نگینتراشی امام علیهالسلام بر سخن یزدگردسوم
امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمود: «ما أحسنَ ما قالَ أبوك!»
«پدرت چه زیبا سخنی گفته است!»
اینجا بود که امام علیهالسلام همین سخن یزدگرد سوم را گرفت و آن را همچون نگینتراشی ماهرانه، تراشید و صیقل داد و از آن، نگینی درخشان ساخت.
درست همان کاری که حافظ گاهی با شاعران دیگر، همچون سعدی، کرد. سعدی گفته بود:
«ارادت نداری، سعادت مجوی
به چوگان خدمت توان برد گوی»
حافظ همین مضمون را گرفت، اما ببین چگونه آن را جلا داد:
«طفیل هستی عشقند آدمی و پری
ارادتی بنما تا سعادتی ببری»
سعدی سخنی محکم و مستقیم گفت، اما اگر دقت کنی، به حالتی جدی و حتی دستوری شباهت دارد، گویی تاجری که با عصبانیت به مشتری خود بگوید:
«پول نداری؟ پس از جنس هم خبری نیست!»
اما حافظ، همان مفهوم را با لطافت و نرمی بیان کرد، به گونهای که تنها میتوان آن را با عشق و ملایمت ادا کرد.
هنر فشردهسازی حکمت توسط امیرالمؤمنین
یزدگرد سوم گفته بود:
«إِذَا غَلَبَ اللَّهُ عَلَى أَمْرٍ ذَلَّتِ الْمَطَامِعُ دُونَهُ»
«هرگاه خداوند بر کاری چیره شود، همهی آرزوها در برابر آن به خاک مینشینند.»
امام علیهالسلام همین معنا را در سه کلمه خلاصه کرد و فرمود:
«تَذِلُّ الأُمُورُ لِلْمَقَادِيرِ»
یزدگرد همچنین گفته بود:
«إِذَا انْقَضَتِ الْمُدَّةُ، كَانَ الْحَتْفُ فِي الْحِيلَةِ»
«وقتی مهلت عمر به پایان برسد، مرگ در همان چارهاندیشی نهفته است.»
امام علیهالسلام این را نیز در عبارتی کوتاهتر و پرمغز فرمود:
«حَتَّى يَكُونَ الْحَتْفُ فِي التَّدْبِيرِ»
تصعید و تهوین در کلام امام علیهالسلام
اهل ادب میدانند که در سخن، شگردهایی وجود دارد که تأثیر آن را دوچندان میکند. این شگردها در زبان فارسی «آرایه» و در عربی «صنعت» نامیده میشوند.
یکی از این صناعات، «تصعید و تهوین» است؛ یعنی اوج و فرود در سخن، متناسب با مضمون و محتوای آن.
در سخن امام علیهالسلام، این صنعت بهزیبایی دیده میشود.
خداوند در جایگاهی بلند است، پس تقدیرات او نیز اوج دارند. اما انسان در جایگاهی پایین است، پس تدبیرات او نیز فرود دارند.
از این رو امام علیهالسلام وقتی از مقدرات الهی سخن میگوید، از واژهای استفاده میکند که اوج دارد:
«تَذِلُّ الأُمُورُ لِلْمَقَادِيرِ»
گویی کبوتری که پس از چند قدم، از زمین بلند میشود و به اوج میرود.
اما در فراز بعد، که مربوط به تدبیر انسان است، فرمود:
«حَتَّى يَكُونَ الْحَتْفُ فِي التَّدْبِيرِ»
اینبار کلام فرود دارد، گویی کبوتری که پاورچینپاورچین روی زمین، به سمت یک سراشیبی حرکت میکند.
رمز و راز این حکمت الهی
کلام امام علیهالسلام بیانگر حقیقتی ژرف است:
او میگوید:«تمامی امور بشر در برابر تقدیرات خداوند، رام و خاضع هستند.»
«وقتی خدا بخواهد، حتی غیرممکن نیز ممکن میشود. اما اگر نخواهد، هرگز واقع نخواهد شد.»
«تقدیرات الهی چنان قدرتی دارند که اگر مرگ و هلاک کسی را بخواهند، همان را در تدبیر او قرار میدهند.»
بهعبارتدیگر، گاهی انسان چنان تدبیر میکند که همان تدبیر، او را به سمت تقدیر محتوم خود سوق میدهد!
نمونهای از طبیعت: رود و دریا
رودی را تصور کن که با شتاب، مسیر خود را طی میکند. پیچوخمها، سنگها و موانع در برابرش قرار دارند، اما او میخواهد راه خود را بیابد.
رود، همان تدبیر انسان است.
اما مقصد رود، جایی جز دریا نیست، همانجا که از ابتدا برای آن مقدر شده است. دریا، همان تقدیر الهی است.
هرچقدر هم رود مسیرش را تغییر دهد، در نهایت در آغوش دریا جای خواهد گرفت.
نتیجهگیری:
در این جهان، ما تدبیر میکنیم و خداوند تقدیر. اما حرف آخر را تقدیر الهی میزند.
گاه میخواهیم سالمتر شویم، اما تدبیر ما نتیجهی عکس میدهد، زیرا قدرت الهی چنان است که تقدیر خود را در تدبیر ما قرار میدهد.
این حقیقت را باید پذیرفت، اما نباید دست از تلاش کشید، چراکه حتی اگر سعی ما به نتیجهی مطلوب نرسد، بیثمر نخواهد بود.
برای پیادهسازی این حکمت در زندگی:
۱. بر خدا توکل کن، اما دست از تدبیر برندار.
۲. بدان که نتیجهی کارها، همیشه مطابق خواستهی تو نخواهد بود.
۳. اگر تدبیرت نتیجهی مطلوب نداد، ناامید نشو؛ چون تلاشت پاداش خود را دارد.
۴. در برابر تقدیر الهی، تسلیم و راضی باش، اما در حد توان بکوش.
۵. از سختیهای زندگی، درس بگیر و بدان که هر رخدادی، هدفی در پس خود دارد.
۶. هرگز مغرور نشو؛ چون تدبیر تو بهتنهایی ضامن موفقیت نیست.
۷. به یاد داشته باش که آنچه برایت رخ میدهد، در نهایت همان است که خداوند مقدر کرده است.
☘ محمدرضا رنجبر
🌒 شب پانصد و نود و پنجم
#شمس
#لیل
#صفحه- ۵۹۵
✅ ترجمه صوتی و تصویری ، کاری است از موسسه پیامبر مهر و رحمت
@mrranjbar3
تفسیر گزیده ۵۹۵.mp3
5.15M
☘ محمدرضا رنجبر
🌒 شب پانصد و نود و پنجم
#شمس
#لیل
#صفحه- ۵۹۵
✅ ترجمه صوتی و تصویری ، کاری است از موسسه پیامبر مهر و رحمت
@mrranjbar3
☘ محمدرضا رنجبر
🌒 شب پانصد و نود و ششم
#ضحی
#شرح
#صفحه- ۵۹۶
✅ ترجمه صوتی و تصویری ، کاری است از موسسه پیامبر مهر و رحمت
@mrranjbar3
تفسیر گزیده ۵۹۶.mp3
3.34M
☘ محمدرضا رنجبر
🌒 شب پانصد و نود و ششم
#ضحی
#شرح
#صفحه- ۵۹۶
✅ ترجمه صوتی و تصویری ، کاری است از موسسه پیامبر مهر و رحمت
@mrranjbar3
☘ محمدرضا رنجبر
🌒 شب پانصد و نود و هفتم
#تین
#علق
#صفحه- ۵۹۷
✅ ترجمه صوتی و تصویری ، کاری است از موسسه پیامبر مهر و رحمت
@mrranjbar3
تفسیر گزیده ۵۹۷.mp3
4.28M
☘ محمدرضا رنجبر
🌒 شب پانصد و نود و هفتم
#تین
#علق
#صفحه- ۵۹۷
✅ ترجمه صوتی و تصویری ، کاری است از موسسه پیامبر مهر و رحمت
@mrranjbar3
☘ محمدرضا رنجبر
🌒 شب پانصد و نود و هشتم
#قدر
#بینه
#صفحه- ۵۹۸
✅ ترجمه صوتی و تصویری ، کاری است از موسسه پیامبر مهر و رحمت
@mrranjbar3
تفسیر گزیده ۵۹۸.mp3
4M
☘ محمدرضا رنجبر
🌒 شب پانصد و نود و هشتم
#قدر
#بینه
#صفحه- ۵۹۸
✅ ترجمه صوتی و تصویری ، کاری است از موسسه پیامبر مهر و رحمت
@mrranjbar3
فرزند زمان خویشتن باش!
حکمت ۱۷
وَ سُئِلَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ الرَّسُولِ (صلی الله علیه وآله) "غَيِّرُوا الشَّيْبَ وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْيَهُودِ"؟
فَقَالَ (علیه السلام): إِنَّمَا قَالَ ذَلِكَ وَ الدِّينُ قُلٌّ، فَأَمَّا الْآنَ وَ قَدِ اتَّسَعَ نِطَاقُهُ وَ ضَرَبَ بِجِرَانِهِ؛ فَامْرُؤٌ وَ مَا اخْتَارَ.
از امام علی (ع) پرسیدند: «پیامبر (ص) فرموده بود: موهای سفیدتان را رنگ کنید تا شبیه یهودیان نباشید. پس چرا شما چنین نمیکنید؟»
امام با آرامش پاسخ دادند:
«آن روزها، مسلمانان اندک بودند و نیاز داشتند که از دیگران متمایز شوند تا هویتشان حفظ گردد. اما امروز، اسلام گسترش یافته، پایدار شده و ریشه دوانده است. دیگر چنین ضرورتی وجود ندارد. اکنون، هر کس آزاد است که خود تصمیم بگیرد و آنچه را مطابق میل و پسند اوست، انتخاب و انجام دهد.»
واژه ها:
و: و، همچنین، نیز
سئل: سؤال شد، پرسیده شد، جویا شدند
عنه:(عن+ه) درباره، از، در خصوص
قول: گفتار، سخن، بیان
الرسول: پیامبر، فرستاده، رسول
صلی الله علیه وآله: درود خدا بر او و خاندانش، سلام بر او و اهل بیتش، بر او و آل او درود فرستاده شد
غیروا: تغییر دهید، عوض کنید، دگرگون سازید
الشیب: موی سفید، پیری، موهای خاکی
ولا: نه، هرگز، مبادا
تشبهوا: شبیه شوید، مانند شوید، مشابه شوید
بالیهود:(ب+الیهود) به یهود، با یهودیان، همچون یهودیان
فقال: ( ف+قال)پس فرمود، سپس گفت، در پاسخ فرمود
إنما: تنها، فقط، همانا
قال: گفت، فرمود، بیان کرد
ذلک: آن، این، چنین
والدین:( و+الدین) و دین، مذهب، آیین
قل: کم، اندک، ناچیز
فأما: ( ف+أما)اما، ولی، در حالیکه
الآن: اکنون، حالا، در حال حاضر
وقد:( و+قد) به راستی، قطعاً، به طور قطع
اتسع: گسترش یافت، وسیع شد، فراخ گردید
نطاقه: محدودهاش، قلمرویش، فضای آن
وضرب: ( و+ضرب ) و استوار شد، پایدار شد، ثابت شد
بجرانه: ( ب+جران+ه)الجِران: جلو گردن شتر كه به هنگام استراحت بر زمين مى گذارد، مجازا به معناى ثبوت و استقرار است.
بر زمین نشست، مستقر شد، در جا قرار گرفت
فامرؤ:( ف+امرؤ) پس هر کس، هر فرد، هر انسان
وما: ( و+ما) و هر چیزی که، و آنچه، و هر چه
اختار: انتخاب کرد، برگزید، پسندید