🕸جانشينى و انشعاب (۱)
حاج محمد كريم خان كرمانى تأييد مى‌كند كه: «بعد از فوت سيد جليل بناى تخمين قوتى گرفت، و جزم بر امر سيد كردند. و از پى وحى ايشان بر آمدند و هر كس را محل مظنّه مى‌بيند طلب علامت و كرامت مى‌كند...».(۱) در حقيقت سيد كاظم رشتى مسئلۀ بابيت و ظهور امام را به نحوى به تلامذۀ خود آموزش داده بود كه تمامى آنان در انتظار ظهور قريب الوقوع امام عليه السلام به سر مى‌بردند و از اين لحاظ، خود را از زمرۀ ياران حقيقى او به شمار آورده، براى دستيابى به مقام نيابت و بابيت و در جستجوى شيعۀ كامل و تعيين ركن رابع، عبادت كرده و دست به رياضت مى‌زدند و هر يك ديگرى را سوگند مى‌داد كه اگر وسيلۀ تشرف به حضور امام را و يا احياناً از علائم ظهور امام آگاهى يافتند، ما را بى‌خبر نگذاريد، در چنين لحظات خاصى كه تلامذۀ سيدكاظم در آن طى طريق مى‌كردند، حاج محمد كريم خان (شاگرد سيد كاظم) بنا به مدارك و دلائلى، خود را جانشين مرحوم سيد كاظم، كه در نهاد آن داعيۀ ركن رابع و شيعۀ كامل بود، اعلام كرد. و مرحوم ميرزا شفيع تبريزى، فرقۀ شيخيۀ ديگرى بپا كرد و مدعى جانشنى سيدكاظم شد. ودر برابر فرقۀ‌شيخيۀ حاج محمدكريم‌خان موضع گرفت. (۲) سيدعلى محمد شيرازى، شاگرد ديگر سيد كاظم رشتى، ادعاى مقام بابيت امام زمان را نمود، و شاگردان ديگرى به نام ميرزا طاهر، شيخ مهدى قزوينى، سيد ولى اللّٰه، ميرزا همدانى... هر يك مقام بابيت و نائبى امام را مدعى شدند. و سر سلسلۀ فرقه‌اى جديد گرديدند، تا آنجا كه از ميان شاگردان سيد كاظم ٣٨ نفر مدعى و بدعت گذار برخاستند.
از اين افراد، دو نفر يعنى سيد على محمد شيرازى، و حاج محمد كريم‌خان، اولى به عنوان باب و بابيه و دومى به عنوان شيخ و شيخيه از موقعيت خاصى برخوردار شدند و غالب شاگردان سيد كاظم يا مريد اين و يا هواخواه آن گرديدند. و عليه هم و جامعۀ شيعه اماميه، حرف‌ها، كتاب‌ها، ماجراها بوجود آوردند. (۳)
📗(۱) رسالۀ: «تير شهاب در راندن باب خسران مآب»، حاج محمد كريم خان كرمانى، ص ٢٣١، مندرج در كتاب «مجمع الرسائل فارسى».
📗۲) البته شيخ عبد الرضا ابراهيمى در پاسخ اين سؤال كه: «مهمترين اختلاف بين دو فرقۀ شيخيه ميرزا شفيع تبريزى و حاج محمد كريم خان را شرح دهيد» مى‌نويسند: «اختلاف قابل ذكرى نشنيده‌ام جز اينكه آن جماعت بعد از مرحوم مبرور حاج سيد كاظم رشتى اعلى اللّٰه مقامه تقليد مرحوم حاج ميرزا شفيع رحمة اللّٰه عليه را نموده‌اند و اين جماعت تقليد مرحوم آقاى حاج محمد كريم خان اعلى اللّٰه مقامه و علماى آن جماعت در علوم مختلفه تحقيقات خاصى ندارند. و چيزى ننوشته‌اند، ولى مرحوم آقاى حاج محمد كريم خان اعلى‌اللّٰه مقامه علوم وفرمايشات شيخ مرحوم و سيد مرحوم اعلى اللّٰه مقامهما را بسط و تفصيل وشرح‌داده‌اند.» - «نودمسأله» در جواب سؤالات آقاى على‌اصغر طاهر نيا، نوشتۀ شيخ عبدالرضا ابراهيمى.
📗۳) حاج محمد كريم خان كرمانى بر عليه باب (ميرزا على محمد شيرازى) كتبى نگاشت: «رسالۀ تير شهاب‌در راندن باب خسران مآب» حاج محمد كريم خان، مندرج در كتاب «مجمع الرسائل فارسى» ص ١۶٢؛ «رساله رد باب مرتاب» مندرج در كتاب تزييل، و كتاب: «ازهاق الباطل»، همچنين حاج زين العابدين كرمانى كتابى به نام «رسالۀ صاعقه در رد باب مرتاب»: نگاشت.
📗(۴) بهائیان، نجفی، محمد باقر،صص۱۵۲-۱۵۳
#بهائیت
#جانشینی
💀@bahaiyat💀