•••༻﷽༺••• #آموزشی #صرف_و_نحو #جلسه_صد_و_چهل_و_یکم ✅ موضوع : افعال دو مفعولي 🔹این افعال دو دسته اند: 1️⃣ افعالي كه دو مفعول آن ها در اصل مبتدا و خبر بوده‌اند ؛ كه در اصلاح «افعال قلوب» نامیده می‌شوند وبر سه دسته اند: الف) افعال يقين: افعالی که بر یقین کردن دلالت می کنند. مانند: رَأَيَ، عَلِمَ، وَجَدَ، تَعَلَّمَ... مثال: وَ وَجَدَکَ ضالّاً فَهَدیٰ .{ضحی/۷} (و تو را گمشده یافت و هدایت کرد.) 🍃ضمیر خطاب «کَ» و «ضالاً »، دو مفعول فعل « وَجَدَ» می باشند. 📌نکته : افعال یقین، به شرط داشتن معنای یقین، در شمار این افعال قرار می گیرند. به عنوان مثال، فعل «رَأَیٰ» در صورتی که به معنای «اَیقَنَ» باشد، از افعال قلوب است اما اگر به معنای دیدن با چشم سر باشد و نه رؤیت قلبی، دیگر دو مفعولی نیست. مثال: فَلَمّا رَأَی الشَّمسَ بازِغَةً. {انعام/۷۸} (وقتی خورشید را در حال طلوع دید...) 🍃«رَأَیٰ» فعل قلبی نیست و فقط به یک مفعول( الشمس) اکتفا کرده است.چون دیدن باچشم سر است و «بازغةً»، حال برای «الشمس» است. ب) افعال ظنّ و گمان: مفید بخش رُجحان و برتری هستند؛ مانند: ظَنَّ، خالَ، حَسِبَ، زَعَمَ، جَعَلَ، عَدَّ ... مثال: وَ جَعَلوا ٱلمَلائِکَهَ ٱلّذینَ هُم عِبادُ ٱلرَّحمَنِ اِناثاً. {زخرف/ ۱۹} (آنها فرشتگان را که بندگان خداوند رحمانند مؤنّث پنداشتند.) 🍃«الملائکهَ» و «اِناثاً» دو مفعول برای فعل «جَعَلوا» می‌باشند. 📌 نکته : افعال رُجحان نیز به شرط داشتن معنای گمان، جزء افعال قلوب به شمار می روند. مثال: یَظُنّونَ بِاللهِ غَیرَالحَقِّ. {آل‌عمران/۱۵۴} (بر خداوند، گمان ناروا بردند.) 🍃«یَظُنّونَ»، فعل قلبی نیست وبه یک مفعول( غَیرَ) اکتفا کرده است، چون به معنی اتهام زدن است. ج)افعال تحويل و تصییر: افعالی که بر تحویل و تبدیل موصوف از حالت و شکلی به حالت و شکل دیگر دلالت می کنند و عبارتند از: صيَّرَ، ردَّ، تَرَكَ، غادَرَ، وَهَبَ (به معنای صیَّر: تبدیل کرد)، تَخذ، إتَّخَذَ، جَعَلَ مثال:اَتَّخذنَاهُم سِخرِیًّا أم زاغَتْ عنهُمُ اَلاَبصارُ. {ص/۶۳} (آیا ما آنها را به ناحق به مسخره گرفتیم (واکنون دربهشتند) یا (در دوزخند و) دیدگان ما به آنها نمی‌اُفتد؟) 🍃ضمیر متصل «هُم» و «سِخریاً» دو مفعول برای« اَتَّخَذنا» می باشند. 📌 نکته: در واقع دسته ی سوم، افعال ملحق به قلوب می‌باشند. ✍علت نامگذاری افعال قلوب: اغلب این افعال بر شکّ و یقین- که متعلق به قلب است- دلالت دارند. 2️⃣افعالي كه دو مفعول آنها در اصل مبتدا و خبر نمی‌باشد ؛ که غالباً معناي عطا و بخشش، دارند. 👈اين افعال بسيارند و مهم ترين آن ها عبارتند از: كَسا، رَزَقَ، أطعَمَ، سَقَي، زَوَّدَ، أسكَنَ، أعطَي مثال: اِنّا اَعطَیناکَ الکَوثَرَ. {کوثر/۱} (بی تردید ما به تو خیر فراوان عطا کردیم.) 🍃ضمیر خطاب «کَ» و «الکَوثرَ» دو مفعول برای فعل «اَعطَینا» می باشد. ┄┄┄┅••✻••┅┄┄┄ ✅با توجه به توضیحات، در آيه ۱۲۵ سوره بقره: 🍃جعلنا: فعل ماضی و از افعال دو مفعولی است که معنای ظنّ وگمان می‌دهد. البیتَ: مفعولٌ به اول مثابةً: مفعولٌ‌به دوم 🍃 اتَّخِذُوا: فعل امر، از افعال دومفعولی مِن‌مَقام: جار و مجرور، مفعول‌به دوم (با واسطه) إِبْرَاهِيمَ: مفعول‌به اول ┄┄┄┅••✻••┅┄┄┄ برگرفته از تدریس استاد ارجمند حسینی آل مرتضی و اساتید مجرب موسسه نورالیقین در کلاس صرف و نحو تخصصی (بر مبنای کتاب موسوعه النحو و الصرف و الاعراب و ترجمه مبادی جلد۴) 📌توجه : هرگونه نشر یا کپی‌برداری از تمام یا بخشی از پیام بدون ذکر نام کانال، اشکال شرعی دارد. ┄┄┄┅••✻••┅┄┄┄ موسسه نورالیقین مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی @moassese_nooralyaghin