همزمان با حضور هیئت ایرانی در این مجمع بیانیه‌ای از سوی نماینده مجمع فقهی هند در جلسه قرائت گردید سپس منتشر شد در بخشی از آن آمده است: كلمة ترحيبية مقدمة بمناسبة قدوم الوفد الإيراني في مكتب مجمع الفقه الإسلامي الهند في التاريخ : 24 اكتوبر 2024م الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على محمد سيد المرسلين وعلى آله الطيبين الطاهرين وأصحابه الغر الميامين، أما بعد أيها الحاضرون الكرام إن المجمع يرحب بكم جميعا ترحيباً حاراً بقدومكم في هذا اللقاء الكريم ويستقبلكم استقبالا بالغا في مكتب مجمع الفقه الإسلامي (الهند)، ويقدم إليكم تحيات طيبة مباركة وتقديرات زكية خالصة خاصة إلى حضور الضيوف المبجلين الإيرانيين الذين قد شرفونا بزيارتهم السعيدة، وعلى رأسهم فضيلة الشيخ آية الله أحمد مبلغي ممثل جمهورية إيران الإسلامية في مجمع الفقه الإسلامي الدولي بجدة. أيها الحاضرون إن مجمع الفقه الإسلامي الهند قد أنشئ في عام 1988م بيد القاضي مجاهد الإسلام القاسمي رحمه الله، ولاشك أن المجمع يتحمل في طيه أهدافا و مقاصد، ومن أهدافه حل القضايا الناشئة من التغيرات الاقتصادية والاجتماعية والسياسية، والبحث عن الحلول المستجدات العصر الراهن الحديث ودراسة وتحقيق الموضوعات الفقهية في ضوء المقتضيات العصرية، وإيجاد الصلات مع المؤسسات العلمية والفقهية داخل الهند وخارجها، وإشعار الناس بالمشكلات المتخلقة في مجالات الاقتصاد والاجتماع والطب والعلم خاصة، وتشجيع العلماء الشباب وتربيتهم للدراسة و التحقيق وإعداد الكتب حول الأسئلة الجديدة والتحديات المواجهة للإسلام في أسلوب الزمن المعاصر، وخاصة بذل الاهتمام بتزويد المتفوقين من خريجي المعاهد والمدارس الدينية بمبادئ ضرورية للعلوم العصرية، وكذلك بتثقيف أذكياء متخرجي الجامعات العصرية بمبادئ العلوم الفقهية والدينية ومن أعظم جهود المجمع وأكبر أعماله أنه أعاد إلى الناس الطمح العلمي الجديد. وذوق البحث والدراسة والاعتدال في الفكر، وهكذا أحيى المجمع الحركة الفقهية الاجتهادية الجماعية. فالحمد لله إن مجمع الفقه الاسلامي الهند يستمر ويتواصل على دربه لتحقيق إنجازاته وحصول أهدافه، فإن المجمع قد عقد حتى الآن /32 ندوة فقهية وناقش فيها على موضوعات وقضايا شتى مثلا طبية واجتماعية واقتصادية وتجارية، وغير ذلك من القضايا الأصولية.

یادآوری می‌شود که در این جلسه نمایندگان مجمع فقه اسلامی هند از نقش محوری ایران در مقاومت و دفاع از ملت مظلوم فلسطین در برابر رژیم اشغال گر قدس حمایت نمودند و خطبه‌های تاریخی مقام معظم رهبری را در نماز جمعه اخیر ستودند و نسبت به آن ابراز احساسات کردند.

💢 فعال‌سازی مقاصد در فقه الاجتماع با نظریه علامه طباطبایی در هند، نشستی با عنوان «مقاصد شریعت و همزیستی مسالمت‌آمیز» برگزار شد. متنی که در این نشست ارائه شد با تعديلاتى زیر تقدیم می گردد: بسم الله الرحمن الرحیم در مسیر فعال‌سازی مقاصد شریعت، نیازی جدى به برون‌رفت از چارچوب‌های سنتی و گام‌نهادن در فضایی تخصصی‌تر، که با پیچیدگی‌های عصر حاضر هم‌خوانی داشته باشد، حس می‌شود. این دگرگونی نیازمند تمرکزی ویژه بر وارد ساختن مقاصد شریعت در فقه اجتماع است. فقه اجتماع فقهی تخصصی است که به احکام شرعی مربوط به زیربناهای اجتماعی، از جمله کنشگری اجتماعی، نمادهای اجتماعی، نهادهاى اجتماعى، روابط اجتماعی، گروه‌های مرجع اجتماعى، هويت اجتماعى و.... می‌پردازد. اگر بتوانیم مقاصد شریعت را با عمق، پویایی و اصالتی که فقه اجتماع از آن برخوردار است، به این حوزه تخصصی وارد کنیم، قادر خواهیم بود مفاهیم نوینی بیافرینیم که در حل مسائل روز نقش‌آفرین باشند. به بیان دیگر، نگاهی تخصصی به مقاصد شریعت، افق‌های تازه‌ای از مباحث نو و ابتکارات فکری می‌گشاید، که می‌تواند در حل مسائل پیچیده اجتماعی و هدایت سیاست‌های عمومی، هم‌سو با منافع جامعه، مؤثر واقع شود و توانایی ما را در مواجهه با چالش‌های عصر افزایش دهد. چالش‌های اجتماعی معاصر، ما را به سوی رویکردهای فقهی تخصصی سوق می‌دهد؛ دیگر رویکرد غیر تخصصی پاسخ‌گوی پیچیدگی‌های جامعه نیست. ازاین‌رو، ضروری است مقاصد شریعت را به گونه‌ای نو بازآفرینی کنیم تا قابلیت تطبیق در عرصه‌های اجتماعی معاصر را داشته باشند. چقدر تنگ‌نظرانه است که مطالعات ما با رویکرد غیرتخصصی و عمومی محدود شود و نتواند با پیچیدگی‌های عصر حاضر هم‌سو گردد! ما نیازمند مباحثی نو هستیم که روح شریعت را در زندگی امروزی زنده کنند و آن را به ابزاری مؤثر در حل چالش‌های اجتماعی بدل سازند. باید مقاصد شریعت را با جامه‌ای از فقه تخصصی ملبس کنیم تا اثرات واقعی آن را در زندگی لمس نماییم. ▪︎ نظریه علامه طباطبایی متضمن لایه‌های سه گانه مقاصد شرع علامه طباطبایی، که علاوه بر مقام فقه و تفسیر، فیلسوفی در متافیزیک و اندیشمندی در فلسفه اجتماعی بود، نظریه‌ای در باب ترتیب‌بندی مقاصد ارائه کرده است که با دقت به فعال‌سازی مقاصد در چارچوب فقه اجتماع می‌پردازد. این نظریه افق‌های گسترده‌ای را می‌گشاید و ما را از مواجهه کلی با مقاصد به فضایی تخصصی‌تر منتقل می‌کند، که مسائل اجتماعی را با عمق بیشتری بررسی کرده و آن‌ها را با نیازهای روز هم‌سو می‌سازد. علامه در نظریه خود سه طبقه اساسی مطرح می‌کند و بر این باور است که هر طبقه بیانگر مقصدی بنیادین در دین است و نیازمند رعایت دقیق در ترتیب و ساختار می‌باشد؛ چرا که بدون رعایت این ترتیب، نظام کلی اجرای دین دچار اختلال می‌گردد. این طبقات عبارتند از: - طبقه اجتماعیات در اسلام - طبقه عبادات - طبقه معرفیات این الگوی فقهی نیازمند فعال‌سازی تدریجی و هم‌سو با هم است تا اثرات مثبت آن در جامعه تضمین شود. این سه طبقه به هم پیوسته‌اند و در صورت عدم رعایت ترتیب در فعال‌سازی، دین از توانایی خود در مدیریت مؤثر جامعه محروم خواهد شد. علامه می‌گوید: «قوانین اجتماعی در اسلام مقدمه‌ای برای تکالیف عبادی است که به خاطر آن‌ها مقصود شده‌اند؛ و تکالیف عبادی نیز مقدمه‌ای برای معرفت به خداوند و نشانه‌های اوست. هرگونه اختلال، تحریف یا تغییری در احکام اجتماعی اسلام منجر به فساد عبادات و فساد عبادات منجر به اختلال در امر معرفت خواهد شد.» ▪︎ شرح نظریه علامه در این عبارت، علامه طباطبایی ساختار سه‌لایه‌ای احکام اسلامی را تشریح می‌کند و نشان می‌دهد که هر لایه، مقدمه‌ای برای لایه بعدی است و هرگونه اختلال در لایه‌های پایین‌تر، بر لایه‌های بالاتر اثر منفی خواهد گذاشت. نخستین لایه، قوانین اجتماعی است که وظیفه تنظیم زندگی جمعی مسلمانان را دارد. علامه بیان می‌کند که اهمیت این قوانین در نقش زیربنایی آن‌هاست؛ یعنی برای ایجاد نظم اجتماعی و از خاستگاه این نظم اجتماعی، زیرساختی ضروری برای تحقق عبادت آرمانی در نظر گرفته می‌شوند. بنابراین، رعایت دقیق این احکام اجتماعی اولویتی اساسی است که باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که بی‌توجهی به آن‌ها مانع از تحقق دین در همه بخش‌های آن می‌شود. در لایه دوم، عبادت قرار دارد که خود مقدمه اى برای رسیدن به معرفت الهی به‌شمار می‌روند. علامه تأکید دارد که عبادات مقدمه‌ای برای دستیابی به سطح بالاتر یعنی معرفت هستند. در بالاترین لایه، معرفت دینی عمیق به صورت عام و معرفت به خداوند به صورت خاص قرار دارد که غایت اصلی این سلسله مراتب است. این معرفت، شناخت و درک عمیق از خداوند و نشانه‌های او را شامل می‌شود. ▪︎ نظریه علامه و فقه الاولویات

به این ترتیب، علامه طباطبایی نوعی فقه اولویات اجتماعی را ارائه می‌کند که در آن احکام اجتماعی به عنوان پایه و شرط اصلی برای مراتب بالاتر در نظر گرفته شده‌اند. رعایت این اولویت‌ها تضمین می‌کند که ساختارهای اجتماعی صحیح و محکم، زمینه لازم برای انجام تکامل عبادی و سپس معرفتی پدید آید. ▪︎ وحدت اسلامی یکی از احکام اجتماعی اسلام در این چارچوب، وحدت اسلامی به عنوان عنصر محوری در اجتماعیات اسلامی نقش‌آفرین است؛ چرا که این وحدت، بنیان هر تلاشی برای ساختن جامعه‌ای پیوسته و عادلانه است. نبود وحدت به فروپاشی ارزش‌های اجتماعی و فقدان عدالت، احسان و انصاف می‌انجامد. علامه درباره آیات وحدت می‌گوید: «یکی از بدترین کوتاهی‌ها، بی‌اعتنایی محققان ما به بررسی این آیات شریفه است، با وجود فراوانی، اهمیت و پیوند آن‌ها با حال امت و سعادت دنیوی و اخروی آن.» نادیده‌انگاشتن این آیات، ظلم به خویشتن و کوتاهی در حق امت است. هر آیه پیامی برای همبستگی و همیاری دارد. وحدت، حالتی است که باید در هر زمان و مکان تجربه شود؛ وحدتی که امنیت و آرامش را به ارمغان آورده و جامعه‌ای سرشار از محبت و مودت به‌پا می‌دارد.

فايل صوتی درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ۲۳/ مهرماه/ ۱۴۰۳

مکتوب درس خارج فقه محیط زیست (فقه آب) ۲۳/ مهرماه/ ۱۴۰۳

💢 مقاصد: بین تکوینی و تشریعی [سخنرانی ارائه‌شده در کنفرانس مقاصد شریعت و همزیستی مسالمت‌آمیز در هند با اندکی تغییرات] در قرآن کریم، دو نوع اساسی از مقاصد را می‌یابیم: مقاصد تکوینی و مقاصد تشریعی. ۱. مقاصد تکوینی مقاصد تکوینی اهداف بزرگی هستند که در کتاب خدا به آنها اشاره شده و به اسرار خلق و جعل مربوط می‌شوند و نتایج مقدر و حکمت‌های بزرگی بر آنها مترتب است. هر خلق و هر جعل دارای هدفی عظیم و غایتی حکیمانه است که از طریق آن حکمت الهی در خلق موجودات و نظم مسائل اجتماعی و کیهانی نمایان می‌شود و افق‌هایی برای فهم معانی زندگی و هستی پیش روی عقل‌ها می‌گشاید. به‌عنوان مثال: الف. آیه مبارکه «وَ ما خَلَقتُ الجِنَّ وَ الإِنسَ إِلّا لِیَعبُدونِ» نشان می‌دهد که خلقت، یک واقعیت تکوینی است و غایت و هدف این خلقت عبادت است. ب. آیه «وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا» اهمیت آشنایی متقابل بین جوامع و قبایل را به‌عنوان هدفی از این تنوع قبیله‌ای و قومی بیان می‌کند که خداوند آن را برای تقویت ارتباط و تفاهم بین انسان‌ها مقدر کرده است. ج. در آیه «لِكُلٍّ جَعَلْنا شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً وَ لَوْ شاءَ اللّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً واحِدَةً»، روشن می‌شود که تشکیل امت یکی از مقاصد اساسی در وضع شریعت است. خداوند در حکمت خود اراده فرموده که امت اسلامی شریعتی بلندمرتبه داشته باشد که دل‌ها به دور آن جمع شوند و نفوس بر پایه آن برادری کنند و به مرتبه‌های عزت و بزرگی برسند؛ غایت بزرگی که همان وحدت امت بر شریعت خاتم پیامبران محمد (صلی الله علیه و آله) است. ۲. مقاصد تشریعی الف. تقوا تقوا غایتی شریف و راهی به‌سوی رشد و فضیلت است و تحقق عدالت از بلندترین مقاصد شریعت گران‌قدر است، همان‌طور که خداوند می‌فرماید: «اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى» (المائده: ۸). در این فرمان الهی اهمیت عدالت در زندگی اجتماعی و اقتصادی تجلی می‌یابد، چراکه در تثبیت تقوا، تقویت پایه‌های امنیت و استقرار ارکان صلح در جامعه سهم دارد و با نور حق می‌درخشد و برای هر انسانی با فطرت پاک، خیر می‌آورد. همچنین، آیه «وَأَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى» (البقرة: ۲۳۷) نشان می‌دهد که عفو یکی از اصول اساسی است که شریعت بر آن تأکید دارد، چراکه عفو روابط انسانی را تقویت و مؤمنین را به تقوا نزدیک می‌کند. ب. جلوگیری از انحصار ثروت در یک گروه خاص در آیه «كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ» (الحشر: ۷)، روشن است که توزیع عادلانه ثروت از مقاصد تشریع است. این اصل مانع انحصار ثروت در یک گروه خاص می‌شود که این امر در تحقق عدالت اجتماعی و تقویت همکاری و همیاری میان افراد جامعه سهم دارد. این مقاصد، عمق پیام اسلام را برجسته می‌سازند که در تلاش است وحدت، عدالت، عبادت، رفاه و ثبات را برای جامعه تحقق بخشد. ارتباط میان نظام شریعتی و نظام تکوینی، عمیق و استوار است و به هیچ‌وجه نمی‌توان آنها را از یکدیگر جدا کرد یا بین آنها فاصله انداخت. بر این اساس، مقاصد تکوینی، مقاصد اساسی تشریع نیز هستند و شریعت درصدد تحقق و اجرای آنها است.

فقه مسئولیت اجتماعی 💥 فایل صوتی فقه الوعد/ جلسه اول

فقه مسئولیت اجتماعی 💥مکتوب فقه الوعد/ جلسه اول به زبان عربی