✅ #روزبرگ_شیعه بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِيِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم موضوع: «#رؤیت_هلال» روز جمعه، ١۴٠٢/٠٢/٠١ ✍️ امروز سی‌امین روز از ماه مبارک رمضان است و در شب گذشته، دفتر مقام معظم رهبری و دیگر مراجع عظام تقلید همچون حضرت آیت‌الله‌ العظمی سیستانی اعلام کردند که هلال ماه شوال در غروب روز گذشته رؤیت نشده و امروز آخرین روز ماه مبارک رمضان، و فردا روز عید سعید فطر است؛ در پی این وحدت نظر در بین فقها و اعلام رسمی روز شنبه به عنوان روز عید فطر که قبلاً نیز در تقویم رسمی پیش‌بینی شده بود، سؤالی در اذهان مطرح می‌گردد که چرا با وجود مبانی محکم در مسائل فقهی در برخی سال‌ها مثل امسال، شاهد وحدت نظر بین فقها، و در برخی سال‌ها شاهد تفاوت نظر در اعلام روز عید فطر هستیم؟! ✅ در پاسخ به این سؤال، ابتدا باید توجه داشت که تفاوت نظر در کلیه مسائل نظری و در رشته‌های مختلف علمی بین متخصصین فن، کاملاً بدیهی و طبیعی است؛ چنانچه در بین فیزیک‌دانان و شیمی‌دانان و یا پزشکان اختلاف نظر و تشخیص، در بسیاری از مسائل وجود داشته و دارد، و علوم اسلامی و انسانی نیز از این قاعده مستثنی نیستند؛ ✍️ اما در موضوع ثبوت اول ماه و تعیین روز عید فطر، در روایات متعدد آمده: «صُومُوا لِرُؤْيَتِهِ وَأَفْطِرُوا لِرُؤْيَتِه»، یعنی ملاک برای آغاز ماه رمضان و پایان آن، رؤیت و دیدن هلال اول ماه است و نه فقط تولد ماه جدید که منجمین آن را از قبل پیش‌بینی و اعلام می‌نمایند؛ ✅ و در این موضوع یعنی «رؤیت هلال ماه» سه موضوع در بین فقها مطرح است که در برخی مواقع باعث تفاوت نظر می‌گردد: 1️⃣ اولین موضوع در چگونگی «رؤیت هلال ماه از طریق چشم مسلح و غیر مسلح» است؛ چنانچه برخی از فقها، استنباط نموده‌اند که «رؤیت هلال، فقط از طریق چشم غیر مسلح» مِلاک شرعی است؛ اما برخی دیگر از مراجع، یقین به حلول ماه از هر طریقی ولو با چشم مسلح را کافی می‌دانند. 2️⃣ نکته دوم «اتحاد و اختلاف در افق» است که در این موضوع نیز تفاوت نظر وجود دارد، به صورتی که برخی از فقها در تعیین اوّل ماه، معتقد به «اتحاد افق» هستند، یعنی رؤیت هلال در دوردست‌ها را نیز ملاک می‌دانند؛ ولی برخی دیگر قائل به «اختلاف در افق» هستند، یعنی فقط رؤیت هلال در همان شهر و منطقه را مِلاک می‌دانند. 3️⃣ نکته سوم «تفاوت در شهادت بَیِّنه» است؛ البته تمامی فقها، اتفاق نظر دارند که شهادت دو مرد عادل برای ثبوت هلال ماه کافی است، اما معتبر بودن شهادت دو مرد عادل نزد یک فقیه، به آن معنا نیست که لزوماً شهادت آن دو فرد، نزد مرجع دیگر نیز معتبر باشد! زیرا ممکن است مثلاً آن دو نفر، ماه را با تلسکوپ دیده باشند در حالی که آن فقیه، دیدن با چشم مسلح را برای ثبوت ماه کافی نمی‌داند، و یا آن شهود، مورد اطمینان فقیهی باشند ولی عدالت آنها برای فقیه دیگر اثبات نشده باشد؛ بنابراین در مواردی که در تعيين روز عید فطر تفاوت نظر پیش می‌آید، این تفاوت هرگز براساسِ سلیقه و انگیزه‌های شخصی فقها نیست، بلکه ریشه در مبانی و مسائل فقهی دارد و امری کاملاً طبیعی است که در علوم دیگر نیز وجود دارد؛ ولی متأسفانه برخی از افراد مغرض، از اشراف نداشتن مردم به مسائل دقیق و تخصصی فقهی، سوءاستفاده نموده و این موضوع را بسیار بزرگ جلوه داده و چه‌بسا به‌عنوان اختلاف بین مراجع عظام تقلید مطرح می‌نمایند! در حالی که صرفاً یک تفاوت نظر ساده بین متخصصین فن در این عرصه است. ✅ ضمناً دقت به این نکته نیز ضروری است که طبق نظر فقها، موضوع ثبوت رؤیت هلال ماه، اصلاً تقلیدی نیست! و اگر شخص، خودش ماه را ببیند و یا به هر وسیله دیگر اطمینان کامل به رؤیت هلال ماه پیدا کند، باید آن روز را عید بگیرد؛ حتی اگر رؤیت هلال برای تمامی فقها اثبات نشده باشد! ولی اگر مکلف، موفق به رؤیت هلال نشده و بر اساس روش‌های دیگر نیز اطمینان پیدا نکرده باشد و مرجع تقلید او و یا حاکم شرع اعلام کرده باشند که آن روز، روز آخر ماه رمضان است، وظیفه او روزه گرفتن است؛ و در هر دو صورت، فرد کاملاً به وظیفه شرعی خود عمل نموده؛ لذا جای هیچ‌گونه شبهه و سؤالی باقی نمی‌ماند! ✍️ در پایان باید بدانیم که حتی اشتباه در رؤیت هلال نیز اصلاً چیز عجیبی و بزرگی نیست و در طول تاریخ و حتی در عهد حضرات معصومین (ع) نیز رخ داده است که سخن امروز را با ذکر یک نمونه تاریخی ختم می‌نمائیم: شیخ طوسى (ره) در تهذیب نقل کرده است که در دوران حکومت امیرالمؤمنین (ع)، مردم پس از گذشت بیست و هشت روز از ماه رمضان، هلال ماه شوال را مشاهده کردند! پس حضرت علی (ع) به منبر رفته و فرمودند: ای مردم، ماه رمضان حداقل ٢٩ روز است (لذا از ابتدای ماه یک روز اشتباه شده) و مسلمانان باید یک روز بعد از روز عید فطر، روزه قضا به‌جا آورند. (تهذیب الاحکام، ج ۴، ص ١۵٨؛ الوافى، ج ١١، ص ١٣٢).