#کلام_شیعه 2⃣
#تطورات_علم_کلام
با توجه به حوادث 🗓تاریخی وبا سه دیدگاه مختلف میتوان سه زمان برای آغاز علم کلام تعریف کرد:
1⃣تاریخ پیدایش علم كلام مقارن با تاریخ 🌅ظهور اسلام است زیرا با مراجعه به قرآن، روایات و تاریخ اسلام روشن می‌شود كه بحثهای كلامی از نخستین روزهای ظهور اسلام در شكلی گسترده مطرح بوده و 🗣بحث استدلالی درباره اصول اسلامی از خود قرآن کریم آغاز شده است. بخش عظیمی از مباحثات كلامی پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ با بت‌پرستان 👿و اهل كتاب⛪️ درباره توحید، نبوت و معاد در قرآن كریم بیان شده با این فرق که سبک و اسلوب این مباحث با سبک و اسلوبی که متکلمین اسلامی داشتند متفاوت است
2⃣و اگر مقصود طرح مباحثات كلامی در میان 👥خود مسلمانان و پیدایش فرقه‌های دینی و كلامی است، تاریخ پیدایش علم كلام به پس از رحلت😭 پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ باز می‌گردد. یكی از نخستین و مهمترین اختلافات مربوط به مسئله #امامت و خلافت است. و پس از آن اختلاف درباره #قضاء_و_قدر، صفات خداوند، ماجرای حكمیت و مانند آن است كه به دنبال این اختلافات فرقه‌های #قدریه، مشبِّهه، #خوارج 👹و دیگران پدید آمدند.
3⃣و اگر مقصود از كلام اسلامی، ظهور مذاهب كلامی دارای اصول و قواعد تعریف شده و روش معین كلامی است، تاریخ و پیدایش آن به اوایل قرن دوم هجری باز می گردد. در این تاریخ مذهب كلامی #معتزله پدید آمد كه دارای اصول و روش ویژه و روش كلامی است. البته مذهب امامیه از این نظر بر مذهب معتزله تقدم دارد، زیرا اصول و روش كلام امامیه از امام علی ـ علیه السّلام ـ و دیگر امامان شیعه الهام گرفته است و بدین جهت میتوان تاریخ آن را عصر حضرت علی ـ علیه السّلام‌ـ دانست. در هر حال قرن دون هجری را میتوان عصر رونق یافتن علم كلام و عصر تطور در روش بحثهای كلامی خصوصاً در میان اهل سنت دانست. چنان كه شهرستانی گفته است:" رونق علم كلام از زمان حكومت #عباسیان آغاز شده است."[1]
📒[1] ملل و نحل شهرستانی، ج 1، ص 30.
🖋مرکز تخصصی شیعه شناسی
✅ @shiashenasee
#کلام_شیعه 5⃣
🔸ج: علم كلام در دوره سوم
مقصود از دوره سوم، پس از شهادت حضرت علی ـ علیه السّلام ـ تا عصر ترجمه است.
در این دوره، فرقه‌های كلامی بسیاری مانند: #قدریه، #مرجئه، و #معتزله پدید آمد و آراء و عقاید مختلف در زمینه عقاید دینی ابراز گردید. عامل مهم پیدایش این عقاید و مذاهب مختلف، سیاست‌های خشن 😡و عداوت‌آمیز حكام اموی در مورد اهل بیت💐 پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ بود كه آنان را حتی از صحنه فعالیت‌های علمی و فرهنگی نیز منع کرده و در انزوای كامل قرار دادند كه در نتیجه رابطه امت اسلامی با آنان قطع ❌گردید و از طرفی پرسش‌ها ❓و شبهات كلامی همچنان مطرح بود، و می‌بایست كسانی به آنها پاسخ گویند، در نتیجه صاحب نظران، آراء و عقاید مختلفی را در زمینه مسائل كلامی ابراز نمودند.
💢نكته
علم كلام در دوره سوم، از مرحله گفتار🗣 گذشت و وارد مرحله تدوین و نوشتار✍ شد، گواه بر این مطلب سه رساله 📚معروف كلامی است كه در این عصر نگارش یافته است. یكی رساله منسوب به حسن بن محمد بن حنیفه (متوفای / حدود 100) كه در سال 73 هجری تألیف گردیده، و دیگری رساله حسن بصری (متوفای / 110) و سوم رساله عمربن عبدالعزیز (متوفای / 101) می‌باشد.[1]
از كسانی كه به این نكته توجه نموده محقق لاهیجی است، چنانكه پس از اشاره به مخالفت و اصل بن عطاء 👳 با استادش حسن بصری 👳در مورد حكم مرتكبان كبایر گفته است: «و بالجمله گفتگو دراصول توحید و سایر معارف دینیه نفیاً و اثباتاً متعارف شده از گفتن به نوشتن رسید و به تدوین و تصنیف انجامید و مدارسه و مباحثه كتب مؤلف شایع شد..».[2]
📘[1] بحوث فی الملل و النحل، ج 1، ص 262
📒[2] گوهر مراد، ص 46.
🖊مرکز تخصصی شیعه شناسی
✅ @shiashenasee