به فقیری که واجبالنفقۀ انسان است (مانند همسر و فرزندان)، داد؛ همچنین زکات فطره را هم نمیتوان از جهت فقیر بودنِ افراد واجبالنفقه به آنها پرداخت کرد (مصرف زکات جهات دیگری هم بجز صرف کردن برای فقرا دارد؛ شاید از جهات دیگر بتوان به افراد واجبالنفقه زکات داد، اما اگر کسی بخواهد زکات را به فقیر بدهد، نمیتواند به فقیری بدهد که واجبالنفقهاش است.).
✅ تفاوتها و اشتراکات کفاره و زکات فطره (فطریه)
(بخش دوم)
تفاوتها:
1- در #کفاره حتماً باید طعام به فقیر تملیک شود و پول آن کافی نیست؛ اما در #زکات_فطره حتماً لازم نیست طعام به فقیر داده شود، بلکه پول آن هم کافی است.
2- کفاره حتماً باید به ملک فقیر دربیاید؛ اما #فطریه لازم نیست حتماً به ملک فقیر دربیاید، بلکه اگر صرف در امور فقیر هم شود، کافی است.
3- کفاره تا وقتی به ملک فقیر درنیاید، مال خود مکلف است؛ اما در مورد فطریه همین که مکلف مالی را به عنوان فطریه کنار گذاشت و از سایر اموال خود خارج کرد، از ملک او خارج شده و باید آن مال به فقیر داده شود (یا صرف در امور فقیر گردد)
4- کفاره و فدیۀ غیر سید را میتوان به سید داد، ولی فطریۀ غیر سید را نمیتوان به سید داد.
ادامه دارد ...
✅ تفاوتها و اشتراکات کفاره و زکات فطره (فطریه)
(بخش سوم)
تفاوتها:
5- در #کفاره و #فدیه، غنا (توانایی مالی؛ در مقابل فقر) شرط نیست؛ یعنی اگر کسی فقیر هم باشد، کفاره و فدیه بر ذمۀ اوست و هر زمانی که مقدور شد، بنا بر احتیاط واجب آن را بپردازد؛ اما در #فطریه اینگونه نیست و اگر کسی فقیر باشد، (اینکه شخص باید چه شرایطی داشته باشد، که شرعاً فقیر محسوب شود، در کتب فقهی مانند رسالههای عملیه ذکر شدهاست) فطریه بر او واجب نیست.
6- پرداخت کفاره و فدیه فوریت ندارد (البته نباید بقدری تأخیر انداخت که عرفاً بیاعتنایی و کوتاهی تلقی شود)؛ اما فطریه را مکلف، اگر نماز عید میخواند، بنا بر احتیاط واجب باید قبل از نماز و اگر نماز عید نمیخواند، باید تا ظهر عید به فقیر بپردازد یا از مالش جدا کند. (البته اگر در آن زمان هم پرداخت نکرد از او ساقط نمیشود و باید (طبق نظر آیتالله #سیستانی بنا بر احتیاط واجب) بدون نیت ادا یا قضا پرداخت کند)
7- برای فدیه و کفاره، به هر فقیر باید حداقل یک مد (تقریباً 750 گرم) طعام داده شود؛ اما فطریۀ هر نفر یک صاع (تقریباً 3 کیلوگرم) طعام (پا پول آن) است.
8- در فدیه و کفاره هر نوع طعامی کافی است؛ اما در فطریه باید غذای متعارف شهر (یا پول آن) به فقیر داده شود.
ادامه دارد ...
⚠ احتمالا امسال هم بین مراجع معظم تقلید شاهد اختلاف در اعلام عید سعید فطر خواهیم بود.
این مسئله همیشه بین عموم مردم سوالبرانگیز بوده و بعضاً افراد در تشخیص تکلیف خود دچار اشکال میشوند و حتی متأسفانه شاهد سوء استفادههای سیاسی از این قضیه هم هستیم.
📌 انشاءالله فردا ساعت 18 حجتالاسلاموالمسلمین کریمی، نمایندۀ حضرات آیات #خامنه_ای و #سیستانی، در یک گفتوگوی زندۀ اینستاگرامی جوانب مختلف مسئله را بررسی میکنند و به سوالات مطرح در این زمینه پاسخ خواهند داد.
نشانی صفحۀ ایشان در اینستاگرام:
@karimi_bayan_ahkam
تجربه اولمون در برگزاری لایو اینستاگرامی بود و به همین دلیل کیفیت فیلم زیاد خوب نبود و بعضا ناهماهنگیهایی پیش اومد.
اما مطالب مهمی بیان شد و سعی کردیم تمام سوالات مرتبط رو جواب بدیم.
https://www.instagram.com/tv/COxoRKvgIUF/?igshid=1xvydmxgzalie
✅ تفاوتها و اشتراکات کفاره و زکات فطره (فطریه)
(بخش آخر)
تفاوتها:
9- #زکات_فطره، جزء دیون مکلف به حساب میآید و اگر پرداخت نشود و مکلف بمیرد، وراث وظیفه دارند مقدار زکات فطره را از اصل ما ترک میت جدا کرده و آن را در مورد مصرف، پرداخت کنند؛ اما در اینکه آیا #کفاره و #فدیه هم جزء دیون است و اگر پرداخت نشد و مکلف مُرد، آیا وراث وظیفهای نسبت به آن دارند یا خیر، بین فقها اختلاف نظر وجود دارد! طبق نظر #امام_خمینی جزء دیون است، اما طبق نظر آیتالله #سیستانی جزء دیون نیست.
10- مورد مصرف فدیه و کفاره فقط فقرا هستند؛ اما مورد مصرف زکات فطره، همان مصارفی است که برای زکات مال ذکر شدهاست (زکات مال بجز صرف برای فقرا، مصارف دیگری هم دارد)؛ البته برخی فقها مثل آیتالله #سیستانی احتیاط میکنند و میفرمایند فطریه هم بنا بر احتیاط واجب تنها صرف فقرا (شرایط فقیری که زکات به وی تعلق میگیرد، در کتب مفصل فقهی ذکر شدهاست) شود.
11- فدیۀ هر فرد بر عهدۀ خودش است؛ اما در زکات فطره مکلف موظف به پرداخت فطریۀ خود و نانخورانش است.
✅ بیدار کردن اهل خانه برای نماز صبح
در این رابطه به استفتائاتی از حضرات آیات #امام_خمینی، #خامنه_ای و #سیستانی توجه فرمایید:
امامخمینی:
س: بيدار نمودن افراد خانواده براى نماز صبح با چه كيفيّتی مجاز است؟
ج: اگر بيدار نكردن آنها موجب سهلانگاری و استخفاف به امر نماز باشد، بايد آنها را بيدار نمايد.
آیتالله خامنهای:
س: آیا بیدار کردن افراد خانواده برای نماز صبح جایز است؟
ج: اگر بیدار نکردن موجب سهل انگاری و سبک شمردن نماز باشد، باید آنها را بیدار کنید.
ـــــــ
س: آیا وظیفه داریم افراد را برای نماز صبح بیدار کنیم؟
ج: وظیفهای ندارید؛ مگر اینکه بیدار نکردن، استخفاف (کوچک شمردن) به امر نماز باشد.
آیتالله سیستانی:
س: اگر پدری جهت انجام فریضه نماز صبح فرزند بالغ خود را از خواب بیدار کند و این نوع بیدار کردن نوع بدی باشد که باعث ناراحت شدن فرزند شود آیا فرد بیدار کننده معصیت کرده است یا خیر؟
ج: اگر مقتضای تربیت دینی باشد و بیدار نشدن فرزند بر اثر اهمال باشد، بیدار کردن ضروری میشود.
📝 جمعبندی: این موضوع میتواند مصداقی از اصل امر به معروف باشد و در صورتی که شرایط آن (از جمله احتمال تأثیر) برقرار باشد، باید چنین کاری انجام شود. بنابراین از باب امر به معروف و نهی از منکر، در وقت نماز باید کسی را نماز نمیخواند، امر بر نماز کرد. از باب تربیت هم ولیّ نمیتواند نسبت به این مسئله بیتفاوت باشد و باید نسبت به نماز خواندن کسانی که ولایتشان را بر عهده دارد، کوشا باشد. همچنین اگر خوابیدن برخی از اهل خانه حاکی از سبک شمردن نماز باشد، باید افراد را بیدار کرد که مبادا خواب آنها به معنی استخفاف امر عظیم نماز باشد.
✅ پاک کردن وسایل الکترونیکی
📝 حکم تطهیر وسایل الکترونیکی همانند سایر اشیاست که پیشتر گفته شدهاست؛ اما بحث اینجاست که رسیدن آب به این وسایل ممکن است موجب خرابی آنها شود.
باید توجه کرد که این وسایل با آفتاب و خاک پاک نمیشوند و راهی برای تطهیرشان جز با آب وجود ندارد؛ اما لازم نیست که آب با فشار زیاد یا با مقدار زیاد بر شیء ریخته شود؛ اگر موشواره (ماوس) با خون نجس شود، ابتدا جای نجاست با دستمال برطرف میشود و بعد کافی است با یک سرنگ مقدار کمی آب روی محل نجاست روان شود و بعد هم مکلف میتواند خیلی سریع با دستمال آب را جمع کند.
بنابراین اگرچه تطهیر این وسایل کمی دشوارتر از سایر اشیاست، اما اگر کسی بخواهد تطهیر کند، راهی جز استفاده از آب ندارد. البته تطهیر این وسایل واجب هم نیست؛ انسان میتواند احتیاط کند و دست تر به این وسایل نزند تا نجاست منتقل نشود.
✅ اصل کاشتن ناخن چه حکمی دارد؟
اگر بدون ضرورت مانعی ایجاد کنیم که موقع وضو یا غسل نشود این مانع را برطرف کرد (به دلیل عدم امکان یا ضرر یا مشقت زیاد)، اصل ایجاد کردن این مانع حرام است. (1)
✅ وظیفۀ کسی که ناخن کاشته چیست؟
اولاً باید دست خود را از نامحرم بپوشاند؛ چون دست دارای زینت است.
ثانیاً برای نماز، وظیفۀ اولیه، برطرف کردن مانع است و اگر برداشتن مانع ممکن باشد، ولی مکلف مانع را برندارد، وضو و غسل و به تبع آن نمازش باطل است؛
اما اگر تا پایان وقت نماز امکانش نبود یا عُسر و حرج داشت، بنا بر نظر آیتالله #سیستانی هم باید وضو بگیرد (یا اگر تکلیف به غسل داشت، غسل کند) و هم باید تیمم کند و وضوی او (یا غسل او) بنا بر احتیاط واجب باید به صورت وضوی (غسل) جبیرهای باشد. (یعنی روی ناخن را مسح نماید)؛ (2) به فتوای آیتالله #خامنه_ای نیز باید هم وضوی (غسلِ) جبیرهای بگیرد و هم تیمم کند و هم بنا بر احتیاط واجب بعد از برداشتن ناخن، قضای نمازها را نیز بخواند. (3)
ــــــــــــــــــــــــ
1- بخش «غسل» از قسمت پرسش و پاسخ پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله سیستانی، س 32؛ کانال فقه و احکام (@leader_ahkam)؛ فرستۀ 19 اردیبهشت 1400
2- توضیح المسائل جامع آیتالله سیستانی، م 362
3- کانال فقه و احکام (@leader_ahkam)؛ فرستۀ 19 اردیبهشت 1400
⚠ توجه شود که قبلاً در این مسئله نظر دیگری از آیتالله خامنهای منتشر شده بود؛ اما اخیراً ایشان در این مسئله نظری ابراز فرمودند که با نظر قبلی تفاوت دارد و طبیعتاً همین نظر جدید باید ملاک عمل مقلدین قرار بگیرد.
ما نیز نظر قبلی را از کانال حذف کردیم!
#معرفی_کتاب به قلم ویراستار کتاب
✅ آموزش مبنامحور احکام «خمس»
«خمس»
پژوهش و گردآوری: علیرضا کریمی
ناشر: شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران، چاپ اول، بهار 1400
شمارگان: 1000
104 صفحه، 22000 تومان
حجتالاسلاموالمسلمین علیرضا کریمی از اعضای دفتر استفتائات آیتالله خامنهای و از اساتید حوزۀ علمیۀ مروی تهران است که علاوه بر نمایندگی مقام معظم رهبری، از آیتالله سیستانی نیز وکالت دارد و به فتاوای ایشان هم مسلط است.
چند سال پیش بود که برای برخی پاسخگویان مسائل شرعی، کارگاهی برای آموزش احکام خمس برگزار شد و آقای کریمی در چند ساعت مبانی خمس را برای حاضران تبیین کرد. البته سطح علمی این کارگاه با توجه به اینکه حاضران، خود چندین سال در حوزه تحصیل کرده بودند، طبیعتاً سطح خیلی بالاتری نسبت به رسالههای عملیه و کتابهای آموزش احکامی داشت که برای عموم مردم مسائل را بیان میکند.
آقای کریمی در این کارگاه مسائل خمس را به صورت مبنامحور تشریح کرد، نه اینکه صرفاً مسائل موجود در رساله را توضیح بدهد. او با بیان مبانی موضوع بر اساس کتاب شریف العروة الوثقی سعی داشت هم دلیل اختلاف فتاوا را به حاضران بیاموزد و هم اینکه فهم مطالب را برای آنان آسانتر نماید تا آنان بتوانند با تسلط خوبی به سوالات مردم پاسخ دهند؛ زیرا مبحث خمس از مباحث نسبتاً مشکل و پیچیدۀ فقهی و تسلط بر این مبحث کار سختی است.
خمس بر هفت چیز تعلق میگیرد، اما آنچه بیشتر مورد ابتلاست، خمس درآمدهاست. در این کارگاه هم به همین موضوع پرداخته شد و از سایر مباحث چون خمس گنج و خمس غنیمت صرف نظر شد. یکی از طلاب صوت این جلسه را در جزوهای 18 صفحهای مکتوب کرد.
نگارندۀ این سطور، تحصیلات رسمی حوزوی ندارد، اما مدتهاست که از محضر آقای کریمی استفاده میکند و با ایشان در ارتباط است. اواخر سال 98 تصمیم بر این شد که آن جزوۀ 18 صفحهای با راهنمایی آقای کریمی، توسط این بنده بازنویسی شود. آن جزوه چند اشکال داشت:
اول: با توجه سطح بسیار پیشرفتۀ مباحث و روان نبودن و عامهفهم نبودن ادبیات جزوه، نه تنها عموم مردم، بلکه بسیاری از طلاب هم در فهم تمامی مطالب جزوه دچار مشکل بودند؛
دوم: طبیعتاً در عرض چند ساعت نمیشود همۀ مطالب را با توضیحات کافی بیان کرد؛ پس نیاز بود که مطالب از ایجاز و اختصار بیرون آمده و بیشتر توضیح داده شود.
سوم: مطالب جزوه مستند نبود و برای اعتماد مخاطبان باید فتاوای علما با منابع معتبر مستند میشد.
در بازنویسی جزوه و تبدیل آن به کتاب، تمامی موارد فوق لحاظ گردید. آقای کریمی تمام مباحث را به بنده آموزش داد و بنده با زبان خودم آنچه را یاد گرفته بودم، تحریر کردم و البته هر آنچه نوشتم، دوباره توسط آقای کریمی بررسی شد تا مبادا اشکالی پیش آمده باشد. طبیعتاً با توجه به اینکه بنده رسماً طلبه نبودم، ادبیات کتاب تا حدی به ادبیات عموم مردم نزدیک شد.
مطالب کتاب هم با آثار چاپی امامخمینی و آیتالله سیستانی، نظیر حواشی این دو عالم بر العروة الوثقی، تحریر الوسیلة و منهاج الصالحین، مستند شد؛ اما آنچه از آیتالله خامنهای نقل شده به منبعی مستند نشدهاست؛ زیرا معظمله با توجه به کثرت مشاغلی که دارند، این فرصت برایشان پیش نیامده تا مانند سایر مراجع اثر فقهی مبسوطی تألیف نمایند و آنچه از فتاوای ایشان در دسترس است، حاصل استفتائات مکتوب و نیز دروس خارج فقه ایشان است که آقای کریمی با توجه به اینکه افتخار خدمت در دفتر ایشان را دارد، به نظرات ایشان مسلط بوده و حتی کپی دستخط ایشان در پاسخ به برخی استفتائات نزد آقای کریمی موجود است.
ضمناً علاوه بر خمس درآمدها، مبحث خمس مال حلال مخلوط به حرام نیز در این بازنویسی به کتاب افزوده شد.
حاصل کار، کتابی شد که فقط به بیان فتوا نمیپردازد و مبانی و ادلۀ فتاوا را نیز بیان میکند؛ کتابی که علاوه بر طلاب علوم دینی، عموم مردم نیز میتوانند از آن استفاده کنند و بخش عمدۀ مطالبش برای آنان نیز قابل فهم است؛ البته انکار نمیکنیم که بخشی از مطالب، همچنان پیچیده و سخت هستند و بعید است کسی بدون راهنمایی یک عالم به فهم مطلب برسد، اما تمام سعی بر این بود که تا حد ممکن مطالب، قابل فهم و به زبان عامیانه نزدیک شوند. فارغ از اینکه باید دید که این هدف چقدر محقق شده، مسلماً این کتاب برای طلاب علوم دینی و خصوصاً واعظان و مبلغین، منبعی مفید و قابل استفاده است و امید میرود طلاب با مطالعۀ این کتاب بتوانند بهتر از گذشته مطالب را درک کرده و برای مردم تشریح کنند.
نکتۀ آخر اینکه سعی شد مثالهای موجود در کتاب، بر اساس مسائل روز جامعه باشند؛ بنابراین در کتاب به مباحثی چون خمس بیمۀ عمر، مستمری، سهام عدالت و ... نیز اشاره و حکم آنها بیان شدهاست.
عناوین اصلی کتاب عبارتند از:
دو مبنای کلی بین فقها در موضوع خمس «ارباح مکاسب»، ارتقائات (رشد و افزایش قیمت)، نحوۀ تعلق خمس، متعلق وجوب خمس، تعیین سال خمسی، مئونه، نحوۀ محاسبۀ بدهکاریها، نحوۀ محاسبۀ طلبکاریها، خمس اموال میت، نحوۀ محاسبۀ خمس افرادی که تاکنون خمس پرداخت نکردهاند، مال حلال مخلوط به حرام، چند نکته در مورد مصرف خمس.