▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۲۷)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۲۳. رفتارهای بههنجار
از نمادهای مهم یک محلۀ انگیخته مدیریت رفتارها به گونهای است که خلاف ارزشها و هنجارهای اسلامی-ایرانی نباشد و الگویی سالم، مشروع و مقبول از آداب معاشرت و برخورد، آداب همصحبتی، آداب احترامات، آداب زناشویی، آداب تعلیم و تعلم و غیره در آن مشهود و ملموس باشد. بدیهی است که هنجارهای مورد اشاره در اینجا را شرع و عرف تعیین میکند. منظور از عرف در اینجا عرف جامعۀ ایرانی است که نه در شکل موجود و رایج آن، بلکه در شکل کهن آن مد نظر است. بخش مهمی از اصلاح رفتارها در شکل عملی محقق میشود که بیش از همه در گرو نحوۀ رفتار و سلوک امام و یاران او با مردم است. بدیهی است که رفتارها انعکاس اعتقادات هستند و اصلاح اعتقادات از طرق مختلف سهم زیادی در مدیریت رفتارها دارد. اصلاح ادراکات، تأمین نیازها، تکریم شخصیتها، معرفی و الگوسازی از نمونههای مطلوب، علتشناسی روانی و تجربی رفتارهای نابههنجار و برطرف کردن تعارضات از دیگر راههای اصلاح رفتارهاست که در مطالب بعد مورد بحث واقع خواهد شد.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۲۸)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۲۴. کمترین سطح از نزاع و تعارض
محلۀ مطلوب با راهبردهای موعظه، مشاوره و امر به معروف و نهی از منکر، کمترین سطح از برخورد و تنازع را دارد. این سه خط مشی از سوی شورای صلحیاری با هدف کاهش انواع نزاعهای زناشویی، خانوادگی، همسایگی و محلی، حفظ استحکام نهاد خانواده، و ایجاد و تقویت پیوندهای اجتماعی اتخاذ میشود. در محلۀ مطلوب آمران آموزشدیده در میدان و مشاوران زبده در پشت میدان حاضر هستند که سعی در شناسایی طرفین اختلاف، دعوت از آنها و حل اختلاف با استفاده از روشهای غیربوروکراتیک و دینی را دارند. به جز افراد مذکور، آموزشیار، استاد اخلاق، معتمدان و ریشسفیدان نیز در فرایند اصلاح ذات البین و آموزشهای پیشگیری از اختلاف نقشهای تعریفشدۀ خود را دارند.
طبق الگوی محلۀ فاضله، وظیفۀ قوۀ قضاییه در جهت ترویج و تثبیت فرهنگ رفع اختلافات در محله و مسجد اینگونه تعریف میشود که مراجع رسمی قضایی قبل از رجوع طرفین دعوی به مسجد محله، نباید برای آنها پرونده تشکیل دهند. محاکم رسمی تنها زمانی نسبت به تشکیل پرونده اقدام میکنند که اختلاف در محله و با وساطت مشاوران، ریشسفیدان، صلحیاران و در نهایت امامان محله حل نشود. در صورت تحقق این فرهنگ، دهها هزار مسجد به شعب غیررسمی قوۀ قضائیه تبدیل میشوند و بار پروندههای قضایی به سرعت کم خواهد شد.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۲۹)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۲۵. تمایل جدی و قابل رؤیت به آداب زندگی ایرانی اسلامی
پایبندی به آداب، رسوم و سنتهای زندگی اسلامی-ایرانی که در معارف دینی ما با اصطلاح نمادین #حیات_طیبه مطرح است، نتیجه و برونداد اعتقادات صحیح و تثبیت ملکات فاضله در جامعه است. به عبارت دیگر، انواع آداب و رسوم، عادتها، رفتارها، علایق، سلایق، آئینها و مناسک، سرگرمیها و بازیها، معماری بناها، لباس، خوراک، نحوۀ تزیین و آرایش بدن و خانه و شهر و غیرهم که مؤلفههای گوناگون زندگی اسلامی هستند، همه، مستقیم یا غیرمستقیم از باور به توحید نشأت میگیرد و انعکاسی از آن هستند. پس تصحیح و تعمیق اعتقادات با ابزارهای مختلف آموزشی اصلیترین راه اصلاح آداب و عادات زندگی است.
در مدینۀ فاضله ریزترین و عینیترین تجلیات زندگی انعکاس اعتقادات اسلامی است. پس در کنار تصحیح اعتقادات و اخلاقیات و تأکید بر اصلاح رفتارها، باید بخش مهمی از توجه را نیز معطوف به امور عینی و تمدنی رفتارساز کرد که شاید مهمترین و تأثیرگذارترین آنها حوزۀ معماری باشد. معماری عنصری بسیار تأثیرگذار در رفتارسازی و حتی اعتقادسازی است که اگر هوشمندانه و به احسن نحو مدیریت شود، بسیاری از ناهنجاریهای رفتاری را برطرف میکند؛ به گونهای که حرکتهای تمدنساز تاریخ و از جمله نهضت رسول خدا همه با اقدامات و اصلاحات معمارانه آغاز شدهاند. همچنین باید توجه کافی به ترویج و تبلیغ دیگر مؤلفههای ملموس سبک زندگی مطلوب مانند پوشش عفیفانه، الگوی تغذیۀ بومی، بازیها و سرگرمیهای آموزنده و غیره نیز به عمل آید.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۳۰)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۲۶. ارتباطات مشروع و همافزا مابین مردم و مسئولان
از اوصاف مهم ارتباطات مطلوب در محله وجود روحیۀ همکاری، هماهنگی و همافزایی است که منجر به تعامل اثربخش بین مسئولان و مردم جهت حل مشکلات است. این همافزایی در محله بیش از هر عرصۀ دیگر قابل تحقق است. زیرا نزدیکی فیزیکی و ارتباطات غیرکاری و غیراداری در آن در بالاترین سطح قرار دارد. امام در اینجا بهعنوان حلقۀ اصلی مردم و مسئولان عمل میکند و با استفاده از ظرفیت یاران خود الگویی مطلوب و مشروع از روابط همافزا را ایجاد میکند که به بهانههای مختلف از جمله محرومیتزدایی، امداد، عمران و آبادانی و جهاد سازندگی، مبارزه با فقر، برگزاری مراسم و مجالس و غیره، سطح ارتباطات را به اوج و عمق میرساند.
دانش مدیریت اسلامی اصول و راههایی را جهت ارتقاء و افزایش سطح هماهنگی پیشنهاد میکند که تدریجاً به شکلگیری ارتباطات همافزا بین مردم و مسئولان کمک میکند. مهارت تبدیل تعارضات به تعاملات از ابتداییترین مهارتها است که امام باید به آن مسلط باشد و لازمۀ آن درک تفاوتها، نیتشناسی، شخصیتشناسی، قدرت کاریزما و ایفای نقش پدری است.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۳۱)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۲۷. حاکمیت اخلاقیات معتدل (حکمت، عفت و شجاعت)
علاوه بر اینکه بخشی از اخلاقیات فاضله با آموزش عملی و زدودن عوامل اجتماعی فساد اخلاقی محقق میشود، بخش مهمی از آن نیز بر عنصر آموزش نظری تکیه دارد و بدون آن آشنایی مردم با فضائل و رذائل اخلاقی ناممکن است.
نظریۀ اعتدال قوای نفسانی، نظریۀ مختار اخلاق در مدینۀ فاضله است که با محوریت اساتید ممحض و مبرّز در علم اخلاق، باید به شکل مستمر در مساجد محلات به مردم آموزش داده شود. وجود کرسی درس اخلاق روزانه یا هفتگی در مسجد مهمترین رکن مسجدداری پس از اقامۀ نماز است و بدون وجود آن نیمی از رسالتها و کارکردهای مسجد معطل مانده و تحقق فضائل اخلاقی در جامعه ناممکن خواهد بود.
درس اخلاق محله باید مبتنی بر یک چارچوب، نظریه و نظام اخلاقی مدون و منسجم و بر اساس منابع اصیلی مانند اخلاق ناصری، معراج السعادة، جامع السعادات و... ارائه شود، به گونهای که مردم با شرکت در این درس بر اجناس فضائل اخلاقی (حکمت، عفت و شجاعت) و انواع آنها و راههای ایجاد اعتدال در قوای نفس آگاه شوند. اگر نگاه منظومهای حاکم نباشد، با پراکندهگویی و ارائۀ مطالب غیرمنسجم از گوشه و کنار روایات و آیات، تحقق شاخصهای اخلاقی مطلوب عملاً غیرممکن است. استاد اخلاق مهمترین فعال فرهنگی محله است و تا حد ممکن باید ثابت باقی بماند و آموزههای اخلاقی خود را مبتنی بر منابع اصیل علم الاخلاق ارائه دهد. او علاوه بر آموزش، بایستی در فرایند مقابله با آسیبهای اجتماعی و اخلاقی و حل اختلافات نیز نقشآفرینی مستقیم داشته باشد.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۳۲)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۲۸. احساس هویت دینی و ملی و انقلابی در اهالی
اهالی محل باید نسبت به ارکان و مؤلفههای اعتقادی، اخلاقی، رفتاری و شرعی، ملی، و انقلابی هویت خود، آگاهی، علقه و پایبندی محسوس داشته باشند. این هویت در الگوی محلۀ فاضله با نمادهایی ۲۳گانه لحاظ شده است. هویت دینی و اسلامی محلۀ فاضله در حوزۀ اعتقادات با مؤلفههای توحید، نبوت و امامت و وصایت، عدل، معاد، جهانشناسی و انسانشناسی اسلامی شناخته میشود. هویت دینی در حوزۀ اخلاقی نیز با مؤلفههای چهارگانۀ عدالت، حکمت، عفت و شجاعت و در حوزۀ رفتاری با تشرع و پایبندی به احکام دین در عمل و رفتار تجلی پیدا میکند.
هویت ملی و ایرانی محله در مؤلفههای عرفان و حکمت ایرانی (با نماد حکمت متعالیه)، حماسه و عصبیت ایرانی (با نماد حماسۀ شاهنامه)، جوانمردی و فتوت ایرانی (با نماد آئین پهلوانی)، زبان و ادبیات فارسی (با نماد شعر و نثر کلاسیک فارسی)، آداب و رسوم و سنتهای ایرانی و در نهایت زیباییشناسی و هنر ایرانی تجلی پیدا میکند که باید مطابق منابع و روشهای پیشنهاد شده در الگوی محلۀ فاضله در بین اهالی ترویج و تبلیغ شود.
هویت انقلابی محله در مؤلفههای کلی دانش، آگاهی و بصیرت سیاسی، دشمنشناسی، روحیۀ جهاد و مقاومت، مردمداری و مردممحوری، عدالتخواهی و ولایتمداری مطرح است که هر یک با روشهای تبلیغی و ترویجی به شکل نظری و عملی توأمان تثبیت و تعمیق میشوند.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۳۳)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۲۹. شادی، نشاط و سرزندگی
شادی یکی از عناصر مهم معنویت و از لوازم انگیزش است. شادیهای تعالیبخش باید جزو برنامههای ثابت و مستمر محله و مسجد قرار گیرند که طیف وسیعی از اقدامات را اقتضاء میکند. اقداماتی از قبیل زیباسازی، سرسبزسازی و اصلاح ظاهر محله تا اصلاح عادات زندگی و اصلاح الگوی تغذیه مبتنی بر نگاه مزاجشناسی همه به حذف عوامل افسردگی و بیحوصلگی و ارتقاء سطح شادی و نشاط افراد کمک میکنند.
شادیهای حلال از طرق مختلف و از جمله بازیها وسرگرمیهای مفید و تعالیبخش با محوریت کودکان و نوجوانان تولید میشود. وجود برخی اصناف و مراکز در محله بهعنوان مرکز و بستر اجتماعات و تعاملات و گفتگوها بهویژه برای سالمندان ضروری است. برنامههای نشاطآفرین از قبیل ورزشها و بازیهای همگانی و برنامههای ورزشی خارج از محله از قبیل کوهنوردی از ضروریات است. بزرگداشت با شکوه مناسبتها، جشنها و اعیاد دینی و ملی به خصوص در عرصههای عمومی و خارج از مسجد و برگزاری مراسمات و مجالس و سخنرانیهای انگیزهبخش نیز از ضروریات است. منابع مختلف و متنوعی از قبیل کتابهای حکایات، کشکولها، محاضرات ادبا، تمثیلنامهها، فکاهیات و لطائف و حکم طنز و آموزنده در ذخائر ادبی فارسی موجود است که باید آنها را به بهانههای مختلف به میان جامعه آورد و مضامین آنها را به همه به ویژه به کودکان و نوجوانان منتقل نمود. در راستای این مهم، برای هر یک از یاران محله مانند فرهنگیار، ورزشیار، سلامتیار و مشاوران نقشهای مجزا و مشترکی در شادسازی محله تعریف شده است.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (٣٤)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
٣٠. آرامش
بر خلاف عرصههای عمومی محله که باید صحنۀ جنبوجوش و تلاش باشند، عرصههای خصوصی و مسکونی محله عرصههایی آرام با حداقل مزاحمتها و آلودگیهای صوتی هستند. یک اجتماع مؤمنانه اجتماعی است که فعالیت و کار خود در صبح را در زودترین زمان ممکن آغاز میکند و در شب در زودترین زمان تعطیل میکند. زیست شبانه با زندگی مؤمنانه سازگار نیست و محله پس از نماز مغرب و عشا به سرعت در سکوت و آرامش فرو میرود.
تفکیک عرصههای عمومی در میدان و بازار مرکزی محله و خالی شدن سایر معابر از واحدهای تجاری و مراکز پررفتوآمد به افزایش آرامش محلات کمک میکند؛ بر خلاف شهرهای امروزی که تمام معابر دارای واحدهای تجاری هستند و این علاوه بر مشکلات ترافیکی و آلودگی، آرامش شهر را از بین میبرد که این آشفتگی و اختلاط عرصههای عمومی و خصوصی خود یکی از عوامل افزایش ناآرامیها و اضطرابهای روانی به شمار میرود.
در محلۀ مطلوب، اغلب نیازهای اهالی در میدان و بازار محله قابل تأمین است، لذا اهالی به جای استفاده از وسایل نقلیه، مجبور به پیادهروی بیشتر هستند، یعنی نظام کالبدی محله باید به گونهای طراحی شود که بیش از آنکه افراد را دعوت به ماشینسواری و شهرپیمایی و خروج از محله کند، آنها را دعوت به پیادهروی و ماندن در محله میکند.
گسترش فضای سبز، ترویج معماری و ساختوساز درونگرا، بنبستسازی معابر فرعی، ترویج و تثبیت فرهنگ همسایهداری با برنامههای مختلف تبلیغی و آگاهسازی نسبت به حقوق همسایگان، از جمله حق آرامش نیز از عوامل دیگر حفظ آرامش است.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۳۵)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۳۱. رضایتمندی و امیدواری
#اولین عامل رضایتمندی و امیدواری تأمین نیازهای اولیه و مشروع مادی است. اما #مهمترین عامل این نیست. امروزه حتی در علم روانشناسی هم ثابت شده که بخش مهمی از حس رضایت در زندگی در گرو اصلاح ادراکات درونی، ذهنیتها و ایجاد نگاه واقعبینانه به زندگی و دنیا و هماهنگی انتظارات با واقعیتها است.
در معارف دینی و بیانات اهل بیت، تخیلپردازی، اُمنیهسازی و آرزوهای دور و دراز پختن اصلیترین حربه شیطان برای ناراضی و ناشکر کردن بندگان عنوان شده که امروزه با ظهور عواملی چون رسانههای جدید، جریانهای روانشناسی مثبتگرا و فرهنگ سلبریتیپرستی شدیدتر به این موضوع دامن زده میشود و فیلمها و سریالها بیوقفه در حال غرق کردن مردم در اوهام و توقعات دور و دراز هستند که لابد به نارضایتی، افسردگی و فرسودگی منجر میشود. پس بدیهی است که اصلیترین راهبرد ایجاد رضایت پس از تأمین نیازها، اصلاح ادراکات مردم از زندگی و آشناسازی آنها با حقیقت رنجآمیز و دشوار زندگی دنیا است که با راهبرد آموزش و با ابزار عبرتآموزی تحقق پیدا میکند.
از بین بردن فرهنگ مقایسههای اجتماعی، مقابله با تجملگرایی و تجملنمایی، تعریف و توسعۀ فعالیتهای جمعی همراه با تعاملات غیررسمی و غیرکاری، انواع تقدیرها، عیادتها و سرکشیها، صله رحم، انواع پشتیبانیها و حمایتها، خارج کردن افراد منزوی از تنهایی، انجام فعالیتهای مولد با خروجی ملموس و ... همه از راههایی هستند که میتوانند سطح رضایتمندی و امید در زندگی اجتماعی را افزایش دهند.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۳۶)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۳۲. حاکمیت فرهنگ قناعت و اقتصاد
زندگی قناعتورزانه و مقتصدانه و اکتفاء به ضروریات از شاخصهای مهم الگوی رفتاری مؤمنانه است. در محلۀ مطلوب اهتمام جدی برای رصد و جلوگیری از انواع اسراف، تجمل و هدررفت منابع مختلف وجود دارد که شاید برجستهترین انواع آن اتلاف انرژی است. مبارزه با اسراف، تبذیر و ریختوپاش چه در زندگی خصوصی و چه در عرصههای عمومی هم نیاز به آموزش و فرهنگسازی و هم نیاز به نظارت، تذکر و نهی از منکر دارد که با تعامل یاران محله تحقق پیدا میکند. کشف موارد اسراف و زمینههای هدررفت منابع مالی و غیرمالی و تذکر نسبت به آنها یک اصل مهم است که حتی میتوان آن را به عنوان یک وظیفه به فرد یا افرادی خاص که تیزبینی و ظرافت فکری دارند تفویض کرد.
آموزش تکنیکها و مهارتهای مدیریت مالی و بودجهبندی در زندگی، آموزش تکنیکهای صرفهجویی در انرژی و زمان، تبلیغ علیه اسراف در خرید و اعتیاد به بازارگردی، شکلدهی به فرهنگ تبادل وسایل غیرضرور در بین خانوادهها، اهتمام به خرید عمده نیازهای محله، ترویج فرهنگ تعمیر، بازسازی، بازطراحی، بازیافت و تصفیه در حوزههای مختلف و فراهمسازی زیرساختها و لوازم آن از راههای تحقق الگوی زیست اجتماعی مقتصدانه و قناعتورزانه است.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۳۷)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۳۳. فقدان رفاهطلبی، رفاهزدگی، اسراف و اشرافیگری
محله و مدینۀ فاضله باید مرفه باشد، اما این به معنی رفاهزدگی نیست. اسلام مرز بین این دو ویژگی مثبت و منفی زندگی که بسیار ظریف و دقیق است را حفظ میکند، بهگونهای که رفاه اقتصادی در حد رفع نیازهای #واقعی برقرار شود، اما به رفاهزدگی و اشرافیگری نینجامد. دلیل آن است که به تصریح آموزههای الهی و نبوی، رفاهطلبی، عافیتطلبی و تنوعطلبی، عواملی هستند که در صورت فراگیر شدن به ذلت، خواری و حقارت جامعه منجر میشوند.
بر همین اساس باید از ابزارها و امکانات موجود در محله در جهت ایجاد جریان مستمر ضد تبلیغ علیه نظام سرمایهداری حاکم استفاده کرد. باید به دقت رگهها و نمادهای نظام مصرفگرای مدرن را شناخت و علیه آنها روشنگری کرد. تجملات، تشریفات بیهوده و اطوار و رفتارهای تکلفآمیز سبک زندگی جدید که با روح حیات اسلامی-ایرانی ناسازگارند باید تحقیر شوند. باید اهتمام جدی به نظارت و محو ظواهر تجمل در جامعه به خرج داد. نماها، بناها، ابزار و وسایل و دکوراسیونها، تبلیغات محیطی و مجازی همه موضوع چنین نظارتی هستند. روشنگری و ضدتبلیغ علیه نیازسازیهای کاذب دستگاه تبلیغاتی سرمایهداری، مقاومت فرهنگی در برابر نمادهای زندگی لیبرالی مانند هایپرمارکتها و فروشگاههای زنجیرهای، کافهها، مالها و پاساژهای بزرگ و کارشکنی در برابر توسعۀ آنها، و تبلیغ مداوم و مستمر علیه الگوی زندگی تجملی و مسرفانهای که در تلویزیون و سینما و شبکههای اجتماعی ترویج میشود برای تحقق این اهداف ضروری است.
@madineyefazele
▪️شاخصههای محلۀ مطلوب (۳۸)/محور سوم: #انگیزش_در_محله
۳۴. تأمین نیازهای مشروع مادی و معنوی همۀ اقشار به خصوص بانوان و جوانان
محلۀ مطلوب در تأمین نیازهای مشروع و منطقی اهالی خود که در عناوین کلی معنویت، امنیت، خوراک و پوشاک و مسکن و خانواده خلاصه میشود، به گونهای جهادی پیشگام و تلاشگر است. لازمۀ این امر تهیۀ شناسنامۀ دقیق و کامل از نیازهای کلی اقشار محله در وهلۀ اول و در وهلۀ دوم، گردآوری مشخصات و اطلاعات نفوس و نیازمندیهای آنان است. در این رابطه به صورت ویژه باید اطلاعاتی جامع از مشخصات فردی، هویتی، اخلاقی و روحی و روانی جوانان در سن ازدواج محله از سوی خانوادهیار گردآوری شده و با هدف یافتن زوج مناسب در جمع خانوادهیاران محلات به اشتراک گذاشته شود. افراد ناتوان، کمتوان، معلول یا افراد دارای مشکلات حاد و یا خاص باید به صورت ویژه شناسایی شده و از حداقل حمایتها که حمایتهای روحی و روانی و کلامی است تا حداکثر حمایتها که کمک به حل کامل مشکلات آنهاست برخوردار شوند. اهالی محله به خصوص جوانان و بانوان نباید احساس کنند که محله و به صورت ویژه مسجد و به صورت ویژهتر امام مسجد نسبت به نیازهای آنها بیتفاوت است. ممکن است مشکلات آنها عملاً حل نشود، اما مهمتر از آن حس حمایت و پشتیبانی است که باید از سوی مسجد به اهالی تزریق شود. بانوان محله به خصوص بانوان بیسرپرست و بدسرپرست باید از حمایتهای ویژه و متنوع مددکار، تعاونیار، خانوادهیار و مشاوران برخوردار باشند.
@madineyefazele