#جریان_شناسی_اجتماعی_سیاسی روحانیت ▪️📎چکیده محتوا: 🔻درك صحيح از تحولات #سياسى- اجتماعى ايران از جمله نيازهای مبرم نسل كنونى است، اين مقصد زمانى كه با پيوند های دينى آحاد جامعه هم افق شود ضرورتى دو چندان مى يابد. 🔹از آنجا كه در دوران شكوهمند #انقلاب اسلامى، #روحانيت ايران به عنـوان يكـى از اقشـار متخصص و معمار جامعه در زمينه های دينى، علمى، سياسى و اجتماعى قلمـداد مى شـوند، بى شك جريان های فكـری درون ايـن سـازمان كـه در سرنوشـت نظـام سياسـى اجتمـاعى نقش آفرين بوده، موجـب شـناخت صـحيح تری نسـبت بـه مسـائل مختلـف جامعـه و نـوع مواجهه با رخداد های علمـى، سياسـى و اجتمـاعى خواهـد شـد. 🔸اگرچـه شـناخت دقيـق و روايت واقع بينانه از اين جريان های فكـری بـه طور دقيـق و كامـل ميسـر نيسـت؛ زيـرا ايـن #جريان ها دارای اصول مكتوبى نيستند كه بتـوان بـه توصـيف كامـل آن هـا پرداخـت، بلكـه فرايندی هستند كه در برابر تحولات و رويداد های گونـاگون عكس عمـل نشـان داده انـد. البته، با قدری تسامح مى توان جريان های فكری #روحانيت كنونى در حوزه های علميه ايران را از زاويه های مختلفى گونه شناسى كرد. 🔹 اين مقاله جريان های مزبور را از پنج منظر مورد بررسى قرار داده است كه هر يك از منظر ها خود دارای تكثر های گوناگونى انـد. لازم بـه ذكر است به جهت روشن نبودن دقيق تمامى زوايای جريان های برشمرده شده در مقاله، و همچنين جهت رعايت اختصار، از ذكر نام افراد فعال در هر يـك از #جريان هـا خـودداری شده و تنها به توصيف اصول فكری و رويكردهای اساسى آنها بسنده شده است. ✏️"سید حسین فخر زارع" مقاله جریان اجتماعی سیاسی روحانیت #راه_ما_روشن_است 🇮🇷🏴 @rahroshaan ▪️▪️▪️▪️▪️

🔻روشن است كه جبهه گيری های گوناگون درون سازمانى #روحانيت به جهت آن كه نسبت به جريان های #سياسى، اجتماعى و فرهنگى نقش متغير مستقل دارد احتمال بـروز واكنش هـای مختلف نسبت به شرايط زمانى و مكانى وجود داشته و از اين رو، با حفظ آرمان هـای اساسـى دينى، موضع گيری مختلفى را مى توان شاهد بود؛ از اين رو كـه اولاً، افـراد انسـانى بـه حسـب طبيعت خود ابعاد شخصيتى متفاوت يا حتى متعارض دارند و ثانياً، اينكـه انسـان - بـر مبنـای حركت جوهری - شخصـيتى سـيال و متحـرك دارد. 🔹 بنـابراين، ممكـن اسـت در طـول زمـان رفتار های خود را تغيير داده و يا خود بازتابى از تناقضات يا مواجهات مختلف اجتماعى شود. 🔹كلمۀ جريان شناسى، اصطلاحى نوپديد و بـدون ديرينـۀ آكادميـک اسـت، ولـى تعبيـر و كاربرد جريان های فكری پيشـينه ای فنـى و علمـى دارد و آثـار علمـى و #تحقيقـاتى در مراكـز علمى از سوی انديشمندان در حوزه جريان شناسى و شناخت #جريان های فكری، انجام گرفتـه و تدوين و ارائه شده است (نک، بومر، ۱۳۸۰) اما با انـدكى تسـامح مى تـوان گفـت كـه منظـور از جريان شناسى در اينجا، پديده تاريخى و سياسى است كه با خصلت جريانى يعنـى پديـد های كه از يك تاريخ و دوره معين آغاز شده، عينيت يافته و در مـدت يـا دوره مشـخص و معينـى استمرار داشته و جاری بوده و به پايان رسيده يا ادامه دارد. 🔸( احمدی حاجیکلایی، ۱۳۸۷: ۳۵) و يـا بـه تعبير ديگر، عبارت از شناخت منظومه و گفتمان، چگونگى شـكل گيری، معرفـى موسسـان و چهره هـای علمـى و تأثيرگـذار در گروه هـای فكـری، فرهنگـى، #سياسـى و اقتصـادی اســت. (خسرو پناه، ۱۳۸۹ : ۲۱)

🔻با رشد و شكل گيری جريان ها، تشكل ها و عموما انديشه های مختلفى كـه در جامعـه بـروز مى يابد، مطالعات جريان شناسانه نيز بايد پـا بـه پـای آن انجـام شـود و موضـوع #جريان شناسـى به عنوان يك #ضرورت روزگار معاصر تلقى شود تا با تبيـين شـبكه های توليـد ايـن جريان هـا، فعاليت ها و عملكرد ها، به نقد و بررسـى و آسيب شناسـى آن بپـردازد. 🔹 ايـن ضـرورت، دربـاره جريان های انديشه ساز و حركت آفرينى چون نهاد #روحانيت كه پيوند های ريشه دار و شبكه وار با آحاد جامعه دارد بيشتر احساس مى شود؛ اما متأسفانه جز مطالعاتى پراكنده و ضمنى، چندان ادبيات مكتوبى در اين زمينه به انجام نرسيده اسـت. 🔸 ايـن آثـار و پژوهش هـا اغلـب بـه كليـت جريان های #سياسى و فرهنگى جامعه پرداخته و به طور ضمنى به تحليـل و بررسـى عملكـرد و نقش نهاد حوزه و #روحانيت پرداخته اند. برخى از اين آثار رويكـردی كـاملا سياسـى دارنـد ، برخـى نـاظر بـه جريانهــای فرهنگـى و ضـد فرهنگـى انــد و برخـى ديگـر بـه خيزش هــا و حركت های مذهبى و #سياسى ای كه از ميان آنها، پديده انقلاب اسلامى رشد يافت پرداخته اند و مقطع خاص سى ساله ای را مورد تحليل قرار مى دهند ، برخى ديگر نيز به بررسى جريان های فرهنگى پس از #انقلاب اسلامى پرداخته اند و در نهايت برخى ديگر تنها يك جريان خاص ، يا يكى از وجوه تكثر روحانيت را بررسى و تحليل كرده اند ، اما از اين ميان جز تعداد اندكى ها از پژوهش ها ، نهاد روحانيت را به عنوان يك جريان تأثير گذار و تنها جمعيت آماری تحقيـق مورد بررسى قرار نداده اند كه به نظر مى رسد اين مطالعه كوتاه گامى در اين مسير باشد. 🔸روحانى نيز، در اين مطالعه به كسى اطلاق می شود كه آگاه از دانـش ديـن بـوده و مشـى طلبگى خود را در كسوت #حوزوی، در حد مناسب و مطلـوبى حفـظ كـرده باشـد و كـاركرد ذاتى اش تبيين و تبليـغ آموزه هـا و ارزش هـای دينـى در جهـت تحقـق عينـى ديـن در سـطوح مختلف جامعه است. 🔹بنابراين، منظور ما از روحانى نه فقط منحصر به كسى است كه ملبس بـه لباس روحانيت و نه كسى كه به معنای واقعى #روحانى است كه به رغم خواهش هـای نفسـانى در جهت فهم درست دين و عمل به آن گام بر مى دارد؛ اگرچه اينها حد مطلـوب و لازم يـک روحانى است، اما برای مطالعه ای جريان شناختى با فراغت ارزشـى، همـان مـلاك پيش گفتـه كافى است.

🔻وقتى بحث از #جريان شناسى در يك مطالعه مد نظر قرار مـى گيـرد، نخسـت توقـع و تبـادر ذهن مخاطب اين اسـت كـه در دانـش جامعه شناسـى #سياسـى كـه شـاخه ای از جامعه شناسـى به عنوان يكى از علوم اجتماعى است (نک بروس کوئن، ۱۳۷۹: ۹۳) و به پيدايى، تطور، نقش آفرينى، ساختار و بنياد های فكری گروه هـای سياسـى مـى پـردازد، چـه تحليلـى از آن ارائـه مى شـود؛ چرا كه در جريان شناسى، عمده مباحث معطوف به اين حوزه و بى شک نيازمنـد وام گيـری از اين دانش است. 🔸اصولاً برای پى بردن به تكوين، خيزش و حركت جريان های #سياسى، نقـش، آثار و نتايج كاركرد های آن ها بر سطوح مختلف فردی، جمعـى و سـاختاری و نهـادی بايـد از جامعه شناسى سياسى مدد گرفت ( نک بشریه، ۱۳۷۳) 🔹اما در اين مطالعه گرچـه از ايـن منظـر نيـز غافل نيستيم، اما بحث گسترده تر ازآن است كه ذكر شد. در واقع، چـون نسـبت #روحانيـت بـا وقايع وگرايش های سياسى، رويكرد های آنان با دانش و روش های تحليـل و كشـف معرفـت دينى، چگونگى مواجهه با مدرنيته و تجدد و مسائل دنيـای جديـد، تـرابط آنهـا بـا #جمهـوری_اسلامى، تعامل با اهل سنت و توجه به امر سياسى و نسبت آن با سياست، بررسى مى شود، اين مطالعه مى تواند زمينه ها و از جمله تكثر های مختلفى را مد نظر قرار داده و #روحانيـت فعـال در حوزه هـای علميـه را در سـنخ های گونـاگون طبقه بنـدی كنـد؛ ضـمن اينكـه بـه اصـلى ترين مشكلات و آسيب های فعلى حوزه ها نيز توجه لازم را خواهد داشت. 🔹 در واقع، از آنجا كه بسياری از حركت های اجتماعى و فرهنگى در تـاريخ اسـلام و #تشـيع، بر عهده نهاد روحانيت بوده و اين نهاد، هدايت كننده حركت ها و جريان ها بوده اند، از ايـن رو پژوهشگران و تحليل گران نيز از منظرهای مختلف به شناخت، بررسى و تكثر بنـدی ايـن قشـر پرداخته اند تا به كشف روابط اين قشر با ديگر اقشار جامعه و نوع #تأثير_گـذاری آنهـا در درون جامعه بپردازند. #راه_ما_روشن_است🇮🇷🏴 #حوزه_علمیه_خواهران #سیاست_ما_عین_دیانت_ما #راه_روشن را به دوستان خود معرفی کنید. @rahroshaan ▪️▪️▪️▪️▪️

🔻 برای انجام اين مصاحبه ها ابتدا با تشـكيل جلسـات كارشناسـى مشـورتى، نفـر ۶۰ از افـراد گزينش و از بين آنها در نهايت ۲۰ نفر برای مصـاحبۀ ژرفـايى انتخـاب شـدند. كوشـش شـده توزيع اين افراد كه از فضای حوزه به حساب مى آيند، به گونه ای باشد كه از همۀ جريان هـای حوزوی حضور داشته و نمونۀ نمايانى از كلّيت جريان های حوزه باشند. بنابراين، انتخاب افراد مصاحبه شونده اتفاقى نبوده، بلكه با گونه شناسى جريان هـا، افـراد مـورد مصـاحبه بـه صـورت خوشه ای با نظر اكثريت تيم پژوهشگر، بين مراكز حـوزوی توزيـع شـده اسـت و بـرای انجـام مصاحبه ابتدا يك پرسش نامۀ نيمه ساخت يافته يا هـدايت شـده تـدوين شـد و بـرای پرهيـز از يک سو نگری و رعايت اصل فراغت ارزشى - افزون بر توزيع هدفمند مصـاحبه شـوندگان - انجام مصاحبه نيز به اراده جمعى واگذار شد و مصاحبه توسـط تعـدادی از كارشناسـان علـوم اجتماعى با تحصيلات عالى #حوزوی انجام پذيرفت و حاصل آن با مسـتندات مكتـوب ديگـر كه حاصل مطالعات و محتوای مصاحبه های ديگری است كه پيشتر انجام شده، با بهره گيری از روش تحليل محتوای كيفى استخراج و دسته بندی شد. 🔹 از آنجا كه پژوهش به لحاظ روشى - بنا به ماهيت موضـوع - بـا روش #كيفـى اجـرا شـده، گروه پژوهشى تلاش كرد تا آگاهانه در حد امكان، سويه های ارزشى را در پرانتز قـرار داده و نگرش علمى را جايگزين كند. 🔸 تذكر اين نكته لازم است كه چون جريان شناسى بـا توجـه بـه پيچيـدگى مسـائل حـوزه و تنوعات فكری، اجتماعى و #سياسى تنظيم شده و بر حسب ملاک های مختلـف انجـام گرفتـه، گونه های مختلف ارايه شده، از ويژگى طرد متقابل برخوردار نيست. بنابراين برخـى مصـاديق ممكن است از حيثيت های مختلف در چند گونه قرار بگيرنـد و بـه جهـت تـداخل معيار هـا و مؤلفه های گونه شناسى #جريان ها، با افرادی روبه رو شويم كه در دو يـا چنـد جريـان شـناورند. از اين روی، #گونه شناسى موجود از ويژگى شبكه ای برخوردار است. 🔹روشـن اسـت از آن جـا كـه جريان هـای اجتمـاعى حاصـل انديشـه ها و عملكرد هـای قشـر متخصص جامعه است از اين رو، در يک مطالعه جريان شناسى، به لحاظ منابع انسانى، عناصـر توزيع كننده چندان نقش مهمى نداشته و تنهـا متكـى بـه دو گـروه بـا اهميـت نظريـه پردازان و شارحان بوده ايم. #انتشارصرفا_با_لینک_کانال_راه_روشن #راه_ما_روشن_است 🇮🇷🏴 @rahroshaan ▪️▪️▪️▪️▪️

3⃣مجدد گرايان و نقادى علوم قديم و جديد: 🔸 ادبـار يـا اقبـال مفـرط بـه مدرنيتـه همـواره متفكرينى را واداشته تا مسيری ديگـر بيابنـد. ايـن مسـير، بـه عنـوان راه سـوم يـا ميانـه همـواره مى كوشد، در قبال دو #جريان تجدد گرايى و سنت گرايى، ميان آنچه از گذشته به ارث رسـيده با آنچه از مغرب زمين بر ما وارد شده است، #نقادانـه وجـه جمعـى بيابـد. اگـر جريـان متجـدد عمدتاً شيفته و دلباخته فكر و فرهنگ مسلط و غالب غربى است و چشم در فرا سوی مرز هـای ايران و جهان اسام دارد. 🔹جريـان مجـدد، بـه ارزش مواريـث خـودی و ميـراث غنـى و قـويم باز فكری و علمى مانده از پيشينيان، توجه و باور دارد و ارزيابانه و عالمانه بدان وفادار بـوده و در عين حال، به #دستاورد های فكر بشر معاصر احترام مى گذارد و در مقـام گـزينش يافتـه های معرفتى ملل ديگر بر مى آيد و در صدد تأمل و توليد و ارائه انديشه های تـازه و مسـتقل اسـت. 🔹 وجود شباهت های زيادی كه ميان اين جريان و تهذيب گرايان وجود دارد از يـك سـو، و نيـز عدم پى گيری گفت و گو هـای مجـددگرايان در بـاب تعامـل #اسـلام و علـوم جديـد، از سـوی ديگر، سبب شده تا برخى ميان آن دو جريان تمايزی برقرار نكنند؛ به ويژه آنكه ايـن جريـان فكری بر خاف گذشته كه در ذيل تلاش های علمى علامه سيد محمد حسـين طباطبـايى، امـام خمينى ( ره) و شهيد مرتضى مطهری، راهبری مى شد، امـروزه فاقـد راهبـری در پيشـاپيش خـود است و اغلب توسط #روحانيون جوانى كه تعلق فكری به آن سه متفكر دارند، بسط مى يابد. 🔸بـا اين همه، تأمل در آثار اين گروه از حوزويان، نشان مىدهد كه آنـان، هماننـد تهـذيب گرايان حوزه، در پى اسلامى سازی علوم انسانى موجـود نيسـتند. از نظـر آنـان، اسـلامى سـازی علـوم انسانى موجود، هدفى #نارسا به حساب مى آيد و ما را در دستيابى به علوم دينى گمراه مى كند؛ چرا كه حفظ قالب و تغيير محتوا و يا بالعكس، خطـايى روش شـناختى اسـت كـه بايـد مـورد توجه قرار گيرد. از اين رو بايد، با ابتناء بر تعريفى كه اسام از انسان و رفتار او ارائه مى كنـد، به طراحى #فلسفه علوم انسانى همت گماشـت و سـپس بـه توليـد نظريـه هايى مسـتقل از علـوم انسانى غرب رسيد. 🔸 از اين رو، تنها راه برون رفت از فضای گفتمانى غـرب، تـدوين نظريـه های مستقل و جديد بر پايه مبانى دينى و ارزشى خودمان و تدريس آنها در كنار #نظريه های كنونى در غرب است و اين راهى غير از تهذيب #علوم_انسانى موجود است.

🔹اين #جريان دينى به طيف وسيعى از #طلاب و نهاد های علمى در #حوزه_علميه_قـم اشـاره دارد كه به مدرنيته به عنوان پديده ای قابل تأمل كه ظرفيت هـای بسـياری بـرای توانمنـدی زنـدگى كنونى ما دارد مى نگرند. 🔹نوگرايان دينى بر خلاف جريان هـای پيش گفتـه، نـه خواهـان توليـد علوم انسانى اسامى اند و نـه هماننـد بنيان گرايـان، كليـت #مدرنيتـه را بـر مـدار ظلمـت تفسـير مى كنند. از نظر آنها مدرنيته، پديده ای انسانى است كه از سر حادثه در مغـرب زمـين رخ داده و مى تواند در جاهای ديگر به تجربه در آيد. 🔸البته، اين بدين معنـا نيسـت كـه آنـان از لـوازم و پيامد های ارزشى علوم مدرن غفلت بورزند، بلكه بدين معناست كه آنـان نگـاه بد بينانـه ای در تعامل با مدرنيته ندارند و قطعاً بر عناصری از آن ايراداتى نيز روا مى دارند. 🔸 به همين دليل، آنان به مطالعه نسبتاً دقيق تحولات فكری #غرب، علاقه مند و يادگيری فلسفه های آن ديـار را نـه بـه قصد رد، بلكه به قصد فهم ماهيت فكر در دوران كنونى لازم مى شمارند. گرچـه ايـن جريـان گفتگوهای ايجابى درباره ماهيت #علم_دينى ندارد و فاقد نظريه پـردازی قدرتمنـد در كليـت خود است، اما ايده اصلى آن را مى توان در ضرورت نقد و نوسازی علوم متـداول اسـلامى نه علوم انسانى موجود به ويژه دانـش #فقـه و #فلسـفه، بـرای دسـتيابى بـه طرح هـا و روش هـای حكومت و جامعه خلاصه كرد. #راه_ما_روشن_است🇮🇷 #حوزه_علمیه_خواهران #سیاست_ما_عین_دیانت_ما #راه_روشن را به دوستان خود معرفی کنید. @rahroshaan 🔸🔹🌿🔸🔹

5⃣بازنگری، اصلاح و پالايش متون آموزشى نيز از جمله مسائلى اسـت كـه در#حوزه_هـای_علميه انظار مختلفى را به خود مشغول ساخته است. 🔹پرداختن بـه علـوم عقلـى در كنـار علوم نقلى، روان سازی متون، تغيير در پاراديم های موجود دانـش و هماهنـگ سـازی آن با نيازهای فكری معاصر، توجه به دين شناسى سيسـتمى و جـامع در ابعـاد مختلـف و... تعدادی از اين موارد است. 🔸به نظر مى رسد كه تكثيـر مؤسسـه های درون حـوزه، مراكـز و پژوهشـگاه های اقمـاری، بـرای پاسخ دهى به اين دغدغه ها و دليل بر پاسخگو نبودن #حوزه سنتى به نياز های زمان ماسـت، كـه اين مراكز در پى تأمين آن هستند، اگرچه قشر سنتى حوزويان همچنان بر روند پيشين و سنتى رايج در حوزه پا مى فشارند. 🔹 در پايان، ياد آوری اين نكته لازم است كه در اين جستار موجز سعى شده تـا بـه مهم تـرين جريان های فكری و تكثرها در حوزه هـای علميـه - بى آن كـه از افـراد و شخصـيت های درون جريانى نامى به ميان آيد- اشاره ای كوتاه شود، و البته، تكثر ها و#جريان های حـوزوی محـدود به اقسام ياد شده نيستند.