عبودیت، بندگی خدا خاصیتش این است که هرچه انسان راه بندگی خدا را بیشتر طی کند بر تصاحب و قدرت و خداوندگاری‌‏اش افزوده می‌شود. اوّلین درجه ربوبیت و خداوندگاری که در نتیجه عبودیت پیدا می‌شود این است که انسان ربّ و مالک نفس خودش می‌شود، تسلط بر نفس خودش پیدا می‌کند. یکی از بیچارگی‌های ما که کاملًا احساس می‌کنیم این است: زمام نفس خودمان دراختیار ما نیست، اختیار خودمان را نداریم؛ اختیار زبان خودمان را نداریم، اختیار شهوات خودمان را نداریم، اختیار شکم خودمان را نداریم، اختیار دامن خودمان را نداریم، اختیار چشم خودمان را نداریم، اختیار گوش خودمان را نداریم، اختیار دست خودمان را نداریم، اختیار پای خودمان را نداریم؛ و این نهایت بدبختی است. (آزادی‌معنوی، ص۴۶) @motahari_nab

کربلا بیش از آن اندازه که نمایشگاه شقاوت و بدی و ظهور پلیدی بشر باشد، نمایشگاه روحانیت و معنویت و اخلاق عالی و انسانیت است ولی اهل منبر کمتر به آن جنبه توجه دارند؛ و به عبارت دیگر در این قضیه از آن جنبه باید نگاه کرد که اباعبدالله و اباالفضل و زینب قهرمان داستانند نه از آن جهت که شمر و سنان قهرمان داستانند. (حماسه‌حسینی، ج۲، ص۴۷) @motahari_nab

انتظار فرج انسان را به صورت سربازی در می‌آورد که مطمئن است فرضاً خودش از میان برود، ایده‏اش و هدفش قطعاً در آینده پیروز است و به فرزندان می‌گوید ممکن است ما روز پیروزی را درک نکنیم ولی چنین روزی هست و خوشا به حال کسی که چنین روزی را درک می‌کند، بر خلاف کسی که از پیروزی ایده‏‌اش هم ناامید است. لهذا انتظار عبادت است. (یادداشت‏‌ها، ج۹، ص۳۹۵) @motahari_nab

"انَّ اعْظَمَ النّاسِ قَدْراً مَنْ لایرَی الدُّنْیا لِنَفْسِهِ خَطَراً" از همه مردم بلندمرتبه‌تر و عظیم القدرتر آن کسی است که برای تمام دنیا به اندازه نفس خود ارزش قائل نیست. (البته این نفس پرستی نیست). از همه مردم، عظیم القدرتر آن کسی است که اگر تمام دنیا را یک طرف بگذارند و کرامت و عزت نفس را طرف دیگر، او خودش و عزت نفس خودش را بر تمام دنیا مقدّم می‌دارد، یعنی حاضر نیست شرافت و کرامت خود را لکه‌دار کند در مقابل اینکه تمام نعمت‌های دنیا را به او بدهند. (تعلیم‌وتربیت‌دراسلام، ص۱۳۷) @motahari_nab

ظلم سبب رنج است هم بر مظلوم و هم بر ظالم. بر مظلوم که واضح است، بر ظالم از آن جهت که بالاخره وجدان انسانی دارد و از اینکه برخلاف مسیر تکاملی حیات قدم برمی‏دارد رنج می‌برد. خلبان هیروشیما الآن در تیمارستان است. پس چیزی که برای دو طرف دردآور و شقاوت‏‌آور است، محکوم است. (یادداشت‏‌ها، ج۶، ص۲۶۵) @motahari_nab

باید توجه داشت که یکی از هدف‌ها بلکه هدف اصلی اسلام و یکی از عوامل نگهدارنده اسلام، معنویت یعنی تکوین انسانهای صد درصد معنوی است. این انسان‌های معنوی در جبهه و جناح دیگر به اندازه جهادها و قیام‌های دلیرانه مؤثرند و محیی اسلامند. (یادداشت‏‌ها، ج۹، ص۳۲۳) @motahari_nab

اگر در جامعه یک احساس نو و ادراک نو پیدا شد، علامت یک نوع رشد است. این هم اعلام خلقت است که احتیاج جدیدی را نشان می‌دهد. اینها را باید با هوا و هوس و شهوت‏‌پرستی فرق گذاشت. نباید اشتباه کرد و اینها را هوا و هوس دانست. (ده‌گفتار، ص۲۲۴) @motahari_nab

کلمه «شهید» و «شهادت» از کلمات رایج معمولی است که فقط در مورد بعضی افراد استعمال می‌کنیم. هر کشته یا مرده‌‏ای شهید نیست. روزی صدها نفر کشته می‌شوند و هزارها نفر می‏‌میرند و به آنها شهید نمی‌گوییم. اطراف کلمه «شهید» را هاله‏‌ای از قدس و تعالی احاطه کرده است. به کسی شهید گفته می‌شود که در یک راه مقدس و برای هدفی مقدس جان خود را از دست بدهد. (حماسه‌حسینی، ج۲، ص۲۷) @motahari_nab

لازمه ایمان یک نفر مؤمن این است که عالم را بهترین نوعِ ممکنِ خلقت بداند و معتقد باشد که بهترین نوع ممکن خلقت همین است، و در جریان‌هایی که پیش می‌آید راضی به رضای خدا و قضای الهی باشد چون بالاخره عالم را خدا آفریده و سررشته همه کارها به دست خداست. (گفتارهایی‌دراخلاق‌اسلامی، ص۸۰) @motahari_nab

"وَ اصْبِروا" خویشتن‌دار باشید، امید به آینده داشته باشید، بدانید صبر ظفر می‌‏زاید. "انَّ اللهَ مَعَ الصّابِرینَ‏" خدا با صبر کنندگان است؛ یعنی اگر انسان صبر و خویشتنداری و مقاومت کند خدای تبارک و تعالی او را مدد می‌دهد. (آشنایی‌باقرآن، ج۳، ص۹۴) @motahari_nab

وجود مقدس زین‌العابدین(علیه‌السلام) قهرمان معنویت است (معنویت به معنی صحیح آن)؛ یعنی یکی از فلسفه‌های وجودی فردی مثل علی بن الحسین این است که وقتی انسان خاندان پیغمبر را می‏‌نگرد- هر کدامشان را، و علی بن الحسین را که یکی از آنهاست- می‌بیند معنویت اسلام یعنی حقیقت اسلام، آن ایمان به اسلام تا چه حد در خاندان پیغمبر نفوذ داشته است. (سیری‌درسیره‌ائمه‌اطهار، ص۹۹) @motahari_nab

هرکه نفس او برایش بزرگوار بود، دنیا در نظرش کوچک می‌شود. همیشه انسان در مقابل چیزی که دارد، آنچه که ندارد و کم ارزش‌تر است‌ برایش بی‌اهمیت است. انسان اگر چیزی نداشته باشد، همه چیز نمی‌تواند برای او بی‌اهمیت باشد. ولی وقتی یک شی‌ء بهتر و عظیم تری را دارد، آنچه ندارد برایش مهم نیست. می‌خواهد بفرماید که انسان اگر کرامت نفس خودش را دریابد و احساس کند، تمام دنیا در نظرش خوار و کوچک است. (تعلیم‌وتربیت‌دراسلام، ص۱۵۳) @motahari_nab

تکامل روحی و اخلاقی و معنوی انسان نتیجهٔ مقاومت کردن در برابر جریانهای مخالف است. (نبردِ‌حق‌و‌باطل،ص۸۰) @motahari_nab

اقبال معتقد است همان طور که فرد احیاناً دچار تزلزل شخصیت و یا گم کردن شخصیت می‌شود، از خود فاصله می‌گیرد و با خود بیگانه می‌گردد، غیر خود را به جای خود می‌گیرد و به قول مولانا- که اقبال سخت مرید و شیفته او و تحت تأثیر جاذبه قوی اوست- در زمین دیگران خانه می‌سازد و به جای آنکه کار خود کند کار بیگانه می‌کند، جامعه نیز چنین است. جامعه مانند فرد، روح و شخصیت دارد، مانند فرد احیاناً دچار تزلزل شخصیت و از دست دادن هویت می‌گردد، ایمان به خود را و حس احترام به ذات و کرامت ذات را از دست می‌دهد و یکسره سقوط می‌کند. هر جامعه‏‌ای که ایمان به خویشتن و احترام به کیان ذات و کرامت ذات خویشتن را از دست بدهد محکوم به سقوط است. (بررسی‌اجمالی‌نهضت‌های‌اسلامی در‌صدساله‌اخیر، ص۵۳) @motahari_nab

دین طبیعتش یک طبیعتی است که اکراه‏‌پذیر نیست؛ اگر اکراه‌‏پذیر بود قابل اجبار نمودن بود. اما باید یادآوری کنم که بعضی امور دین اجبارپذیر است. از جمله اینکه بایستی با اجبار موانعی را که در جهت نرسیدن حقایق به مردم است برطرف کرد. مثلاً عده‌ای در کشور کفری که حکومتی ضد دین در آنجاست زندگی می‌کنند و چون آن حکومت وسیله‌ای است برای به زنجیر کشیدن مردم و جلو هر ایدئولوژی را می‌گیرد، چنین وضعی اجبارپذیر است که با شمشیر موانع را بردارند تا زمینه‌‏ای برای تبلیغ آزاد دین وجود پیدا کند. (پانزده‌گفتار، ص۲۳۸) @motahari_nab

سنّت زیارت کردن اباعبدالله از دور و نزدیک با زیارات مأثوره‌ای که وارد شده است، همه به منظور پیوند با شهیدان است. (احیای تفکراسلامی، ص۱۰) @motahari_nab

برای ما در عصر غیبت در شناخت امام زمان، شناخت برنامه ایشان و مأموریت خاص و وظیفه ایشان ضروری است. (یادداشت‏‌ها، ج۹، ص۳۸۷) @motahari_nab

تقوا و خود نگهداری سبب می‌شود که انسان نیروهای ذخیره وجود خود را در راه‌های لغو و لهو و حرام هدر ندهد، همیشه نیروی ذخیره داشته باشد. بدیهی است که آدم نیرومند و با اراده و با شخصیت، بهتر تصمیم می‌گیرد و بهتر می‌تواند خود را نجات بدهد. همان طوری که نور و روشنایی داشتن، راهی و وسیله‌ای است برای نجات و رهایی، قوّت و نیرو داشتن نیز به نوبه خود راه و وسیله‌ای است که خداوند متعال قرار داده است. (ده‌گفتار، ص۶۶) @motahari_nab

فرق انقلاب با کودتا این است که انقلاب ماهیت مردمی دارد ولی کودتا چنین نیست بلکه یک عده معدود که مسلح و مجهز به نیرو هستند در مقابل یک قدرت دیگر که آن هم احیانا مسلح است قیام می‌کنند. (آینده‌انقلاب‌اسلامی‌ایران، ص۱۱۸) @motahari_nab

همه نیازهای بشر متغیر نیست. نیازهایی که مربوط به معنی زندگی انسان است ثابت است و نیازهایی که مربوط به شکل و صورت زندگی انسان است متغیر و متحول است. شما نمی‌توانید این مطلب را که شکل زندگی دائماً تغییر می‌کند دلیل بگیرید که روح زندگی هم همیشه باید تغییر کند. مسائل دینی متوجه روح زندگی است نه شکل زندگی. (پانزده‌گفتار، ص۴۱) @motahari_nab

در دین مقدس اسلام تعظیم و احترام مسجد بر همه واجب است و بی‌‏احترامی به مسجد حرام است، تنجیس مسجد حرام است و اگر مسجدی تنجیس شد، بر همه کسان دیگر واجب کفایی است که زود آنجا را تطهیر کنند. اگر کسی به ما بگوید این برخلاف اصل توحید است، مسجد گل و خاک و آجر و سنگ است، خود کعبه هم همین طور، چهارتا سنگ روی همدیگر گذاشته‏‌اند و چیز دیگری نیست، مگر سنگ هم می‌تواند احترام داشته باشد که بشر به سنگ احترام بگزارد؟ می‌گوییم‏ نه، سنگ هرگز احترام ندارد، خدا و عبادت خدا احترام دارد. معبد از آن جهت که معبد است احترام دارد. معبود به ما اجازه داده است که معبد را احترام کنیم. احترام معبد به اجازه معبود، احترام معبود است. این شرک نیست، عین توحید است. (آشنایی‌باقرآن، ج۴، ص۱۲۲) @motahari_nab

عبادت در اسلام گذشته از ارزش ذاتی، جزء برنامه تربیتی اسلام است. (یادداشت‏‌ها، ج۷، ص۲۸۰) @motahari_nab

بوعلی سینا، این فیلسوف بزرگ اسلامی، در پرتو اسلام یک سلسله مسائلی را طرح کرده است که قبل از او هیچ فیلسوفی، یونانی و غیریونانی، طرح نکرده است. از جمله وارد این مسئله‌ می‌شود که انسان مدنی بالطبع است، بعد وارد مسئله‌ عبادت می‌شود، می‌گوید از نظر اجتماعی (هم از نظر اجتماعی بحث می‌کند و هم از نظر غیراجتماعی) و برای زندگی اجتماعی بشر ضرورت دارد که خدای خودش را بشناسد و پس از شناسایی متوجه بشود که از جانب آن خدا قانون عادلانه‌ای برای زندگی بشر وجود دارد و باز واجب و لازم است عبادت وجود داشته باشد، عبادت هم تکرار بشود تا همیشه انسان یادش باشد که بنده است و خدایی دارد. (آزادی‌معنوی، ص۶۳) @motahari_nab

آنکه در تمام طول تاریخ منادی حقّ و عدالت بوده، آنکه به حمایت مظلومین و اهل حق برخاسته، فقط مذهب بوده؛ حتّی فیلسوفان قدیم هم به این قبیل مسائل فکر نمی‌کردند. در مذهب بوده که عدالت مطرح شده، مبارزه با ظلم مطرح شده، راستی و درستی مطرح شده، برابری و برادری مطرح شده. (نبردحق‌و‌باطل، ص۳۰) @motahari_nab

از سخنان حضرت امام‌حسن‌مجتبی(علیه‌السلام) است که می‌فرماید: عجب است از کسانی که درباره مأکولات و خوردنی‌های خود فکر می‌کنند اما درباره معقولات و یاد گرفتنی‏‌های خود هیچ گونه زحمتِ اندیشه‏‌ای به خود راه نمی‌دهند. انسان از فقر و کمبودی طبعاً گریزان است؛ اگر احساس نقص و فقر در یک گوشه زندگی خود می‌کند، تا حد امکان تلاش می‌کند که آن نقص را تکمیل و آن فقر را برطرف سازد. چیزی که هست نقص‌ها و فقرهای مادی خیلی واضح و محسوس است، برخلاف فقرها و نقص‌های معنوی. (حکمت‌ها‌واندرزها، ج۱، ص۲۱۳) @motahari_nab