✅ تکالیفی که پسر بزرگتر بعد از مرگ پدر و مادر بر عهده دارد 📝 1- قضای #نماز و #روزه با تفصیلی که در پی می‌آید؛ پسر بزرگتر (پسری که در موقع وفات هر یک از والدین از بقیۀ پسرها بزرگتر باشد)، طبق نظر #امام_خمینی و آیت‌الله #خامنه_ای بنا بر فتوا و طبق نظر آیت‌الله #سیستانی بنا بر احتیاط واجب باید نماز و روزه‌هایی را که پدرش بجا نیاورده، بعد از مرگش بجا آورد یا برای پدر اجیر بگیرد.(1) (مگر اینکه میت وصیت کند برای او اجیر بگیرند که تفصیل آن بعداً خواهد آمد (2) ) البته طبق نظر آیت‌الله سیستانی پسر بزرگتر می‌تواند به جای هر روز یک مدّ (تقریباً 750 گرم) طعام به فقیر بدهد که در این صورت، قضای روزه‌‌های پدر، بر او واجب نیست.(3) این حکم در صورتی است که پدر نماز و روزه را از روی عذر ترک کرده باشد، مثل اینکه فراموش کرده یا خواب مانده باشد یا آنکه نمازهایی که خوانده یا روزه‌هایی که گرفته به دلیل ندانستن مسأله شرعاً باطل باشد و این در حالی بوده که وی در فراگیری مسأله کوتاهی نکرده باشد (جاهل قاصر باشد)؛ اما در غیر این موارد، تفاوت‌هایی در نظرات فقها وجود دارد: چنانچه نمازها و روزه‌هایی را عمداً ترک کرده یا به علّت ندانستن مسأله‌ای که در فراگیری آن کوتاهی کرده آنها باطل بوده باشند، قضای آن طبق نظر آیت‌الله سیستانی واجب نیست.(4) طبق نظر امام‌خمینی نماز و روزه را اگر پدر از روی سرکشی ترک کرده باشد، قضای آن بنا بر احتیاط واجب بر پسر بزرگتر لازم است. ولی اگر بجا نیاوردن بخاطر طغیان نباشد یا اینکه نماز و روزه‌ها به هر دلیلی (مثل قصور یا تقصیر در جهل مسئله) باطل باشد، قضا کردن نماز و روزه واجب است.(5) طبق نظر آیت‌الله خامنه‌ای نیز اگر میت از روی طغیان نماز و روزه را ترک کرده باشد، قضای آن بر پسر بزرگتر واجب نیست، ولی اگر عمداً بجا نیاورده ولی از روی طغیان نبوده باشد یا به هر دلیلی نماز یا روزۀ پدر باطل بوده، بنا بر احتیاط واجب قضای آن‌ها بر پسر بزرگتر لازم است.(6) همچنین اگر میّت وصیّت كرده باشد كه برای نماز یا روزۀ او اجیر بگیرند، چنانچه وصیت او نافذ باشد (مثل اینکه از ثلث مالش وصیّت کرده باشد)، واجب است مطابق با وصیّت، برای خواندن نمازها و روزه‌های قضای او اجیر بگیرند و طبق نظر امام‌خمینی بعد از آنكه اجير نماز و روزۀ او را به طور صحيح بجا آورد، بر پسر بزرگتر چيزی واجب نيست.(7) اما طبق نظر آیت‌الله سیستانی اگر پسر بزرگتر خودش اجیر بگیرد، بعد از آنکه اجیر نماز و روزه‌ها بجا آورد، تکلیف از او ساقط می‌شود، اما اگر میت خودش وصیت کرده بود که برای نماز و روزه‌اش اجیر بگیرند و وصیتش هم نافذ بود، دیگر هیچ تکلیفی بر گردن پسر بزرگتر نیست؛ حتی اگر اجیر بجا نیاورد یا صحیح بجا نیاورد. همچنین اگر میّت وصیّت كرده كه برای روزه‌هایش اجیر بگیرند، دیگر دادن طعام كافی نیست و در این صورت، باید از ثلث مال او برای روزه‌های قضایش، فردی را اجیر کنند.(8) ادامه دارد ... ________ 1- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1663 و 2094؛ تحریر الوسیلة، کتاب الصلاة، القول فی صلاة القضاء، م 16 و کتاب الصوم، القول فی قضاء صوم شهر رمضان، م 13 2- آیت‌الله خامنه‌ای می‌فرمایند: «قضاى نماز و روزه‏اى که به عهدۀ پدر است، در هر حالى بر پسر بزرگتر واجب است، مگر در صورتى که ميّت وصيت به اجير گرفتن از ثلث ترکه‏ اش کرده باشد و ثلث ترکه هم براى انجام همه نماز و روزه‏هاى او کفايت کند که در اين صورت ثلث ترکه بايد براى آن مصرف شود.»؛ اجوبة الاستفتائات، س 545 3- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 2094 4- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1664 و 2094 5- تحریر الوسیلة، کتاب الصلاة، القول فی صلاة القضاء، م 16 و کتاب الصوم، القول فی قضاء صوم شهر رمضان، م 13 6- اجوبة الاستفتائات، س 548 7- توضیح المسائل امام‌خمینی، م 1374 8- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1666 و 2094 و منهاج الصالحین، ج 1، م 744

بازارسال به مناسبت توصیه آیت‌الله #خامنه_ای مبنی بر اقامه #نماز_جعفر_طیار در ایام البیض ماه #رجب امسال

✅ تکالیفی که پسر بزرگتر بعد از مرگ پدر و مادر بر عهده دارد 2- ادای کفارۀ بدنی پدر (و مادر، بنا بر نظر کسانی که قضای #نماز و روزۀ مادر را بر پسر بزرگ واجب می‌دانند) با شرایطی که در ادامه می‌آید: ما دو دسته کفاره داریم: 1⃣ کفارۀ مالی از قبیل ازاد کردن بنده، اطعام فقیر، پوشاندن فقیر و ...؛ 2⃣ کفارۀ بدنی، یعنی #روزه گرفتن. 📝 کفارۀ مالی میت طبق نظر #امام_خمینی جزء دیون است، اما طبق نظر آیت‌الله #سیستانی جزء دیون نیست. اگر جزء دیون باشد، از ترکۀ میت خارج می‌شود و پرداخت می‌گردد. و اگر طبق نظر آیت‌الله سیستانی جزء دیون نباشد، اگر میت وصیت به پرداخت آن کند، از ثلث ترکه خارج می‌شود و بر ورثه چیز دیگری واجب نیست. در هر صورت در قبال کفارۀ مالی میت، تکلیفی که فقط متوجه پسر بزرگتر باشد، نیست. 📝 اما ادای کفّارۀ بدنی و خارج کردن هزینۀ اجیر گرفتن برای ادای آن، از ترکۀ میت،‏‎ ‎‏مادامی که میت به آن وصیت نکرده باشد، واجب نیست. بله، اگر میت وصیت کند که برای ادای این کفاره کسی اجیر شود، از ثلث اموال میت خارج می‌شود.‏‎ ‎‏ البته طبق نظر امام‌خمینی و آیت‌الله #خامنه_ای بر پسر بزرگ‌تر واجب است اگر روزه بر میت متعین شده باشد (از میان کفارات فقط روزه بر عهدۀ میت باشد و او روزه نگرفته باشد)، روزه‌های میت را قضا نماید. و اگر میت می‌توانسته نوع کفاره را انتخاب کند که اطعام نماید یا روزه بگیرد و به روزه و اطعام، هر دو، توانایی داشته‏‎، چنانچه اخراج مال برای اطعام از ترکه ممکن است از آن خارج می‌شود وگرنه در صورتی که ترکه‏‎ ‎‏تلف شود یا ورثه از اطعام خودداری نمایند (رضایت ندهند که مالی برای اطعام از ترکه خارج شود)، پسر بزرگ‌تر بنا بر احتیاط واجب ‏باید ‎‎‏روزه بگیرد.‏ اما طبق نظر آیت‌الله سیستانی در هر دو صورت (روزه بر میت متعین باشد یا مخیر باشد بین روزه و اطعام) روزه گرفتن بر پسر بزرگ‌تر واجب نیست. ــــــــــــ تحریر الوسیلة، کتاب الکفارات، القول فی احکام الکفارات، م 25؛ استفتائات امام‌خمینی، ج2، کفارات، کفارۀ میت، س22؛ اجوبة الاستفتائات، س 540؛ منهاج الصالحین، ج 3، م 784

چند نکته پیرامون این مسئله 1⃣ قضای نماز و روزه‌هایی که مادر بدان‌ها تکلیف داشته و بجا نیاورده، بعد از مرگ مادر طبق نظر آیت‌الله #سیستانی و #امام_خمینی بر پسر بزرگتر واجب نیست؛ هر چند احتیاط مستحب آن است که پسر بزرگتر قضای آن‌ها را بجا آورد. اما طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای بنا بر احتیاط واجب بر او لازم است. #نماز #روزه ____________ توضیح المسائل آیت‌الله سیستانی، م 1676 و 2096؛ تحریر الوسیلة، کتاب الصلاة، القول فی صلاة القضاء، م 16 و کتاب الصوم، القول فی قضاء صوم شهر رمضان، م 13؛ توضیح المسائل امام‌خمینی، م 1712 اجوبة الاستفتائات، س 542

چند نکته پیرامون این مسئله 2⃣ مقدار نماز و روزه‌‌هایی که بر پسر بزرگ‌تر واجب می‌شود تا برای پدرش قضا نماید، از سه طریق ثابت می‌شود: 1- یقینی که خود پسر بزرگ‌تر برایش حاصل شده‌است؛ 2- بینۀ شرعی (شهادت دو مرد عادل)؛ 3- طبق نظر #امام_خمینی اگر پدر هنگام مرگش، خودش از مقدار نماز و روزه‌ای که بجا نیاورده، خبر دهد، بنا بر احتیاط واجب پسر بزرگتر باید همان مقدار را قضا نماید، اما آیت‌الله #سیستانی خبر دادن پدر را به شرطی دارای اثر می‌داند که از گفتۀ او برای پسر بزرگتر علم یا اطمینان پیدا شود. (یعنی طبق نظر معظم‌له آنچه حجت است، علم مکلف است نه خبر دادن پدر) (1) همچنین اگر پسر بزرگتر بداند پدر نماز و روزۀ قضا داشته، ولی شک کند که در زمان حیاتش بجا آورده یا نه، طبق نظر امام‌خمینی بنا بر فتوا و طبق نظر آیت‌الله سیستانی بنا بر احتیاط واجب باید قضا نماید. (2) و اگر شک دارد که پدر نماز قضا داشته یا نه، چیزی بر او واجب نیست؛ (3) بنابراین مثلاً اگر شک داشته باشد که دو ماه نماز یا روزه از پدرش قضا شده یا یک ماه، آن مقداری نماز و روزه بر پسر بزرگتر واجب است که یقین داشته باشد از پدرش قضا شده‌است و در این مثال، یک ماه واجب است؛ زیرا قدر متیقن، مقدار کمتر است. (4) (طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای بنا بر احتیاط واجب این احکام برای نماز و روزۀ مادر نیز جاری است) #نماز #روزه ______ 1- العروة الوثقی، کتاب الصوم، فی احکام القضاء، م 25 به همراه حواشی امام‌خمینی و آیت‌الله سیستانی 2- العروة الوثقی، کتاب الصوم، فی احکام القضاء، م 25؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1672؛ البته آنچه از نظر امام‌خمینی در متن ذکر شد، بر اساس نظر ایشان در کتاب العروة الوثقی بود، اما مطابق نظری که در م 1392 توضیح المسائل فارسی از ایشان نقل شده، در این حالت پسر بزرگتر باید بنا بر احتیاط واجب نمازها را قضا کند. 3- توضیح المسائل امام‌خمینی، م 1391؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1671 4- العروة الوثقی، کتاب الصوم، فی احکام القضاء، م 23

چند نکته پیرامون این مسئله 4⃣ اگر پسر بزرگتر موقع مرگ پدر، نابالغ یا دیوانه باشد، طبق نظر #امام_خمینی و آیت‌الله #خامنه_ای هرگاه بالغ یا عاقل شد، بر او قضای #نماز و روزۀ پدرش واجب است؛ اما طبق نظر آیت‌الله #سیستانی حتی زمانی که بالغ یا عاقل شود، تکلیفی ندارد؛ به عبارت دیگر از نظر معظم‌له، ملاک این است که در هنگام مرگ پدر، پسر بزرگتر بالغ و عاقل باشد. #روزه ___________ تحریر الوسیلة، کتاب الصلاة، القول فی صلاة القضاء، م 16؛ منهاج الصالحین، ج 1، م 738؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1667؛ اجوبة الاستفتائات، س 543 و نیز ر.ک. https://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=41&tid=-1

✅ نماز و روزۀ مسافر قصر (شکسته بودن) و تمام بودن نماز دائر مدار صدق عنوان «مسافر» و عدم صدق آن است. آنچه در پی می‌آید، در حد کلیات است و چارچوب اصلی بحث را نمایان می‌کند؛ اما برای اطلاع از جزئیات، حتماً باید به منابع اصلی مراجعه کرد. قسمت اول: انواع وطن 1) وطن اصلی: جایی که فرد منسوب به آنجاست و معمولاً مسکن پدر و مادر و محل تولدش است. طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای جایی که انسان در اوایل تولد آنجا رشد و نمو کرده، خواه در آنجا متولد شده باشد یا نه، وطن والدینش باشد یا نه، وطن اصلی است. (1) 2) وطن اتخاذی: جایی که انسان آن برای زندگی در مابقی عمرش انتخاب کرده‌است؛ یعنی بدون تعیین مدت یا برای همیشه آن محل را انتخاب کرده باشد. همچنین اگر مدت خیلی طولانی را برای سکونت تعیین کند، باز هم وطن صدق می‌کند. 3) وطن حکمی (وطن موقت): جایی که انسان برای زندگی موقت انتخاب کرده‌است؛ به نحوی که عرفاً آنجا مسافر به حساب نمی‌آید؛ امّا اگر فرد قصد دارد در محلّی که وطن اصلی‌‌اش نیست، مدّت زمان کوتاهی بماند به گونه‌‌ای که آن مکان عرفاً محلّ زندگی و سکونت او محسوب نشده و عرف او را در آن مکان، مسافری محسوب نماید که قصد دارد مدّت کوتاهی آنجا بماند و بعد به جای دیگر برود، در این صورت، آن مکان وطن فرد محسوب نمی‌شود. در تمام این حالات شخص در وطن خود باید نمازش را تمام بجا آورد و روزه‌اش را بگیرد و همچنین اگر در بین مسافرت به وطنش برسد و در آنجا توقف کند، تا وقتی آنجا هست باید نماز را کامل بخواند و روزه‌اش را نیز بگیرد. (2) نکته: صرف نیت داشتن برای انتخاب وطن کافی نیست و باید لوازم انتخاب وطن هم رعایت شود؛ مثل تهیۀ منزل و راه انداختن کسب‌وکار. (3) #نماز #روزه _________ 1- اجوبة الاستفتائات، س 688 و 701 2- تحریر الوسیلة، کتاب الصلاة، القول فی قواطع السفر؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1602 و 1607؛ اجوبة الاستفتائات، س 695 و 690 و 683 و 684 3- اجوبة الاستفتائات، س 685

قسمت دوم: کثیر السفر یا کسی که شغلش سفر است 📝 کسانی که زیاد سفر می‌روند، سه دسته هستند: 1) کسی که سفر در حدّ مسافت شرعی شغل اوست مانند راننده، خلبان، کشتیبان. 2) کسی که سفر در حدّ مسافت شرعی مقدّمه شغل اوست مانند معلّم، پزشک، تاجر یا کارگری که بین وطن و محلّ کارش در رفت و آمد است. 3) کسی که برای غیر شغل مثل زیارت، معالجه بیماری، تفریح، زیاد به مسافرت در حدّمسافت شرعی می‌رود. طبق نظر #امام_خمینی، تنها دستۀ اول هستند که نمازشان تمام است و دسته‌های دوم و سوم، نمازشان شکسته است. (1) طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای دستۀ دوم نیز ملحق به دستۀ اول است و چنین افرادی هم نمازشان تمام است؛ اما دستۀ سوم نمازشان شکسته است. پس ایشان تنها سفرهای شغلی را خارج از حکم کلی نماز و روزۀ مسافر می‌دانند. (2) طبق نظر آیت‌الله #سیستانی اگر کسی شغلش سفر باشد، مثل راننده، کثرت تقدیری سفر برای او کافی است (لازم نیست به او «کثیر‌السفر» بگویند؛ بلکه اگر در عرف «کسی که شغلش سفر است» به او گفته می‌شود، با صدق عرفی این عنوان، نمازش تمام است.) و در غیر این صورت (دستۀ دوم و سوم) کثرت فعلیه (سفر، عرفاً عادت فرد شمرده شود و تحقّق این معنا وابسته به آن است که عدد سفرها یا روزهایی ‌که سفر می‌کند زیاد باشد) برای سفر لازم است تا عنوان «کثیر السفر» بر او صدق کند و در این صورت نماز وی تمام است و باید روزه بگیرد. (3) نکته: آنچه گفته شد، در حد کلیات بود؛ اما اینکه آیا سفر تحصیلی هم جزء سفرهای کاری محسوب می‌شود یا خیر و اینکه آیا دستۀ اول و دوم، در سفرهای اول و دوم نمازشان شکسته است یا تمام، در اینجا به آن اشاره نشد و مؤمنین گرامی باید تفصیل این مسائل را در کتب فقهی ببینند. #نماز #روزه ______ 1- تحریر الوسیلة، کتاب الصلاة، فی شرایط التقصیر، سابعها: ان لا یتخذ السفر عملاً له ... و م 24 2- راهنمای فتاوا، ش 101 و 102 و 103 3- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1581 و 1582 و 1583 و 1584

قسمت سوم: ملاک برای کثیرالسفر بودن برای صدق عنوان «کثیرالسفر» بودن، سه چیز نقش دارد: 1- تعداد سفر یا مقدار روزهایی که شخص در سفر است؛ 2- بازۀ زمانی سفر؛ 3- شروع سفر. طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای اگر کسی به واسطۀ شغل خود (دستۀ اول و دوم که قبلاً ذکر شد) در بازۀ زمانی 3 ماه، هر روز بجز روزهای تعطیل سفر کند یا در بازۀ زمانی یک سال، هفته‌ای یک روز سفر کند و یا در بازۀ زمانی بیشتر از یک سال هر ده روز یک بار سفر کند، نمازش تمام و روزه‌اش صحیح است. (1) نظر آیت‌الله #سیستانی نیز در مورد دستۀ دوم و سوم، در جدول زیر بیان می‌شود: (2) _____ 1- اجوبة الاستفتائات، س 641 2- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1583

قسمت چهارم: مسافرت پیش از ظهر ماه رمضان هرگاه روزه‌دار پیش از ظهر مسافرت نماید، طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای در صورتی که از شب قبل قصد سفر کرده باشد، روزه‌اش باطل است. ولی اگر قصد سفر در روز بوده بنابر احتیاط واجب روزه بگیرد و پس از ماه رمضان آن روز را قضا کند. اما بنا بر نظر #امام_خمینی و آیت‌الله #سیستانی اگر روزه‌دار پيش از ظهر مسافرت كند، وقتی به حد تَرَخُّص برسد، نمی‌تواند آن روز را روزه بگیرد؛ چه شب قبل قصد سفر داشته یا نداشته‌است. ___________ توضیح المسائل امام‌خمینی، م 1721؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 2105/ آنچه از آیت‌الله خامنه‌ای ذکر شد، به زودی در کتابی تحت عنوان «رسالۀ نماز و روزه»، م 938 منتشر خواهد شد.

✅ مهلت مقرر برای بجا آوردن قضای روزۀ ماه رمضان 📝 اگر کسی روزه‌اش در ماه مبارک #رمضان قضا شده باشد و توانایی داشته باشد تا ماه رمضان سال بعد روزه‌اش را قضا نماید، طبق نظر #امام_خمینی و آیت‌الله #خامنه_ای بنا بر احتیاط واجب تکلیفاً باید تا ماه رمضان سال آینده روزه‌اش را قضا نماید، (1) ولی به فتوای برخی دیگر چون آیت‌الله #سیستانی بر او واجب نیست که روزه‌اش را تا ماه رمضان بعد قضا نماید؛ اگرچه مستحب است. (2) اما به هر صورت اگر تا ماه رمضان سال بعد قضای روزه را بجا نیاورد، باید #کفاره_تأخیر بپردازد. (آیت‌الله سیستانی در دو مورد احتیاط واجب دارند که در پاورقی ذکر می‌شود (3)) کفارۀ تأخیر برای هر روز، دادن ۷۵۰ گرم غذا به فقیر است. (4) ⚠ منطور از اینکه کاری «تکلیفاً واجب است»، یعنی اگر آن کار انجام نشود، فرد مرتکب حرام و مستحق عذاب الهی می‌شود. ــــــــــــــــــــــ 1- تحریر الوسیلة، کتاب الصوم، القول في قضاء صوم شهر رمضان‏، م 4؛ رسالۀ نماز و روزه مطابق با فتاوای آیت‌الله خامنه‌ای (ان‌شاءالله به زودی منتشر می‌شود)، م 919 2- منهاج الصالحین، ج 1، م 1047 3- آیت‌الله سیستانی مسئلۀ کفارۀ تاخیر را چهار حالت کرده‌اند و در دو مورد به پرداخت کفارۀ تأخیر فتوا نمی‌دهند، بلکه احتیاط واجب دارند: 1- اگر انسان در ماه رمضان بدون عذر روزه نگیرد و تا ماه رمضان آینده عمداً قضای روزه را هم به جا نیاورد، باید #روزه را قضاء كند و بنابر احتیاط واجب، برای هر روز یک مُدّ طعام هم به فقیر بدهد. شایان ذکر است چون عمداً فرد روزه ماه رمضان را نگرفته است باید در مواردی که در مسأله (2044) توضیح المسائل جامع ذکر شده کفارۀ افطار عمدی را نیز بپردازد. 2- اگر انسان در ماه رمضان به علّت عذری روزه نگیرد و بعد از ماه رمضان، عذر او بر طرف شود و بعد از بر طرف شدن آن عذر تصمیم داشته باشد كه روزه‏های خود را قضاء كند، ولی قبل از آنكه قضاء نماید، در تنگی وقت عذر دیگری پیدا كند، باید قضاء را بعد از بر طرف شدن عذر بگیرد و بنابر احتیاط واجب اگر عذر عرفی برای تأخیر در انجام قضای روزه تا زمان پدید آمدن عذر جدید داشته باشد - برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد. توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 2079 و 2082 4- تحریر الوسیلة، کتاب الصوم، القول فی قضاء صوم شهر رمضان، م 9؛ توضیح المسائل جامع سیستانی،م 2079- 2082؛ اجوبة الاستفتائات، س 803

✅ فراموشی نیت روزۀ ماه رمضان 📝 اگر کسی فراموش کند ماه #رمضان است و از طلوع فجر نیت روزۀ ماه رمضان نکرد و در بین روز یادش آمد، اگر قبل از اذان ظهر نیت روزه کند، به فتوای #امام_خمینی و آیت‌الله #سیستانی روزه‌اش صحیح است؛ اما آیت‌الله #خامنه_ای می‌فرمایند که این فرد باید نیت روزه کند و آن روز را روزه بگیرد و بنا بر احتیاط واجب بعد از ماه رمضان هم روزۀ آن روز را قضا نماید. #روزه ___________ راهنمای فتاوا، ش 111؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1936

✅ مضمضه کردن آب هنگام روزه طبق نظر #امام_خمینی اگر روزه‌دار آب را بدون قصد آشامیدن وارد دهان و #مضمضه کند و بعد بدون اختیار آب وارد حلق بشود و پایین برود، روزه‌اش باطل می‌شود. (1) البته باید ادامۀ روز را از انجام مبطلات #روزه اجتناب کند و پس از ماه #رمضان هم قضای آن را بجا آورد و کفاره هم لازم نیست. اما طبق نظر آیت‌الله #سیستانی فقط کسی که آب را برای رفع تشنگی مضمضه کند و آب بی‌اختیار فرو رود، باید روزه‌اش را قضا کند و اگر مضمضۀ او جهت دیگری داشته باشد، و آب بدون اختیار پایین برود، روزه صحیح است؛ (2) طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای در غیر مضمضه برای وضوی نماز واجب، اگر آب بی‌اختیار فرو رود، بنا بر احتیاط واجب مکلف روزۀ آن روز را قضا نماید. (3) ⚠ این مسئله اولاً فقط برای آب است نه برای غذا و چیزهای دیگر؛ (4) و ثانیاً مربوط به مضمضمه است نه استنشاق. (5) _____ 1- توضیح المسائل امام خمینی، م 1688 2- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 2048، مورد نهم 3- استفتائات جدید، اردیبهشت 1399، قسمت « فرو رفتن بی اختیار آب در هنگام روزه» به لینک زیر: https://www.leader.ir/fa/content/24435 4- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 2048، مورد نهم؛ استفتائات جدید، اردیبهشت 1399، قسمت«مراجعه به دندانپزشکی در حال روزه» به لینک زیر: https://www.leader.ir/fa/content/24435 5- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 2048، مورد نهم؛ استفتائات جدید، اردیبهشت 1399، قسمت«استنشاق در حال روزه» به لینک زیر: https://www.leader.ir/fa/content/24435

✅ مسافرت پیش از ظهر ماه رمضان هرگاه روزه‌دار پیش از ظهر مسافرت نماید، طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای در صورتی که از شب قبل قصد سفر کرده باشد، روزه‌اش باطل است. ولی اگر قصد سفر در روز بوده بنابر احتیاط واجب روزه بگیرد و پس از ماه رمضان آن روز را قضا کند. اما بنا بر نظر #امام_خمینی و آیت‌الله #سیستانی اگر روزه‌دار پيش از ظهر مسافرت كند، وقتی به حد تَرَخُّص برسد، نمی‌تواند آن روز را روزه بگیرد؛ چه شب قبل قصد سفر داشته یا نداشته‌است. _______ توضیح المسائل امام‌خمینی، م 1721؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 2105/ رسالۀ نماز و روزه، م 938

✅ آیا در ماه مبارک رمضان می‌توان به دندان‌پزشکی رفت؟ 📝 اگر مطمئن باشیم که در صورت مراجعه به دندان‌پزشک حتماً آب (یا هر چیز دیگر) از حلق ما پایین می‌رود (حتی بدون اختیار)، در اینجا تا ضرورتی نباشد نباید در طول روز ماه #رمضان به دندان‌پزشکی رفت. اما اگر چنین اطمینانی نباشد، ایرادی ندارد که دندان‌پزشکی برود و اگر رفت باید مراقبت کند که چیزی از حلق پایین نرود، اما آب اگر پایین رفت، همان احکام #مضمضه را دارد که قبلاً ذکر شد. بنابراین طبق نظر #امام_خمینی و آیت‌الله #خامنه_ای باید باقی روز را امساک کند و بعد از ماه رمضان هم طبق نظر امام بنا بر فتوا و طبق نظر آیت‌الله خامنه‌ای بنا بر احتیاط قضای این روز را بجا بیاورد. البته طبق نظر آیت‌الله #سیستانی، اگر قبل از رفتن اطمینان نداشت چیزی پایین می‌رود، ولی بعداً بدون اختیار پایین رفت، اشکالی ندارد و روزه صحیح است. #روزه

✅ روزه گرفتن کسانی که به مشقت می‌افتند؛ مانند خردسالان یا کارکنان برخی مشاغل سخت 📝 دختران و پسرانی که تازه به سنّ بلوغ رسیده‌اند، مانند بزرگسالان مکلّف هستند و باید وظایف شرعی چون نماز و روزه و حجاب را انجام دهند؛ و ترک آن به صرف دشواری، ضعف جسمانی و مانند آن جایز نیست؛ اما ممکن است روزه برای آن‌ها عسر و حرج (زحمت و مشقت زیاد) داشته باشد. همچنین افرادی نیز هستند که به مشاغل سخت اشتغال دارند و امرار معاش آن‌ها وابسته به کارشان است و روزه برای آن‌ها مشقت غیرقابل تحمل دارد. وظیفۀ اولیۀ این افراد این است که سحری بخورند و نیت روزه کنند (طبق نظر آیت‌الله #سیستانی خردسالان قصد قربت مطلقه کنند؛ یعنی خصوص روزۀ واجب را نیّت نکنند؛ بلکه از مبطلات روزه پرهیز کنند و قصدشان از این کار به طور کلّی قربةً الی اللّه باشد.)؛ اما اگر در میان روز تحمل گرسنگی و تشنگی برای آنان غیر قابل تحمل شد، بنا بر نظر آیت‌الله سیستانی می‌توانند تنها بقدر ضرورت (بنا بر احتیاط واجب) بخورند و بیاشامند و باقی روز را باید از انجام مبطلات روزه اجتناب کنند، ولی بنا بر نظر #امام_خمینی می‌توانند روزۀ خود را افطار کنند و لازم نیست حتماً بقدر ضرورت باشد و لازم نیست باقی روز را از انجام مبطلات روزه اجتناب کنند. البته به هر حال روزۀ آن‌ها باطل می‌شود و باید بعداً قضای آن را بجا آورند. ضمناً اگر می‌توانند با کاهش فعالیت بدنی و خوردن سحری مقوی، بدون سختی غیرقابل تحمل روزه بگیرند، باید این کار را بکنند. ⚠ البته اگر روزه برای آنان ضرر داشته باشد یا بعداً موجب مریض شدنشان بشود یا بترسند که مریض شوند، احکام مریض بر آنان جاری است و روزه گرفتن بر آن‌ها واجب نیست. نظر ایت‌الله #خامنه_ای نیز مشابه همین است که عرض شد، با این تفاوت که ایشان قائل به یک تفصیل هستند: «اگر وضعیت مکلف به گونه‌ای است که به خاطر ضعف جسمانی یا طولانی بودن روز، روزه گرفتن به خودی خود ـ حتی با ترک فعالیت و مراعات تغذیه ـ سختی فوق العاده داشته باشد، در این صورت بنا بر احتیاط واجب روزه بگیرد و وقتی به سختی فوق العاده افتاد، افطار کند و قضای آن را بگیرد؛ اما اگر سختی فوق العاده داشتن ادامۀ روزه به دلیل فعالیت مانند اشتغال به کار یا تحصیل و مطالعه باشد، در این صورت بنابر فتوا باید روزه بگیرد و هر گاه به سختی فوق العاده افتاد، افطار کند و قضای آن را بگیرد.» #روزه

✅ وظیفۀ نمازگزار هنگام استماع آیۀ سجده اگر نمازگزار آیاتی را که سجدۀ واجب دارند، بشنود طبق نظر #امام_خمینی و آیت‌الله #سیستانی بنا بر احتیاط واجب و طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای بنا بر فتوا در هنگام #نماز با اشاره #سجده را انجام دهد و پس از نماز طبق نظر آیت‌الله سیستانی بنا بر احتیاط واجب بطور معمول سجده کند. (امام سجدۀ بعد از نماز را بنا بر احتیاط مستحب می‌دانند و آیت‌الله خامنه‌ای لازم نمی‌دانند.) (1) به طور کلی طبق نظر آیت‌الله سیستانی اگر هر زمانی آیۀ سجده‌دار بطور زنده – نه به صورت ضبط شده- شنیده شود و سجده کردن میسر نباشد، باید ایماء کرد و بعداً هر وقت میسر شد، سجده انجام داد. (2) ⚠ ذکر این نکته هم لازم است که اگر انسان موقعی كه آیۀ سجده‌‌دار را گوش می‌‌دهد، خودش نیز آن را بخواند، باید دو سجدۀ تلاوت به جا آورد. (3) _______ 1- تحریر الوسیلة، کتاب الصلاة، القول فی قراءة و الذکر، م 4؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1298؛ رسالۀ نماز و روزه، م 178 2- بخش پرسش و پاسخ پایگاه رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی؛ موضوع ایات سجده؛ پرسش شمارۀ 7 3- العروة الوثقی، کتاب الصلاة، سائر اقسام السجود، م 8؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 1291

✅ کارت به کارت کردن فطریه برای فقیر 📝 انسان می‌تواند از فقیر وکالت بگیرد و فطریه‌ای را که کنار گذاشته به وکالت از فقیر دریافت کند و سپس به همان مقدار، با اجازۀ فقیر، از حساب خود به حساب فقیر پول واریز کند. آنچه گفته شد مربوط به کسی است که #فطریه را کنار گذاشته و در این مطلب اختلافی بین فقها نیست. ⚠ اما اگر فطریه را کنار نگذاشته طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای می‌تواند به نیت پراخت فطریه، پول را به حساب فقیر واریز کند؛ اما آیت‌الله #سیستانی چنین کاری را کافی نمی‌دانند؛ بنابراین طبق نظر ایشان مکلف باید به همان صورت قبل (اخذ وکالت از فقیر و ...) عمل نماید.

⚠ احتمالا امسال هم بین مراجع معظم تقلید شاهد اختلاف در اعلام عید سعید فطر خواهیم بود. این مسئله همیشه بین عموم مردم سوال‌برانگیز بوده و بعضاً افراد در تشخیص تکلیف خود دچار اشکال می‌شوند و حتی متأسفانه شاهد سوء استفاده‌های سیاسی از این قضیه هم هستیم. 📌 ان‌شاء‌الله فردا ساعت 18 حجت‌الاسلام‌والمسلمین کریمی، نمایندۀ حضرات آیات #خامنه_ای و #سیستانی، در یک گفت‌وگوی زندۀ اینستاگرامی جوانب مختلف مسئله را بررسی می‌کنند و به سوالات مطرح در این زمینه پاسخ خواهند داد. نشانی صفحۀ ایشان در اینستاگرام: @karimi_bayan_ahkam

✅ بیدار کردن اهل خانه برای نماز صبح در این رابطه به استفتائاتی از حضرات آیات #امام_خمینی، #خامنه_ای و #سیستانی توجه فرمایید: امام‌خمینی: س: بيدار نمودن افراد خانواده براى نماز صبح با چه كيفيّتی مجاز است؟ ج‌: اگر بيدار نكردن آنها موجب سهل‌انگاری و استخفاف به امر نماز باشد، بايد آنها را بيدار نمايد. آیت‌الله خامنه‌ای: س: آیا بیدار کردن افراد خانواده برای نماز صبح جایز است؟ ج: اگر بیدار نکردن موجب سهل انگاری و سبک شمردن نماز باشد، باید آنها را بیدار کنید. ـــــــ س: آیا وظیفه داریم افراد را برای نماز صبح بیدار کنیم؟ ج: وظیفه‌ای ندارید؛ مگر اینکه بیدار نکردن، استخفاف (کوچک شمردن) به امر نماز باشد. آیت‌الله سیستانی: س: اگر پدری جهت انجام فریضه نماز صبح فرزند بالغ خود را از خواب بیدار کند و این نوع بیدار کردن نوع بدی باشد که باعث ناراحت شدن فرزند شود آیا فرد بیدار کننده معصیت کرده است یا خیر؟ ج: اگر مقتضای تربیت دینی باشد و بیدار نشدن فرزند بر اثر اهمال باشد، بیدار کردن ضروری می‌شود. 📝 جمع‌بندی: این موضوع می‌تواند مصداقی از اصل امر به معروف باشد و در صورتی که شرایط آن (از جمله احتمال تأثیر) برقرار باشد، باید چنین کاری انجام شود. بنابراین از باب امر به معروف و نهی از منکر، در وقت نماز باید کسی را نماز نمی‌خواند، امر بر نماز کرد. از باب تربیت هم ولیّ نمی‌تواند نسبت به این مسئله بی‌تفاوت باشد و باید نسبت به نماز خواندن کسانی که ولایتشان را بر عهده دارد، کوشا باشد. همچنین اگر خوابیدن برخی از اهل خانه حاکی از سبک شمردن نماز باشد، باید افراد را بیدار کرد که مبادا خواب آن‌ها به معنی استخفاف امر عظیم نماز باشد.

✅ اصل کاشتن ناخن چه حکمی دارد؟ اگر بدون ضرورت مانعی ایجاد کنیم که موقع وضو یا غسل نشود این مانع را برطرف کرد (به دلیل عدم امکان یا ضرر یا مشقت زیاد)، اصل ایجاد کردن این مانع حرام است. (1) ✅ وظیفۀ کسی که ناخن کاشته چیست؟ اولاً باید دست خود را از نامحرم بپوشاند؛ چون دست دارای زینت است. ثانیاً برای نماز، وظیفۀ اولیه، برطرف کردن مانع است و اگر برداشتن مانع ممکن باشد، ولی مکلف مانع را برندارد، وضو و غسل و به تبع آن نمازش باطل است؛ اما اگر تا پایان وقت نماز امکانش نبود یا عُسر و حرج داشت، بنا بر نظر آیت‌الله #سیستانی هم باید وضو بگیرد (یا اگر تکلیف به غسل داشت، غسل کند) و هم باید تیمم کند و وضوی او (یا غسل او) بنا بر احتیاط واجب باید به صورت وضوی (غسل) جبیره‌ای باشد. (یعنی روی ناخن را مسح نماید)؛ (2) به فتوای آیت‌الله #خامنه_ای نیز باید هم وضوی (غسلِ) جبیره‌ای بگیرد و هم تیمم کند و هم بنا بر احتیاط واجب بعد از برداشتن ناخن، قضای نمازها را نیز بخواند. (3) ــــــــــــــــــــــــ 1- بخش «غسل» از قسمت پرسش و پاسخ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سیستانی، س 32؛ کانال فقه و احکام (@leader_ahkam)؛ فرستۀ 19 اردیبهشت 1400 2- توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 362 3- کانال فقه و احکام (@leader_ahkam)؛ فرستۀ 19 اردیبهشت 1400

✅ چند مسئلۀ شرعی در باب #خمس خمس افراد نابالغ آیت‌الله #خامنه_ای: اگر طفل صغیر سرمایه‌ای داشت که از آن منافعی حاصل شد (ارباح مکاسب)، ولیّ طفل مجاز به پرداخت خمس نیست؛ بلکه بنابر احتیاط واجب در صورتی که سود حاصله تا زمان بلوغ باقی بماند، ادای خمس بر خود طفل بعد از رسیدن به سن تکلیف واجب است آیت‌الله #سیستانی: در منافع اموال صغیر و سفیه خمس واجب است و وظیفه ولیّ اوست که خمس آن‌ها را بدهد و چنانچه نداد، بر صغير پس از بلوغ واجب است كه خود، خمس آن را بپردازد. قصد قربت در پرداخت خمس خمس از واجبات عبادی است که قصد قربت در آن واجب است و اگر مکلف بدون قصد قربت، خمس خود را پرداخت کند مرتکب گناه شده است. اما اینکه آیا در حکم وضعیِ خمس، بدون قصد قربت، خمس از گردن مکلف ساقط می‌شود یا نه، دو دیدگاه وجود دارد که #امام_خمینی مجزی نمی‌دانند، ولی آیت‌الله سیستانی کافی می‌دانند. ________ برگرفته از کتاب خمس، پژوهش حجت‌الاسلام‌والمسلمین کریمی، ص 73 و 74

✅ وجود موی گربه در لباس نمازگزار 📝 طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای اگر موی حیوان حرام گوشت، مانند گربه، بر بدن یا لباس نمازگزار باشد، هر مقدار که باشد، نماز باطل است؛ اما طبق نظر آیت‌الله #سیستانی اگر موی حیوان حرام گوشت بسیار کم و ناچیز باشد مثلاً یک یا دو یا سه موی کوچک حیوان بر لباس نمازگزار باشد، اشکال ندارد.

✅ نکاتی در مورد حرمت ایذاء پدر و مادر 📝طبق نظر آیت‌الله #سیستانی اطاعت از پدر و مادر به خودی خود واجب نیست (همچنین ر.ک. به پاورقی 1 در مورد نظر آیت‌الله #خامنه_ای)؛ ولی طبق نظر #امام_خمینی اطاعت از پدر و مادر، حتی اگر عدم اطاعت باعث اذیت آنها هم نشود، بنا بر احتیاط واجب است. 📝همچنین اذیت کردن پدر و مادر حرام است؛ اما گاهی انسان قصد اذیت پدر و مادر را ندارد، اما کار مباح یا مستحبی انجام می‌دهد که پدر و مادر از این کار اذیت می‌شوند یا اینکه پدر و مادر او را به کاری امر می‌کنند و اگر فرد اطاعت اوامر والدین را نکند، آن ها اذیت می‌شوند. در این صورت اگر پدر و مادر از روی شفقت و مهربانی به فرزند اذیت شوند، فرزند مرتکب حرام شده؛ اما اگر اذیت شدن پدر و مادر بخاطر لجبازی آن دو است یا از روی دلسوزی و شفقت به حال فرزندشان نباشد، بلکه در امر و نهی نسبت به فرزند تنها مصلحت خود یا نفع شخصی‌شان را در نظر داشته باشند، دیگر فرزند مرتکب حرام نشده‌است (همچنین ر.ک. به پاورقی 2 در مورد نظر آیت‌الله خامنه‌ای) . 📌همچنین با توجه به اینکه طبق نظر آیت‌الله سیستانی اطاعت فرزند از پدر و مادر به خودی خود واجب نیست، فرزند اگر بدون اینکه پدر یا مادر متوجه شوند، کاری را انجام دهد که این کار به خودی خود ایراد ندارد، ولی پدر یا مادر، فرزند را از آن کار نهی کردند، مرتکب گناهی نشده‌است. زیرا پدر یا مادر چون از انجام آن کار خبر ندارند، دیگر اذیت نمی‌شوند. ــــــــــــــــــــــــــ 1- در استفتائی از آیت‌الله خامنه‌ای آمده‌است: س: آيا مخالفت با سليقه پدر و مادر در کارها حرام است؟ ج) اگر منظور مخالفت با سليقه پدر و مادر در كار مربوط به خودشان است، شما حق دخالت نداريد ولى اگر مخالفت با سليقه آنان در رابطه با كارهاى خود شماست، صرف مخالفت حرام نيست لكن ايذاى والدين حرام است. 2- در استفتائی از آیت‌الله خامنه‌ای آمده‌است: س: آيا از نظر شرعى پدر و مادر زوج يا زوجه مى‌توانند در امور زندگى دختر يا پسرشان بعد از ازدواج (عروسى) دخالت داشته باشند؟ ج) والدين زوج يا زوجه به عنوان ولّىِ شرعى حق دخالت در زندگى شخصى و خصوصى آنها را ندارند.

✅ اعتکاف (قسمت اول: مکان اعتکاف) 📝 اعتکاف در یکی از مساجد چهارگانه (مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد کوفه و مسجد بصره) صحیح است. اعتکاف در مساجد جامع طبق نظر آیت‌الله #خامنه_ای و آیت‌الله #سیستانی صحیح است، اما طبق نظر #امام_خمینی محل اشکال است و باید به قصد رجاء و احتمال مطلوب بودن از نظر شرع در این مساجد اعتکاف کرد. در مساجد غیر جامع، اعتکاف از نظر امام‌خمینی جایز نیست! اما آیت‌الله سیستانی اعتکاف در چنین مساجدی را به قصد رجاء و امید مطلوب بودن جایز می‌دانند. طبق نظر آیت‌الله خامنه‌ای نیز اگر در چنین مساجدی نماز جماعت برپا می‌شود و امام جماعت این مساجد عادل است، می‌توان به قصد رجاء اعتکاف کرد. ـــــــــــ 1) آیت‌الله سیستانی می‌فرمایند: «منظور از مسجد جامع، مسجدی است كه اختصاص به محلّه یا منطقۀ خاص یا گروه خاصّی نداشته باشد و محلّ اجتماع و رفت‌وآمد مردم مناطق و محلّات مختلف شهر باشد.» 2) توضیح المسائل امام‌خمینی، م 1721؛ توضیح المسائل جامع آیت‌الله سیستانی، م 2105