ابْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلامُ : « عَلَيْنَا إِلْقَاءُ الْأُصُولِ إِلَيْكُمْ وَ عَلَيْكُمُ التَّفَرُّع‏ » 📚 سرائر : ۳/۵۷۵ 🔹وظیفه أئمه اهل بیت(علیهم السلام)إلقاء اصول و قواعد کلیه است، رسالت مخاطبان هم استنتاج از آن ها. ❓اما این قواعد چه گستره ای دارد؟ حتی مضیق ترین دیدگاه ها هم چارچوب وسیعی به اندازه کل فقه را برای آن ها معرفی می کنند. 🔅پس قیام به تنقیح «قواعد فقهیه» از «جواهر» کتب فقهی و «رسائل» اصولی، وظیفه خردورزانی است که «کشف غطاء» از مبهمات شریعت و طی «مناهج وصول» به «معالم دین» را پیشه ی خود ساخته اند. غوص در «بحر فوائد» و رسیدن به آن «خزائن» ممکن نیست مگر با عنایت ذات الهی (جل اسمه)؛ محتاج دعای خیر شماییم. @ghavaed

📚 مهم ترین کتب قواعد فقهیه عبارتند از : 1⃣ القواعد و الفوائد/شهید اول (رحمه الله) - اولین تصنیف علمای شیعه در این موضوع - ترکیبی از قواعد فقهی و ادبی 2⃣ نضد القواعد الفقهیة/فاضل مقداد (رحمه الله) - حاصل تنضید (مرتب کردن) کتاب شهید اول (رحمه الله) است؛ مرحوم فاضل مقداد قواعد فقهیه و ادبی آن کتاب را تفکیک و مرتب کردند. 3⃣ تمهید القواعد الأصولیة و العربیة/شهید ثانی (رحمه الله) 4⃣ القواعد الستة عشر/شیخ جعفر کاشف الغطاء (رحمه الله) 5⃣ الأصول الأصلیةوالقواعدالشرعیة/سید عبدالله شبر (رحمه الله) 6⃣ عوائد الأیام من مهمات أدلة الأحکام/ملا احمد نراقی (رحمه الله) - اولین کتابی که بحث «ولایت فقیه» به صورت مفصل در آن بحث شده. 7⃣ العناوین الفقهیة/مراغی (رحمه الله) - غالبا به فرمایشات مرحوم نراقی عنایت دارد. 8⃣ مناطات الأحکام فی القواعد الفقهیة/ملا نظر علی طالقانی (رحمه الله) 9⃣ مستقصی قواعد المدارک و منتهی ضوابط الفوائد/ملاحبیب الله کاشانی (رحمه الله) - حاوی ۵۰۰ قاعده فقهیه 🔟 تحریر المجلة/شیخ محمدحسین کاشف الغطاء (رحمه الله) 1⃣1⃣ القواعد الفقهیة/سید محمدحسن بجنوردی (رحمه الله) - تقریبا مفصل ترین تالیف در این حیطه است. 2⃣1⃣ القواعد الفقهیة/آیت الله فاضل لنکرانی (رحمه الله) 3⃣1⃣ القواعد الفقهیة/آیت الله مکارم شیرازی (دامت برکاته) #تاریخچه @ghavaed

🗃مصادر قواعد فقهی همان منابع استنباط مسائل فقهی اند، برای مثال: - قواعد «لا حرج» و «نفی سبیل» مأخوذ از قرآن کریم هستند. - قواعد «لا ضرر» و «لا تعاد» مستنبط از روایات شریفند. - مدرک قاعده «اختلال نظام» حکم عقل است. - قاعده «مشروعیت عبادات صبی» مستفاد از این بحث اصولی است که «هل الأمر بالأمر بالشیء،أمر بذلک الشیء؟» - قاعده «ما یضمن» مستفاد از دو قاعده «اقدام» و «ضمان ید» است. - منبع قاعده «حجیت اقرار عقلاء» و قاعده «ید»، سیره و بنای عقلاست. - قاعده «سوق المسلمین» برآمده از سیره متشرعه است. - دلیل بر قاعده «اشتراک الأحکام» هم اجماع و اتفاق می باشد. 📚تحقیق و مطالعه: القواعد الفقهیة/آیت الله فاضل لنکرانی (ره) مبانی الفقه الفعال/حجت الاسلام و المسلمین سیفی مازندرانی #مصادر_استنباط @ghavaed

قاعده در لغت به معنای اساس است و در اصطلاح به معنای ضابطه؛ یعنی أمر کلی: - «قَوَاعِدُ الْبَيْتِ»أَسَاسُهُ...و«الْقَاعِدَةُ»في الاصْطِلَاحِ بِمَعْنَى «الضَّابِطِ»؛ وَ هِيَ الْأَمْرُ الكُلِّىُّ الْمُنْطَبِقُ عَلَى جَمِيعِ جُزْئِيَّاتِهِ. 📚مصباح المنیر : ۲/۵۱۰ 👈 در کشاف اصطلاحات فنون هم تهانوی بر این معنای اصطلاحی صحه گذاشته: «تطلق على معان ترادف الأصل و القانون و المسألة و الضابط و المقصد، و عرفت بأنها أمر كلي منطبق على جميع جزئياته عند تعرف أحكامها منه» 🔅اما قاعده فقهیه یعنی: «قاعدة تشتمل على حكم شرعي عام يستفاد من تطبيقها الحصول على أحكام شرعية جزئية هي مصاديق لذلك الحكم العام» 📚دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیة: ۱/۱۳ به عبارت فنی تر: إنها قواعد تقع في طريق استفادةالأحكام الشرعية الإلهية،و لايكون ذلك من باب الاستنباط و التوسيط بل من باب التطبيق 📚محاضرات فی أصول الفقه للخویی: ۱/۸ دقت در تقابل «تطبیق» و «استنباط» وجه فنی این تعریف است؛ اگر کاملا برایتان واضح نیست چند روزی صبر کنید. #تعریف_قاعده_فقهیه @ghavaed

❓آیا اخباری ها قائل به اعتبار تمام روایاتند؟ 💡پاسخ شیخ حر عاملی(رحمه الله): - قد وصل إلينا أيضا كتب كثيرة قد ألّفت و جمعت في زمانهم (عليهم السلام) في الغيبة الصغرى نذكر بعضها هنا و هي ثلاثة أقسام: الأوّل: ما هو عندنا معتمد ثابت و لم ننقل منه لقلّة ما فيه من نصوص الأحكام الفرعيّة النظريّة فمنها: الصحيفة الكاملة عن مولانا عليّ بن الحسين (عليهما السلام) .... الثاني: ما لم يثبت عندنا كونه معتمدا إلى الآن فلذلك لم ننقل منه فمنها: كتاب الفقه الرضويّ، كتاب طبّ الرضا(عليه السلام) و غير ذلك. الثالث: ما ثبت عندنا كونه غير معتمد، فلذلك لم ننقل منه فمن ذلك: كتاب مصباح الشريعة المنسوب إلى الصادق (عليه السلام)... 📚هدایة الأمة إلی أحکام الأئمه علیهم السلام/جلد ۸/صفحه ۵۴۹ #فائده @ghavaed

💠بعضی علما قائلند تمایزی میان قاعده فقهیه و مساله فقهی وجود ندارد: «القاعدةالفقهية عبارة عن حكم شرعي ينطبق على مصاديقه انطباق الطبيعي على أفراده ... و لا فرق بينها و بين المسألة الفقهية إلا بالاصطلاح. نعم يمكن أن يفرّق بينهما بالاعتبار، بأن يقال: القاعدة نتيجة المسألة بمقدماتها.» 📚تهذیب الأصول للسبزواری: ۱/۱۰ اما قول معروف وجود تفاوت است: «القاعدة الفقهيّة عبارة عن الحكم الكلي المستنبط لعنوان تحته عناوين مختلفه؛ كقاعدة ما يضمن بصحيحه يضمن بفاسده...فإنّ الضمان حكم وضعي شرعي ثبت لكل عقد معاوضي، سواء كان بيعا أم إجارة أم صلحا مبنيا على المداقة... و أما المسألة الفقهيّة: فهي عبارة عن استنباط حكم كلي لعنوان خاص كاستخراج حكم الخمر و الحنطة و الخل و غير ذلك من الأحكام الثابتة لموضوعاتها المعينة العنوان، و بعد استنباط الحرمة للخمر مثلا يكون تطبيقه في مقام العمل مشتركا بين المجتهد و المقلد، فيقال: إنّ هذا المائع خمر و كلّ خمر حرام فهذا حرام.» 📚نتائج الأفکار فی الأصول للشاهرودی: ۲/۵ - اگر بخواهیم این عبارت را به صورت ساده بیان کنیم، احتمالا می تونیم بگیم: 💡محمول در هر دو حکم شرعیه اما فرق اونا در موضوعه: موضوع در قواعد فقهیه عنوانی هست که بر عناوینی کلی دیگر صدق می کند نه مستقیما بر افراد خارجی، می توان تشبیه به عنوان حیوان کرد که بر انسان و فرس صادق است و اون دو بر افراد خارجی، اما موضوع در مساله فقهی عنوانی است که صادق بر افراد خارجیه، مثل همون انسان یا فرس. #فرق_قاعده_فقهیه_با_مساله_فقهی @ghavaed

🔹 مرحوم شیخ ذیل مبحث استصحاب «رسائل» این پرسش را مطرح کرده اند که «استصحاب مساله اصولی ست یا قاعده فقهی؟» معمولا هم اساتید توانمند در همین بحث با تکیه بر عبارات رسائل بحث پردامنه ی ملاک مساله اصولی و وجه افتراق آن از قواعدفقهیه را دنبال می کنند. ❓به صورت واضحی این بحث در ساختار شناسی و مرزبندی علوم مفید است، اما آیا ثمره ای فقهی هم بر آن مترتّب است؟ - ابتدا قصد پاسخ به این سوال را داریم و سپس وارد تحقیق در مورد ملاک تمایز می شویم، با ما همراه باشید. #فرق_قاعده_فقهیه_با_مساله_اصولی @ghavaed

💡ثمره این تفکیک در مساله تقلید است. توضیح در ضمن مثال: ▪️أخذ به مساله اصولی « استصحاب در شبهات حکمیه » و أخذ به قاعد فقهی «ما یضمن» هر دو اختصاص به مجتهد دارند، اما ادله ی جواز تقلید اختصاص به مسائل فقهی دارند بنابراین: اگر فقیهی فتوا داد « کل عقد لا یضمن بصحیحه لا یضمن بفاسده »، و بعد در یک مصداق از همین قاعده فتوا دهد «عین مستأجره در اجاره صحیح در ضمان مستاجر نمی باشد، ولی أحوط مراعات ضمان در اجاره فاسد هست» ؛ قطعا این احتیاط نمی تواند وجوبی باشه چون لازمه وجوبی بودن، نقض فتوای اول (عدم ضمان) است در حالی که اون فتوا هم حجت بالفعل بر مقلده، و واضح است که فعلی بودن حجت بر دو امر متنافی(ضمان و عدم ضمان) محال است. در نتیجه احتیاط استحبابیه و مقلد می تونه اونو رعایت نکنه. اما همین فقیه اگر معتقد به «حجیت استصحاب در شبهات حکمیه» باشد ولی فتوا دهد «هر چند دلیلی برای حرمت عصیر زبیبی به سبب غلیان وجود ندارد اما أحوط وجوب اجتناب است»؛ احتیاطش با اینکه مخالف استصحاب عدم وجوب اجتناب است اما می تواند احتیاط واجب باشه (بستگی به نظر فقیه داره) و بلا مانع است، چون نظر مجتهد در مساله أصولی بر مقلد حجت نیست پس در فرض وجوبی بودن احتیاط منافاتی بین دو حجت فعلیه به وجود نمی آید. - اصل این مطلب برگرفته از بیان آیت الله تبریزی (رحمه الله) است: 📚دروس فی مسائل علم الأصول: ۵/۱۲۷ #فرق_قاعده_فقهیه_با_مساله_اصولی @ghavaed

ای کاش که انگشتر تو زود درآید  در سنّتِ غارتگرِ انگشت، حیا نیست اَعْظَمَ اللهُ اُجُورَنا وَاُجورَكُمْ بِمُصابِنا بِالْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلامُ، وَجَعَلَنا وَاِيّاكُمْ مِنَ الطّالِبينَ بِثارِهِ، مَعَ وَلِيِّهِ الاِْمامِ الْمَهْدِيِّ مِنْ آلِ مُحَمَّد عَلَيْهِمُ السَّلامُ @ghavaed

💠مهم ترین مبانی در تمایز مساله اصولی و قواعد فقهی: 1⃣ جریان کلی مسائل اصولی -مسأله اصولی توان جریان در تمام ابواب فقه را دارد اما قواعد فقهیه چنین نیستند و در یک یا چند باب فقط به کار می روند؛ مثلا قاعده لا تعاد مساله ای اختصاصی به کتاب الصلاة است اما اصل استصحاب در تمام ابواب فقهی جاری ست. 📚 منابعی که تصریح یا تلویح به این مبنا دارند: کفایه الأصول: ۳۳۷ بدائع الأفکار للعراقی: ۲۶ تحریر الأصول للآملی: ۱۱ نقد: نقض به قواعد «لا حرج» و «لا ضرر» اما دو قاعده فقهیه نفی ضرر و نفی حرج هم عمومیت دارند و در جمیع ابواب فقه جاریند، بنابراین ملاک بیان شده مانعیت ندارد. 👈بررسی همین ملاک ادامه دارد ... #فرق_قاعده_فقهیه_با_مساله_اصولی @ghavaed