پرسش: آیا انجام کارهای خوب و ترک کارهای بد برای رسیدن به بهشت و دور شدن از جهنم دارای ارزش است؟ پاسخ: اخلاص در عمل و عبادات دارای مراتب است. برخی عبادت‌شان به قدری خالص است که جز رضای خدا چیزی نمی‌بینند و برخی دیگر ممکن است هدف‌شان ازعبادات،کسب نعمات بهشتی و یا نجات از عذاب جهنم باشند. در روايتى امام صادق (عليه‌السلام) عبادت‌كنندگان را به سه دسته تقسيم مى‌كنند: «قَوْمٌ عَبَدُوا اللّهَ عَزَّ وَجَلَّ خَوْفاً فَتِلْكَ عِبادَةُ الْعَبيدِ» دسته‌ی اول: خداوند را از ترس عذاب جهنم عبادت مى‌كنند، اين عبادت بردگان است. (كسانى كه خدا را از ترس عذاب جهنم عبادت مى‌كنند، به مانند بردگانى هستند كه از ترس تازيانه و شلاق صاحبشان، از او اطاعت مى‌كنند) «وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللّهَ تَبارَكَ وَ تَعالى طَلَباً لِلثَّوابِ فَتِلْكَ عِبادَةُ الاْجَراءِ» دسته‌ی دوم: خداوند را به اميد ثواب و پاداش عبادت مى‌كنند، اين عبادت اجيران (و تجارت پيشه‌گان) است. اين دسته به مانند كسانى هستند كه در مقابل مزد و پاداش كار مى‌كنند، به مانند بازرگانى كه براى رسيدن به سود و مزد به معامله و داد و ستد مى‌پردازد، براى رسيدن به پاداش اخروى و حورالعين عبادت مى‌كنند؛ در واقع با خدا داد و ستد مى‌كنند. «وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللّهَ حُبّاً لَهُ فِتِلْكَ عِبادَةُ الاحْرارِ، وَ هِىَ اَفْضَلُ الْعِبادَةِ» (1) دسته‌ی سوم: كسانى كه از روى عشق و محبت به خداوند او را عبادت مى‌كنند، اين عبادت آزادگان و برترين عبادتهاست. نباید تصور کنیم كه عبادت، به جهت ترس از عذاب الهى و يا عبادت براى رسيدن به بهشت امری بی‌ارزش است، بلکه عبادت با همین انگیزه‌ها می‌تواند عاملی باشد در جهت رسیدن به مراتب بالاتر اخلاص. علاوه بر این بهره بردن از دو عامل تحریض و تحذیر در مسیر سعادت بسیار راهگشاست همانطور که خداوند در قرآن در آیات گوناگون ترس از جهنم را مطرح نموده و انسانها را دعوت به انجام کار خیر نموده است تا سببی باشد برای دور شدنشان از عذاب الهی و یا در دسته‌ای دیگر از آیات با بیان نعمات بهشتی مردم را به انجام کار نیک دعوت نموده است. در قرآن كسانى كه تقوا پيشه مى‌كنند و به جهت ترس از عذاب الهى و يا براى رسيدن به ثوابهاى اخروى، از گناهان دورى مى‌جويند، مورد ستايش قرار گرفته اند. خداوند در قرآن می‌فرماید: 《لکِنِ الَّذينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها نُزُلاً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ لِلْأَبْرارِ》 《ولی کسانی ( که ایمان دارند و ) از پروردگارشان می‌پرهیزند ، برای آنها باغ‌هایی از بهشت است ، که از زیر درختانش نهرها جاری است همیشه در آن خواهند بود. این نخستین پذیرایی است که از سوی خداوند به آنها می‌رسد و آنچه در نزد خداست، برای نیکان بهتر است!》(۲) و یا در آیه‌ی دیگر چنین آمده است: 《يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ》 《ای کسانی که ایمان آورده ‌اید خود و خانواده‌ی خویش را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگهاست نگه دارید آتشی که فرشتگانی بر آن گمارده شده که خشن و سخت‌گیرند و هرگز فرمان خدا را مخالفت نمی‌کنند و آنچه را فرمان داده شده‌اند ( به طور کامل ) اجرا می‌نمایند!》 (۳) پی‌نوشت‌ها: 1-بحارالانوار، ج 70، ص 236. 2-سوره‌ی ال عمران، آیه‌ی 198 3- سوره‌ی تحریم، آیه 6 #کارشناس_اخلاق #مراتب_اخلاص @pasokhsara