#ایهام
✍ ایهام
✍ ايهام در لغت به معنای در شك و گمان افكندن است.
✍ اما در اصطلاح علم بديع ، آوردن واژه ای است با حداقل دو معنی مناسب با كلام، يكی نزديك به ذهن و ديگری دور از ذهن.
✍ معمولاً مقصود شاعر معنی دور آن است و گاهی نيز هر دو معنی مورد نظراست.
✍ ايهام نوعی بازی با ذهن است به گونهای كه ذهن را بر سر دوراهی قرار ميدهد.
✍ انتخاب يكی از دو معنی ايهام در يك لحظه برای ذهن دشوار است و اين امر باعث لذت بيشتر خواننده میشود.
✍ شرط شناخت ايهام در آن است كه خواننده معانی مختلف يك واژه را بداند.
✍ ز گریه مردم چشمم نشسته در خون است
ببین که در طلبت حال مردمان چون است
« حافظ»
✍ «مردم» در مصراع دوم به دو معنی « انسان» و « مردمک چشم » به کار رفته است و در هر دو معنی با کلمات دیگر تناسب دارد.
✍ در معنی انسان، با نشستن و حال و طلب مربوط است.
✍ در معنی مردمک با گریه و چشمم و خون و بدن مربوط است.
✍ خانه زندان است و تنهایی ضلال
هرکه چون سعدی گلسانیش نیست
« سعدی »
✍ « گلستان » یک معنی عام و یک معنی خاص دارد.
✍ اولین معنی آن که عام است هنگام خواندن به ذهن میرسد یعنی باغ و گلزار
ولی منظور سعدی کتاب گلستان است که در هر دو معنی با کلمات دیگر ایجاد تناسب کرده است.
✍ به راستی که نه همبازی تو بودم من
تو شوخ دیده مگس بین که میکند بازی
« سعدی»
✍ «بازی» به دو معنی « بازی و شوخی » کردن و «باز» «پرنده شکاری» بودن به کار رفته است و در هر معنی با کلمات دیگر تناسب دارد.
✍ در معنی بازی و شوخی با همبازی و شوخی تناسب دارد.
✍ در معنی باز « شاهین » بودن با مگس مربوط است.
✍ ما در پیاله عکس رخ یار دیدهایم
ای بیخبر ز لذت شرب مدام ما
« حافظ »
✍ «مدام» هم به معنای «شراب » و هم به معنای « همیشه » است.
✍ امشب صدای تیشه از بیستون نیامد
شاید به خواب شیرین، فرهاد رفته باشد
"حزین لاهیچی"
✍ «شیرین» هم «اسم معشوق خسرو» وهم به معنای « لذت بخش» است.
✍ هر کو نکاشت مهر و ز خوبی گلی نچید
در رهگذار باد نگهبان لاله بود
« حافظ »
✍ « لاله » به معنای گل لاله است که همه با آن آشنا هستند.
✍ و در معنای دیگر نام چراغی که آن را از شیشه و بلور میساختند.
✍ به کار بردن آرایهی ایهام به خواننده آزادی انتخاب بین معانی واژهها را میدهد و
بر زیبایی شعر میافزاید.
@arayehha