درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) جلسه اول ۱/ مهرماه/ ۱۴۰۳

درس خارج فقه محیط زیست ۱/ مهرماه/ ۱۴۰۳ [با ویرایش] بسم الله الرحمن الرحیم بحث هاى گذشته، متضمن چهار نکته اصلی درباره‌ی نظام آب بودند: 1. وجود دو نظام اساسی برای آب: - نظام مالکیت - نظام حق. نظام مالکیت بر تملک فردی یا نهادی آب مبتنی است، در حالی که نظام حق به معنای مشارکت مردم در آب است، و این براساس حدیث نبوی: «مردم در سه چیز شریک هستند: آب، چراگاه و آتش» است. این مشارکت از منظر حق معنا پیدا می‌کند نه مالکیت. 2. نظام حق مرتبط با آب گسترده‌تر از نظام مالکیت است. 3. حق آب به عنوان نقطه‌ای محوری و برجسته در چارچوب نظام حق مربوط به آب مطرح می‌شود. 4. حکمرانی در مسائل مربوط به آب ضروری است، زیرا سازماندهی و مدیریت هر مسأله‌ی اجتماعی نیازمند حکمرانی است، به ویژه اگر نظام حق در آن گسترده باشد. از این رو، عدم وجود حکمرانی صحیح در آب می‌تواند منجر به بروز اختلافات و بی‌عدالتی شود. در بحث‌های قبلی، به تفصیل درباره‌ی محورهای اول و دوم پرداخته شد و اکنون به بررسی دو محور آخر می‌پردازیم. *حق آب* الف) تعریف حق آب: حق آب مجموعه‌ای از حقوق و امتیازات است که به افراد حقیقی یا حقوقی داده می‌شود تا از منابع آبی برای اهداف معینی استفاده کنند، این استفاده چه از منظر حق شخصی آنها و چه به این عنوان که بخشی از عموم هستند. ب) اقسام حق آب: 1. حق آب خصوصی: مربوط به آبی است که به فرد یا نهادی خاص اختصاص یافته و بدون اجازه‌ی صاحب حق نمی‌توان از آن استفاده کرد. در ایران، به این نوع از حق «حقابه» گفته می‌شود. 2. حق آب عمومی: مربوط به آب‌های قابل دسترس برای استفاده‌ی عمومی است که هر فردی می‌تواند به شکلی معقول و منصفانه از آن استفاده کند. برای مثال، آب مورد استفاده در منازل. در این زمینه، اهمیت حکمرانی برای تضمین استفاده‌ی عادلانه از آب برجسته می‌شود؛ زیرا اسراف در استفاده‌ی آب تجاوز به حقوق دیگران محسوب می‌شود. در صورتی که میزان استفاده به طور قانونی تعیین نشده باشد، می‌توان به عرف عقلایی برای تنظیم آن مراجعه کرد. 3. حق آب محیط زیستی: برای حفظ منابع آبی و اطمینان از سلامت سیستم‌های زیست‌محیطی تخصیص داده می‌شود. توضیح: آب اساس زندگی است و موجودات زنده و سیستم‌های زیست‌محیطی بدون وجود آن نمی‌توانند ادامه‌ی حیات دهند. اما بهره‌برداری از آب تنها به انسان محدود نمی‌شود، بلکه محیط زیست را نیز شامل می‌شود که به مثابه‌ی "مادر" ماست. تعادل زیست‌محیطی مستلزم تأمین آب کافی برای حفظ سلامت زمین و سیستم‌های زیست‌محیطی است. بنابراین، محروم‌سازی محیط زیست از نیازهای آبی آن، منجر به تضعیف سیستم‌های زیست‌محیطی و نابودی اساس‌هایی می‌شود که انسان نیز بر آن‌ها تکیه دارد. بر این پایه، حق محیط زیستی آب، مفهومی است که نشان می‌دهد تأمین آب برای سیستم‌های زیست‌محیطی یک ضرورت برای حفظ سلامت محیط زیست و ادامه‌ی حیات بر روی این سیاره است. از بین بردن محیط زیست، از طریق تخلیه‌ی منابع آبی یا تخریب سیستم‌های گیاهی و جانوری، تهدیدی برای انسان است؛ چرا که محیط زیست منبع اصلی منابعی است که انسان برای معیشت خود به آن‌ها وابسته است. نتیجه اینکه آب نه تنها حق مستقیم بشر است، بلکه عدم تجاوز به آب مورد نیاز برای محیط زیست نیز یک هنجار اساسی است که از آن می‌توان به حق آب برای محیط زیست تعبیر کرد. عدم تجاوز به آب مورد نیاز برای محیط زیست شرط اساسی برای حفظ تنوع زیستی و تضمین پایداری سیستم‌های طبیعی به شمار می‌رود. این امر نیازمند مدیریتی پایدار و کارآمد از منابع آبی است که حفظ محیط طبیعی و پایداری آن برای نسل‌های آینده را تضمین کند. از دیدگاه علمی، کاهش منابع محیط زیستی به دلیل کمبود آب، منجر به تغییرات اساسی می‌شود که به تعادل طبیعی میان موجودات زنده آسیب می‌رساند. بنابراین، سیاست‌های آبی باید استراتژی‌های جامع و تکاملی را شامل شود که هدف آن حفظ منابع آبی از یک سو و توزیع عادلانه‌ی آن میان انسان و طبیعت باشد. بعد از اشاره به این سه قسم وارد بحث تفصیلی فقهی از هر یک از این سه قسم می‌شویم. گفتنی است که بررسی فقهی نسبت به حق آب به صورت تفکیک شده به این شکل حتی به صورت غیر تفکیک شده انجام نگرفته است اگر انجام گرفته اشاراتی بوده است در یک چارچوب مبهم و طبعاً غیر فقهی به معنای دقیق. همچنین قوانین فعلی مربوط به حق آب بسیار ضعیف هستند، زیرا مبانی فقهی نظام ملکیت آب و به ویژه نظام حق مربوط به آب به درستی تبیین نشده است تا قوانین بر آن‌ها استوار گردند. علاوه بر این، قوانین کنونی قدیمی بوده و نیاز به بازنگری و به‌روزرسانی دارند.

بسم الله الرحمن الرحیم وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا ۚ بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ چه بسیار جان‌هایی که با شجاعتِ شهادت دوباره زنده شدند، و چه بسیار راه‌های بسته‌ای که به فضل شهادت شهید گشوده گشتند. چه بسیار لحظات حساس تاریخ که بی‌نشان و بی‌معنا ماندند، تا زمانی که شعله شهادت آن‌ها را روشن ساخت. وچه بسیار گره‌هایی که حل‌ناشدنی به نظر می‌رسیدند، اما با خون پاک شهیدان راه انسانیت و عدالت باز شدند. شهید امت و الگوی مقاومت سید حسن نصرالله دل‌ها را با صفا و پاکی‌اش مسحور می‌کرد؛ صداقتش ستونی بود که در هیچ لحظه هرگز محو نمی‌شد، میان باطنی روشن و ظاهری زلال جمع کرده بود. او را نمی‌دیدی مگر در میدان مبارزه، كه با صبر و یقین تار و پود ایستادگی را می‌بافت. نقطه‌ای از امید بود که در میان تل‌های اندوه می‌درخشید. با شهادتش از زخم‌هایش گل‌های امید روییدند، زیرا خون او چیزی جز بذر امید نبود که در دل هر کسی که عاشق آزادی، کرامت و مقاومت است، پراکنده می‌شود. صهیونیست‌ها تصور می‌کنند که با برداشتن او راه مبارزه حق طلبان را بسته‌اند بی‌خبر از آنکه شهادت او مسیر را هموارتر و راه را پر رهروتر می‌نماید. این حادثه دردناک را به امت اسلامی ویژه مردم لبنان و به مقام معظم رهبری تسلیت عرض می‌نمایم. احمد مبلغی

درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ٧/ مهرماه/ ۱۴۰۳

درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ٧/ مهرماه/ ۱۴۰۳ بسم الله الرحمن الرحیم حق آب خصوصی بحث را با حق آب آغاز می‌کنیم؛ زیرا مسأله حق آب در فقه نیاز به بحث و بررسی دارد و تاکنون به‌طور کامل به آن پرداخته نشده است. مقدمه: قبل از ورود به بحث، ضروری است که مقدمه‌ای ارائه شود تا ماهیت موضوع را روشن کند و ضرورت و فلسفه آن را بیان نماید. این مقدمه شامل چند محور است: 1. ضرورت پیوست حکمرانی برای هر نظریه فقهی هر نظریه فقهی که تدوین می‌شود، باید پیوستی مرتبط با حکمرانی داشته باشد. اهمیت این پیوست در موارد زیر قابل‌توضیح است: - اولاً: نظریه فقهی برای اجرا و تطبیق در زندگی مردم وضع می‌شود. از این نظریه، معیارها و احکامی استخراج می‌گردد که یا مستقیماً در جامعه اجرا می‌شوند یا به‌عنوان قوانین فقهی در سیستم قانون‌گذاری وارد می‌شوند و سپس در واقعیت اجتماعی به کار می‌روند. - ثانیاً: اجرا به دو شکل ممکن است؛ یا پراکنده و بدون هماهنگی، که فاقد مسئولیت‌پذیری و کارآمدی است، یا منظم و هماهنگ که دارای انسجام و اثربخشی است. - ثالثاً: اجرای مؤثر، متوازن و مسئولانه همان چیزی است که از آن به‌عنوان "حکمرانی خوب" یاد می‌شود. - رابعاً: اگر نظریه فقهی بدون توجه به پیوست اجرایی ارائه شود و راهنمایی برای اجرا نداشته باشد، توانایی آن برای ایجاد حکمرانی مناسب کاهش می‌یابد. در نتیجه، هر نظریه فقهی باید به نحوی تنظیم شود که به حکمرانی پیوند بخورد تا بتوان آن را به‌صورت منظم و مؤثر اجرا کرد. این پیوند همان چیزی است که "حکمرانی فقهی" در ارتباط با موضوع خاص نظریه نامیده می‌شود. 2. الزامات ایجاد پیوست حکمرانی برای نظریه فقهی برای ایجاد پیوست حکمرانی مناسب برای یک نظریه فقهی، الزامات متعددی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرند: - اولاً: باید نگاهی عمیق به جامعه‌ای که نظریه در آن به‌عنوان مبنای احکام و قوانین قرار می‌گیرد، داشته باشیم. جامعه مدرن پیچیدگی‌ها و شرایط خاصی دارد که بدون درک عمیق آن‌ها نمی‌توان نظریه فقهی را با موفقیت تطبیق داد. - ثانیاً: باید نظام حقوقی متناسب با آن نظریه را کشف و تنظیم کنیم. زیرا جامعه امروز به شدت حقوق‌محور است و نظریه فقهی باید در چارچوبی هماهنگ با نظام حقوقی بازتعریف شود تا بتواند به درستی در ساختارهای حکمرانی ایفای نقش کند. - ثالثاً: باید به واژگان، اصطلاحات، و تقسیمات خاصی که برای این بازتعریف و انطباق نیاز است، توجه کنیم. خلاصه اینکه، ایجاد پیوست حکمرانی برای یک نظریه فقهی نیازمند توجه به تعاملات پیچیده میان فقه، حقوق و جامعه است. 3. نظریه شهید صدر در مورد آب: نظریه‌ای درست همان‌طور که قبلاً اشاره شد، نظریه شهید محمدباقر صدر در مورد آب نظریه‌ای درست است. این نظریه که می‌توان آن را "نظریه نبع" نامید، می‌گوید که آب در منبع طبیعی خود (نبع) قابل تملک نیست؛ حتی اگر در زمینی خصوصی مانند یک چاه در ملک شخصی باشد. بر اساس نظریه شهید صدر، فرد ممکن است مالک چاه یا زمین باشد، اما مالک آب جاری یا نبع در آن نیست. بلکه حق انتفاع و استفاده از آب را دارد و زمانی که آب استخراج شود، آن آب به مالکیت خصوصی فرد در می‌آید. اما تا زمانی که آب به‌طور طبیعی در حال چوشیدن است، قابل تملک نیست. آنچه در پی می‌آید در حقیقت مباحث علمی است که حاصل آن به مثابه یک مکمل برای نظریه شهید صدر است و به تعبیری پیوستی با ماهیت حکمرانی برای آن نظریه.

سلوک همزیستانه، پیشانی و شاخصه یک تمدن پویا است https://www.isna.ir/news/1403071511479/%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9-%D9%87%D9%85%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86-%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA

فایل صوتی درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ۱۴/ مهرماه/ ۱۴۰۳

مکتوب درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ۱۴/ مهرماه/ ۱۴۰۳

فایل صوتی درس خطابات قانونی جلسه ۱ ۱۵ مهر ماه ۱۴۰۳

مکتوب درس خطابات قانونی جلسه ۱ ۱۵ مهر ماه ۱۴۰۳

فایل صوتی درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ۱۵/ مهرماه/ ۱۴۰۳

مکتوب درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ۱۵/ مهرماه/ ۱۴۰۳

فایل صوتی فقه و قانونگذاری جلسه اول ۱۴ مهر ماه ۱۴۰۳

كلام الشهيد الشيخ البوطي عن الشهيد السيد نصرالله

📌پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر با همکاری میز "توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی" دفتر تبلیغات اسلامی برگزار می‌کند: 🔹 یکشنبه‌های روش! ⚡️نشست نوزدهم روش کاربردی سازی قواعد فقهی در حوزه نظارت بر بانکداری و مؤسسات مالی 🔶 ارائه دهنده: 🎤 آیت الله احمد مبلغی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و عضو هیئت امنای پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر 🔷 دبیر جلسه: حجت الاسلام والمسلمین علی شریفی دبیر پژوهشکده فقه سیاست و حکومت پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر 🕒 زمان:یکشنبه ۲۲ مهر ساعت ۱۲:۳۰ الی ۱۴ 🌐لینک ورود به جلسه : https://bbb01.dte.ir/b/ggp-aag-qln-1ze علاقمندان می‌توانند برای حضور در جلسه به این آدرس مراجعه نمایند🔻 🏫 مکان: خیابان فاطمی(دورشهر) . کوچه 30. پلاک 53 🔗 www.riicj.com 🖇 eitaa.com//riicj_com

فایل صوتی درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ۲۱/ مهرماه/ ۱۴۰۳

مکتوب درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ۲۱/ مهرماه/ ۱۴۰۳

دیروز در قالب هیئتی در دفتر مجمع فقه اسلامی هند حضور یافته و با برخی از مسئولان این مجمع گفتگوهایی صورت گرفت. در این دیدار، بر سر همکاری‌های فقهی توافق شد و مقرر گردید که نشست‌هایی پیرامون موضوعات مختلف برگزار شود، از جمله بررسی استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند اجتهاد. در این دیدار کتاب بداية المجتهد با انضمام آراء شیعه به مجمع هدیه شد

همزمان با حضور هیئت ایرانی در این مجمع بیانیه‌ای از سوی نماینده مجمع فقهی هند در جلسه قرائت گردید سپس منتشر شد در بخشی از آن آمده است: كلمة ترحيبية مقدمة بمناسبة قدوم الوفد الإيراني في مكتب مجمع الفقه الإسلامي الهند في التاريخ : 24 اكتوبر 2024م الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على محمد سيد المرسلين وعلى آله الطيبين الطاهرين وأصحابه الغر الميامين، أما بعد أيها الحاضرون الكرام إن المجمع يرحب بكم جميعا ترحيباً حاراً بقدومكم في هذا اللقاء الكريم ويستقبلكم استقبالا بالغا في مكتب مجمع الفقه الإسلامي (الهند)، ويقدم إليكم تحيات طيبة مباركة وتقديرات زكية خالصة خاصة إلى حضور الضيوف المبجلين الإيرانيين الذين قد شرفونا بزيارتهم السعيدة، وعلى رأسهم فضيلة الشيخ آية الله أحمد مبلغي ممثل جمهورية إيران الإسلامية في مجمع الفقه الإسلامي الدولي بجدة. أيها الحاضرون إن مجمع الفقه الإسلامي الهند قد أنشئ في عام 1988م بيد القاضي مجاهد الإسلام القاسمي رحمه الله، ولاشك أن المجمع يتحمل في طيه أهدافا و مقاصد، ومن أهدافه حل القضايا الناشئة من التغيرات الاقتصادية والاجتماعية والسياسية، والبحث عن الحلول المستجدات العصر الراهن الحديث ودراسة وتحقيق الموضوعات الفقهية في ضوء المقتضيات العصرية، وإيجاد الصلات مع المؤسسات العلمية والفقهية داخل الهند وخارجها، وإشعار الناس بالمشكلات المتخلقة في مجالات الاقتصاد والاجتماع والطب والعلم خاصة، وتشجيع العلماء الشباب وتربيتهم للدراسة و التحقيق وإعداد الكتب حول الأسئلة الجديدة والتحديات المواجهة للإسلام في أسلوب الزمن المعاصر، وخاصة بذل الاهتمام بتزويد المتفوقين من خريجي المعاهد والمدارس الدينية بمبادئ ضرورية للعلوم العصرية، وكذلك بتثقيف أذكياء متخرجي الجامعات العصرية بمبادئ العلوم الفقهية والدينية ومن أعظم جهود المجمع وأكبر أعماله أنه أعاد إلى الناس الطمح العلمي الجديد. وذوق البحث والدراسة والاعتدال في الفكر، وهكذا أحيى المجمع الحركة الفقهية الاجتهادية الجماعية. فالحمد لله إن مجمع الفقه الاسلامي الهند يستمر ويتواصل على دربه لتحقيق إنجازاته وحصول أهدافه، فإن المجمع قد عقد حتى الآن /32 ندوة فقهية وناقش فيها على موضوعات وقضايا شتى مثلا طبية واجتماعية واقتصادية وتجارية، وغير ذلك من القضايا الأصولية.

یادآوری می‌شود که در این جلسه نمایندگان مجمع فقه اسلامی هند از نقش محوری ایران در مقاومت و دفاع از ملت مظلوم فلسطین در برابر رژیم اشغال گر قدس حمایت نمودند و خطبه‌های تاریخی مقام معظم رهبری را در نماز جمعه اخیر ستودند و نسبت به آن ابراز احساسات کردند.

💢 فعال‌سازی مقاصد در فقه الاجتماع با نظریه علامه طباطبایی در هند، نشستی با عنوان «مقاصد شریعت و همزیستی مسالمت‌آمیز» برگزار شد. متنی که در این نشست ارائه شد با تعديلاتى زیر تقدیم می گردد: بسم الله الرحمن الرحیم در مسیر فعال‌سازی مقاصد شریعت، نیازی جدى به برون‌رفت از چارچوب‌های سنتی و گام‌نهادن در فضایی تخصصی‌تر، که با پیچیدگی‌های عصر حاضر هم‌خوانی داشته باشد، حس می‌شود. این دگرگونی نیازمند تمرکزی ویژه بر وارد ساختن مقاصد شریعت در فقه اجتماع است. فقه اجتماع فقهی تخصصی است که به احکام شرعی مربوط به زیربناهای اجتماعی، از جمله کنشگری اجتماعی، نمادهای اجتماعی، نهادهاى اجتماعى، روابط اجتماعی، گروه‌های مرجع اجتماعى، هويت اجتماعى و.... می‌پردازد. اگر بتوانیم مقاصد شریعت را با عمق، پویایی و اصالتی که فقه اجتماع از آن برخوردار است، به این حوزه تخصصی وارد کنیم، قادر خواهیم بود مفاهیم نوینی بیافرینیم که در حل مسائل روز نقش‌آفرین باشند. به بیان دیگر، نگاهی تخصصی به مقاصد شریعت، افق‌های تازه‌ای از مباحث نو و ابتکارات فکری می‌گشاید، که می‌تواند در حل مسائل پیچیده اجتماعی و هدایت سیاست‌های عمومی، هم‌سو با منافع جامعه، مؤثر واقع شود و توانایی ما را در مواجهه با چالش‌های عصر افزایش دهد. چالش‌های اجتماعی معاصر، ما را به سوی رویکردهای فقهی تخصصی سوق می‌دهد؛ دیگر رویکرد غیر تخصصی پاسخ‌گوی پیچیدگی‌های جامعه نیست. ازاین‌رو، ضروری است مقاصد شریعت را به گونه‌ای نو بازآفرینی کنیم تا قابلیت تطبیق در عرصه‌های اجتماعی معاصر را داشته باشند. چقدر تنگ‌نظرانه است که مطالعات ما با رویکرد غیرتخصصی و عمومی محدود شود و نتواند با پیچیدگی‌های عصر حاضر هم‌سو گردد! ما نیازمند مباحثی نو هستیم که روح شریعت را در زندگی امروزی زنده کنند و آن را به ابزاری مؤثر در حل چالش‌های اجتماعی بدل سازند. باید مقاصد شریعت را با جامه‌ای از فقه تخصصی ملبس کنیم تا اثرات واقعی آن را در زندگی لمس نماییم. ▪︎ نظریه علامه طباطبایی متضمن لایه‌های سه گانه مقاصد شرع علامه طباطبایی، که علاوه بر مقام فقه و تفسیر، فیلسوفی در متافیزیک و اندیشمندی در فلسفه اجتماعی بود، نظریه‌ای در باب ترتیب‌بندی مقاصد ارائه کرده است که با دقت به فعال‌سازی مقاصد در چارچوب فقه اجتماع می‌پردازد. این نظریه افق‌های گسترده‌ای را می‌گشاید و ما را از مواجهه کلی با مقاصد به فضایی تخصصی‌تر منتقل می‌کند، که مسائل اجتماعی را با عمق بیشتری بررسی کرده و آن‌ها را با نیازهای روز هم‌سو می‌سازد. علامه در نظریه خود سه طبقه اساسی مطرح می‌کند و بر این باور است که هر طبقه بیانگر مقصدی بنیادین در دین است و نیازمند رعایت دقیق در ترتیب و ساختار می‌باشد؛ چرا که بدون رعایت این ترتیب، نظام کلی اجرای دین دچار اختلال می‌گردد. این طبقات عبارتند از: - طبقه اجتماعیات در اسلام - طبقه عبادات - طبقه معرفیات این الگوی فقهی نیازمند فعال‌سازی تدریجی و هم‌سو با هم است تا اثرات مثبت آن در جامعه تضمین شود. این سه طبقه به هم پیوسته‌اند و در صورت عدم رعایت ترتیب در فعال‌سازی، دین از توانایی خود در مدیریت مؤثر جامعه محروم خواهد شد. علامه می‌گوید: «قوانین اجتماعی در اسلام مقدمه‌ای برای تکالیف عبادی است که به خاطر آن‌ها مقصود شده‌اند؛ و تکالیف عبادی نیز مقدمه‌ای برای معرفت به خداوند و نشانه‌های اوست. هرگونه اختلال، تحریف یا تغییری در احکام اجتماعی اسلام منجر به فساد عبادات و فساد عبادات منجر به اختلال در امر معرفت خواهد شد.» ▪︎ شرح نظریه علامه در این عبارت، علامه طباطبایی ساختار سه‌لایه‌ای احکام اسلامی را تشریح می‌کند و نشان می‌دهد که هر لایه، مقدمه‌ای برای لایه بعدی است و هرگونه اختلال در لایه‌های پایین‌تر، بر لایه‌های بالاتر اثر منفی خواهد گذاشت. نخستین لایه، قوانین اجتماعی است که وظیفه تنظیم زندگی جمعی مسلمانان را دارد. علامه بیان می‌کند که اهمیت این قوانین در نقش زیربنایی آن‌هاست؛ یعنی برای ایجاد نظم اجتماعی و از خاستگاه این نظم اجتماعی، زیرساختی ضروری برای تحقق عبادت آرمانی در نظر گرفته می‌شوند. بنابراین، رعایت دقیق این احکام اجتماعی اولویتی اساسی است که باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که بی‌توجهی به آن‌ها مانع از تحقق دین در همه بخش‌های آن می‌شود. در لایه دوم، عبادت قرار دارد که خود مقدمه اى برای رسیدن به معرفت الهی به‌شمار می‌روند. علامه تأکید دارد که عبادات مقدمه‌ای برای دستیابی به سطح بالاتر یعنی معرفت هستند. در بالاترین لایه، معرفت دینی عمیق به صورت عام و معرفت به خداوند به صورت خاص قرار دارد که غایت اصلی این سلسله مراتب است. این معرفت، شناخت و درک عمیق از خداوند و نشانه‌های او را شامل می‌شود. ▪︎ نظریه علامه و فقه الاولویات

به این ترتیب، علامه طباطبایی نوعی فقه اولویات اجتماعی را ارائه می‌کند که در آن احکام اجتماعی به عنوان پایه و شرط اصلی برای مراتب بالاتر در نظر گرفته شده‌اند. رعایت این اولویت‌ها تضمین می‌کند که ساختارهای اجتماعی صحیح و محکم، زمینه لازم برای انجام تکامل عبادی و سپس معرفتی پدید آید. ▪︎ وحدت اسلامی یکی از احکام اجتماعی اسلام در این چارچوب، وحدت اسلامی به عنوان عنصر محوری در اجتماعیات اسلامی نقش‌آفرین است؛ چرا که این وحدت، بنیان هر تلاشی برای ساختن جامعه‌ای پیوسته و عادلانه است. نبود وحدت به فروپاشی ارزش‌های اجتماعی و فقدان عدالت، احسان و انصاف می‌انجامد. علامه درباره آیات وحدت می‌گوید: «یکی از بدترین کوتاهی‌ها، بی‌اعتنایی محققان ما به بررسی این آیات شریفه است، با وجود فراوانی، اهمیت و پیوند آن‌ها با حال امت و سعادت دنیوی و اخروی آن.» نادیده‌انگاشتن این آیات، ظلم به خویشتن و کوتاهی در حق امت است. هر آیه پیامی برای همبستگی و همیاری دارد. وحدت، حالتی است که باید در هر زمان و مکان تجربه شود؛ وحدتی که امنیت و آرامش را به ارمغان آورده و جامعه‌ای سرشار از محبت و مودت به‌پا می‌دارد.