#ثالثاً اساساً مبنا در شناخت ذکرخاص از ذکر عام، در میان بزرگان اخلاق و عرفان متفاوت است. بر تمام مبانی ذکر رکن سلوک است: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللّهَ ذِكْراً كَثِيراً» (احزاب ٤١) مبنای اول: در برخی مبانی، ذکر عام اذکاری است که اذن عام دارد برای تمام سالکین، و ذکر عام هم با عدد خاص و روز خاص تبدیل به ذکر خاص نمیشود. و ذکر خاص هم وقتی خاص میشود که با اذنِ خاصِ استادی صاحب ولایت به سالک داده شود، و هم در عدد ذکر و هم در عدد روزهایش منوط به دستور استاد است. مبنای دوم: در مبنایی دیگر، ذکر عام ذکری است که ولو با عدد خاص باشد (که عدد خاصیت خود ذکر است، و ناظر به انتخاب و اختیار استاد یا شاگرد نیست)، اما عام است وقتی که تعداد روز خاص انجامش (مثل یک اربعین یا دو اربعین یا تعداد روز خاص) نداشته باشد، و ذکر خاص ذکری است که انتخابش بدست استاد صاحب ولایت بر اساس حال سالک باشد و به تعداد روز خاص مراقبه اش باشد که هرمقدار برای ادامه اش نیاز به دستور استاد دارد. البته در این مبنا برخی در انتخاب ذکر، برای کشف ذکر مخصوص هر فرد برای دادنِ مراقبه آن، علاوه بر کشف با هیمنه روحی استاد باطن‌بین، یک روش‌های علمی را هم در علم الاسماء دارای اثر میدانند که با یادگیری روش‌ها مطابق قواعد علمی، برخی اذکار خاص مناسب هر فرد کشف میشود. (العلم امام العمل).