شقشقیه ۴ فرق بین مجاز در کلمه و مجاز در اسناد : در «مجاز در کلمه» طبق قول مشهور(در مورد سایر اقوال در آینده بحث خواهیم کرد ان شاءالله) بحث بر سر موضوع له و مستعمل فيه است که با هم مطابقت ندارند. مثال: موضوع له(معنایی که لفظ در مقابل آن قرار داده شده و اصطلاحا برای آن وضع شده است) در کلمه ی اسد آن حیوان درنده ای است که در فارسی به آن شیر جنگل می‌گوییم. ولی مستعمل فیه(معنایی که لفظ را در آن به کار می‌بریم) آن، گاهی با موضوع له مطابقت ندارد. مثلا گاهی لفظ اسد را برای زید که مردی شجاع است به کار برده ایم. و اما در «مجاز در اسناد» که در اصطلاح به آن واسطه در عروض یا دارای حیثیت تقییدیه می‌گویند(توضیح واسطه در عروض به زودی به صورت مفصل تر بیان خواهد شد ان شاءالله)، بحث بر سر محمولی است که واقعا مال موضوعی که بر آن حمل شده است نیست. بلکه مال موضوعی دیگر است که موضوع اصلی با این موضوع ظاهری یک نحوه ارتباطی دارد. مثال: المیزابُ جری (ناودان جاری شد). در این مثال، محمول یعنی جاری شدن، واقعا مال ناودان نیست، بلکه موضوع واقعی آن، آب است و آب است که جاری می‌شود. اما به واسطه‌ی یک ارتباط بین موضوع واقعی یعنی آب و موضوع ظاهری یعنی ناودان، حکم آب که جاری شدن باشد را به ناودان داده‌ایم. #ادبیات #منطق #فلسفه #اصول_فقه #مجاز #مجاز_در_کلمه #مجاز_در_اسناد #واسطه_در_عروض #حیثیت_تقییدیه #احمدی_شیرازی

شقشقیه ۲۳ «اقسام واسطه» گفته شد که ما سه نوع واسطه داریم، یکی واسطه در ثبوت و دیگری واسطه در اثبات و در نهایت واسطه در عروض. واسطه در ثبوت و واسطه در اثبات را در مطلب قبل تبیین نمودیم، در این مطلب از واسطه در عروض بحث خواهیم کرد. «واسطه در عروض» واسطه در عروض را باید با دو نگاه مختلف بررسی کرد، یکی با نگاه فلسفی و دیگری با نگاه ادبی. «نگاه ادبی به واسطه در عروض» در ادبیات به این نوع از کلام، مجاز در اسناد نیز اطلاق می‌شود. در این بحث ادبی ما دو موضوع داریم که این دو موضوع دارای یک رابطه هستند و بنابرقولی واضع و جاعل آمده و در هر جایی که بین این دو موضوع رابطه خاصی برقرار بود، اجازه می‌دهد که محمول موضوع اول که واقعا مال همان است، به موضوع دوم داده شود، یعنی موضوع دوم بالعنایة و المجاز دارای این محمول شده است. به این رابطه بین دو موضوع در اصطلاح ادبیاتی، علاقه و علقه بین دو موضوع گفته میشود که در این تقریر، علاقه را واضع معین می‌کند. البته تقریر دیگری هم در مورد رابطه این دو موضوع وجود دارد که اتفاقا تقریر اصح هم همان است و در این تقریر گفته می‌شود که اگر طبع و ذوق سلیم اجازه داد که محمول یک موضوع را به موضوع دیگری بدهیم، این مجاز صحیح خواهد بود و نوع علاقه و تعداد آن دیگر به دست واضع و جاعل نخواهد بود و اصلا قراردادی نمی‌باشد، بلکه تابع ذوق سلیم است. «نگاه فلسفی به واسطه در عروض» در نگاه فلسفه، واسطه در عروض را باید همان دروغ نامید، و گفت که محمولی که مال یک موضوع نیست را به آن موضوع داده‌ایم. مثلاً در «المیزابُ(ناودان) جری»، اگر با دقت عقلی و فلسفی نگاه کنیم می‌گوییم که جریان واقعا مال آب است و اصلا ناودان هیچ گونه جریانی ندارد. البته مرحوم علامه طباطبایی رحمة الله و رضوان الله تعالی علیه در بحث اعتباریات از کتاب شریف اصول فلسفه و روش رئالیسم در مورد این نوع از دروغ مباحث ظریفی دارند که در جای خود بیان خواهد شد ان شاءالله تعالی. #فلسفه #منطق #اصول #اصول_فقه #ادبیات #ادبیات_عرب #واسطه_در_عروض #علامه_طباطبایی #اصول_فلسفه_و_روش_رئالیسم #احمدی_شیرازی