#کلام_شیعه 5⃣ 🔸ج: علم كلام در دوره سوم مقصود از دوره سوم، پس از شهادت حضرت علی ـ علیه السّلام ـ تا عصر ترجمه است. در این دوره، فرقه‌های كلامی بسیاری مانند: #قدریه، #مرجئه، و #معتزله پدید آمد و آراء و عقاید مختلف در زمینه عقاید دینی ابراز گردید. عامل مهم پیدایش این عقاید و مذاهب مختلف، سیاست‌های خشن 😡و عداوت‌آمیز حكام اموی در مورد اهل بیت💐 پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ بود كه آنان را حتی از صحنه فعالیت‌های علمی و فرهنگی نیز منع کرده و در انزوای كامل قرار دادند كه در نتیجه رابطه امت اسلامی با آنان قطع ❌گردید و از طرفی پرسش‌ها ❓و شبهات كلامی همچنان مطرح بود، و می‌بایست كسانی به آنها پاسخ گویند، در نتیجه صاحب نظران، آراء و عقاید مختلفی را در زمینه مسائل كلامی ابراز نمودند. 💢نكته علم كلام در دوره سوم، از مرحله گفتار🗣 گذشت و وارد مرحله تدوین و نوشتار✍ شد، گواه بر این مطلب سه رساله 📚معروف كلامی است كه در این عصر نگارش یافته است. یكی رساله منسوب به حسن بن محمد بن حنیفه (متوفای / حدود 100) كه در سال 73 هجری تألیف گردیده، و دیگری رساله حسن بصری (متوفای / 110) و سوم رساله عمربن عبدالعزیز (متوفای / 101) می‌باشد.[1] از كسانی كه به این نكته توجه نموده محقق لاهیجی است، چنانكه پس از اشاره به مخالفت و اصل بن عطاء 👳 با استادش حسن بصری 👳در مورد حكم مرتكبان كبایر گفته است: «و بالجمله گفتگو دراصول توحید و سایر معارف دینیه نفیاً و اثباتاً متعارف شده از گفتن به نوشتن رسید و به تدوین و تصنیف انجامید و مدارسه و مباحثه كتب مؤلف شایع شد..».[2] 📘[1] بحوث فی الملل و النحل، ج 1، ص 262 📒[2] گوهر مراد، ص 46. 🖊مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee