نظریه و نقد ادبیات کودک به روایت کتاب ماه کودک و نوجوان

تحليل شعر «بابا آمد» (مصطفي رحماندوست) مشخصات شاعر مصطفي رحماندوست ، در سال 1329 خورشيدي در همدان ، ديده به دنيا گشود. وقتي 16 ساله بود ، نخستين اثرش در مطبوعات به چاپ رسيد . او از حدود 1350 فعّاليّت خود را براي كودكان و نوجوانان آغاز كرد . اولين كتابش براي كودكان در سال 1356 چاپ شد . به نام « ماهي ­ها با هم » . از آن هنگام تاكنون ، آثار فراواني در قلمرو ادبيّات كودكان و نوجوان به صورت تأليف و ترجمه و در قالب شعر و داستان از ايشان به چاپ رسيده است . بابا آمد تق تق تق تق بر در زد بابا از بيرون آمد رفتم در را وا كردم شادي را پيدا كردم وقتي بابا را ديدم فوري او را بوسيدم بابا آمد نان آورد با لبخندش جان آورد بابا آمد به به به مامان خنديد قه قه قه با او روشن شد خانه او شمع و ما پروانه (فارسي بخوانيم ، اوّل دبستان، چاپ ششم ، 1384 ، ص 4 .) نقد و تحليل شعر اكنون اين شعر را از ديد موسيقي، تخيّل و زبان بررسي مي كنيم . موسيقي به كار رفته در اين سروده بريده بريده و از تكرار مصوّت­ هاي بلند و گسسته فع لن ، فع لن سامان يافته است . در(علم عروض فع لن ، فع لن ، فع لن بحر متدارك نام دارد .) كه البتّه اين نوع آهنگ و هارموني چونان گام­ هاي موسيقيايي كودك است كه به هنگام حركت و راه رفتن از آنان استفاده مي­ كند . جهان زبان و ذهن كودك به طور طبيعي موزون است. به همين سبب در شعر كودك آن چه بر تأثير كلام مي­ افزايد و تصوير اقليم درون كودك را آسان مي­ سازد ، موسيقي هم­ خوان و متناسب با عواطف و احساس و ذائقه­ ي اين گروه است . مهم ترين نكته­ اي كه در خواندن درست شعر بايد بدان توجه كرد ، كشف موسيقي ذاتي هر شعر است . خواننده ، با درنگ در نظام خوانداري شعر بايد بكوشد . ابتدا ، آهنگ كلّي حاكم بر فضاي موسيقيايي شعر را دريابد و فرايند مهارت خواندن شعر را بر همان هنجار به پيش ببرد . به ديگر سخن ، كشف موسيقي ذاتي شعر ، چگونه خواندن را به ما مي آموزد و چگونگي رفتار زباني و منازل بين راهي ، اين كه كجا بايد درنگ كرد و كجا بايد شتاب افزود را نيز به ما مي­ گويد . هنگامي كه اين شعر را براي مدرسان و معلمان دوره­ ي ابتدايي ، بررسي مي­ كرديم ، به اين موضوع برخورديم كه در خواندن همان مصراع نخست شعر،دشواري دارند و حتّي مي­ گويند به نظر ما واژه­ي « تق » بايد سه بار تكرار شود و سپس مصراع اول را اين گونه مي­خواندند : « تق تق تق بر در زد » . ريشه­ ي اين خطا در عدم كشف و ادراك موسيقي اصلي شعر است . زيرا وزن اين شعر ، آن چنان كه گفته شد ، تكرار مصوت­ هاي بلند و گسسته­ ي « فع لن » است . بنابراين در اين وزن بايد توجّه داشت كه مصوت ­هاي بلند دويه دو ، با هم همراهند .

ادامه این تحلیل را در صفحه زیر بخوانید... نقد و تحليل شعر « بابا آمد »    (مصطفي رحماندوست) http://andishmandha.blogfa.com/post/285 https://eitaa.com/sibenaghd

امام گل‌ها عنوان مجموعه شعری عاشورایی از محمود پوروهاب است. پوروهاب در این مجموعه، در ۱۳ قطعه شعر که قالب همه آن‌ها غزل‌مثنوی است و در شعر کودک و نوجوان کمتر استفاده شده است، به توصیف وقایع عاشورا و برخی از قهرمانان این رویداد مهم تاریخی پرداخته است. زبان اشعار ساده و روان است و همراهی آن‌ها با تصاویر می‌تواند آن ها را برای نوجوانان گروه‌های سنی د و ه مناسب کند؛ اگرچه بزرگسالان هم دیگر مخاطبان این مجموعه‌اند. تشنه و تشنگی، رود، لاله، مشک، آب،اسب، سقا و ...از کلیدواژه‌های این مجموعه‌اند که در دیگر شعرهای عاشورایی نیز دیده می‌شوند. نگاه شاعر به واقعه‌ی عاشورا در این دفتر چون بسیاری از سروده‌های دیگر شاعران، نو و تازه نیست با این حال شاعر کوشیده است با خلق تصاویری متفاوت و ملموس سروده‌ای عاطفی ارائه کند و به مضمون رنگ و بویی تازه ببخشد. استفاده از ردیف برای تمام اشعار موسیقی شعرها را تقویت کرده است و زبان ساده و واژه‌‌ها‌ و ترکیب‌هایی چون سنجاقک، قمری، شکوفه، گلدان، خورشید، ترانه‌ی رود، ماهی سرخ کوچک، آهوی سبزه‌زار، گل خشک و شاخه سبز صنوبر بر صمیمت کلام افزوده است. از دیگر نقاط قوت این کتاب، ذکر منابع مورد استفاده است. انتشاران مدرسه این مجموعه را اولین بار در سال ۱۳۷۵ منتشر کرده است. شعر زیر از این دفتر انتخاب شده است: گفتی ای نوبهار من برگرد کوچک بی‌قرار من برگرد داغ و اندوه تازه‌ای نگذار بر دل داغ‌دار من، برگرد آه از خون سرخ یارانم دشت شد لاله‌زار من، برگرد منم آن رود تشنه کو آبی؟ خشک شد چشمه‌سار من برگرد در دل کوفیان زمستان است دور شو از کنار من، برگرد تیغ و شمشیر تشنه خونند آهوی سبزه‌زار من برگرد ای گل کوچک برادر من یادگار بهار من برگرد کودک اما عمو عمو می‌کرد گل خود را دوباره بو می‌کرد غصه‌ها داشت در دلش خانه دور گل گشت مثل پروانه بال پروانه را جدا کردند چه ستم‌ها که بر شما کردند باشگاه کتاب کودک و نوجوان سیب نارنجی #شعر_نوجوان #سیب_نارنجی #محمود_پوروهاب #معصومه_مرادی #شعر #شعر_آیینی #شعر_عاشورایی https://eitaa.com/sibbook

پیاده‌روی اربعین، فرصتی بزرگ برای تربیت نسلی پویا پیاده روی عظیم اربعین، از نعمت هایی است که به برکت حضور امام حسین علیه السلام چند سالی است به صورت ویژه در حال برگزاری است. این همایش بزرگ اسلامی و بین المللی مخاطبان گوناگونی دارد. کودکان و نوجوانان یکی از مخاطبان ثابت این رویداد هستند که به صورتی چشم گیر هر سال، حضورشان در این پیاده‎روی رو به فزونی است. با توجه به حساسیت‎های روحی و جسمی که کودکان و نوجوانان دارند، توجه به نیازهای آن‎ها ‎برای جذب حداکثری و اثرگذاری بیشتر، بسیار ضروری است. خوشبختانه در سال‎های اخیر، فعالان این حوزه کوشیده اند که با فراهم کردن موکب‎های کودک و نوجوان، ارتباط موثرتری با این گروه برقرار کنند؛ اما برای بهره‏مندی بیشتر، وسیع‏تر و ماندگار از این فرصت، توجه به چند نکته مهم است. بسیاری از کودکان ونوجوانان ایرانی، با توجه به شرایطشان امکان حضور در این رویداد را ندارند و به صورت غیر مستقیم از این ظرفبت بزرگ تربیتی بهره می‎گیرند. به نظر می‎رسد توجه به این گروه بزرگ، باید در مرکز فعالیت‎های وابسته به کودکان و نوجوانان باشد. تببین چرایی این رویداد، تاثیرات بزرگ آن و ایجاد فضای آموزش غیر مستقیم در رابطه با این رویداد مهم است. بسیاری از متولیان امر، در دو ماه محرم و صفر اهتمام ویژه‎ای برای برگزاری با شکوه پیاده روی اربعین دارند، حال انکه برای بهره گیری از ظرفیت‎های این اتفاق، داشتن برنامه‏ای روزآمد، مدون، اثرگذار و جذاب، برپایه زیست بوم فرهنگی ایرانی در طول سال، ضروری است. در ادامه به بعضی از شیوه‎های اثرگذار برای نهادینه کردن نگاه پویای اربعین و انتظار در کودک اشاره شده است: بازی‎های رایانه‎ای یکی از بسترهای مورد علاقه کودکان برای انتقال مفاهیم است. خوشبختانه گروهی از موسسه‎های بازی سازی در کشور، کوشیده اند با تولید بازی هایی با محوریت اربعین و حضور در این پیاده‎روی، کودکان را با فضای این همایش جهانی آشنا کنند. بازی کودکان اربعین و موکب، نمونه‎ای از این فعالیت هاست، با این حال برای تاثیرگذاری بیشتر این رویداد مهم و نهادینه کردن روحیه قهرمانی و شجاعت در مخاطب، لازم است بازی سازان با خلق قهرمان هایی امروزی با رویکردی مذهبی و با استفاده از ظرفیت‎های تربیتی شخصیت‎های عاشورایی، به ویژه کودکان و نوجوان، به ساخت بازی های جدید رایانه‏ای اقدام کنند؛ تا کودک با هم ذات پنداری با شخصیت های بازی و آزمون و خطاهای مختلف، بتواند قدرت تشخیص و تفکرش را افزایش دهد و از قهرمانان الگوگیری کند.البته با توجه به هزینه‎های ساخت این نوع بازی، حمایت‎های مادی و معنوی نهادهای مربوط از این موسسه‎ها لازم است. استفاده از کالاهای فرهنگی جذاب و کودکانه با محوریت وقایع مذهبی به ویژه این رویداد، چون نوشت افزار، وسایل بازی و تزیینی، بازی‎های فکری و رومیزی، به دلیل در دسترس بودن مداوم کودک، باعث می‎شود که به صورت غیر مستقیم حس تعلق در کودک ایجاد کند به شرط آنکه در تولید آن‎ها ‎به گرافیک‎های به روز و مورد علاقه کودک، جذابیت های بصری و حتی محتوایی و هویت ملی توجه شود. استفاده ازروش‎های آموزشی غیر مستقیم چون پویانمایی، بازی، نمایش، کاردستی، قصه گویی و کتاب خوانی و بهره گیری از کتاب‎های تعاملی و نقش دادن به کودک در خلق شخصیت‎ها ‎و روایت‎ها ‎می‎تواند در طول سال این مهم را در ذهن کودک درونی سازی کند و او را آماده پذیرش بسیاری از نکات تربیتی این رویداد نماید. متاسفانه حضور مخاطب نهفته ی بزرگسال در آثار چه در حوزه تصویر چه متن، نصیحت کردن‎های مداوم، عدم توجه به روانشناسی مخاطب، خسته کردن کودک با آموزش‎های فراوان از آسیب هایی است که در پرداختن به این نوع موضوع دیده می‎شود. گویا بزگسال مذهبی می‎کوشد در تولید آثار برای کودک و نوجوان بیشتر به نیازهای خود با زبانی کودکانه توجه کند و این دقیقه، آسیبی جدی در این عرصه است که باید فعالان کودک اربعین به آن توجه ویژه داشته باشند. کودک با روح لطیف و فطرت پاکی که دارد، آماده پذیرش معانی بلند است، کافی است آن گونه که شایسته است، ظرف وجودی اش از معارف لبریز شود. #معصومه_مرادی #روزنامه_جوان #اربعین ۱۴۰۲

ببین نقاشی من چه خوب و رنگ‌رنگ است سیاه و زرد و قرمز بله، میدان جنگ است ببین آن مرد بدریخت چگونه اخم کرده همان که یک گلوله سرش را زخم کرده ببین آن تانک دشمن چگونه می‌گریزد همین یک لحظه‌ی پیش به ما او تیر می‌زد در این‌جا غنچه و گل در آن‌جا آتش و دود ببین آه این صدا از هواپیمای ما بود تمام بمب‌ها را به روی دشمنان ریخت گمانم زخم شد باز سر آن مرد بدریخت محمد کاظم مزینانی از شاعران موفق و پر کار کودک و نوجوان است که تا کنون آثار زیادی از ایشان منتشر و روانه‌ی بازار شده است. این نویسنده‌ی کوشا، خوش اخلاق و خوش ذوق توانسته است با برقراری ارتباط با کودکان و نوجوانان خالق رویاهایی شیرین برای این مخاطبان باشد. شعر فوق از مجموعه‌ی #تنها_انار_خندید ایشان از نشر #کانون_پرورش_فکری_کودکان_و_نوجوانان انتخاب شده که به موضوع جنگ پرداخته است. آنچه در این شعر قابل تامل است توصیف شاعر از جنگ‌ در بند اول است. شاعر در توصیف میدان جنگ از صفت خوب و رنگ‌رنگ استفاده کرده است که می‌تواند القاگر مفهوم خشونت به مخاطب کودک باشد. اگرچه به نظر می‌رسد شاعر از آن‌جهت که در ادامه به دلاوری سربازان خودی و بزدلی دشمن اشاره دارد،از این صفت بهره برده است؛ به جا بود برای توصیف میدان جنگ ازصفتی دیگر استفاده کند چرا که جنگ به خودی خود عملی ناپسند است و آنچه در فرهنگ ما ارزشمند است دفاع و جهاد است. واژه‌ی آه در بند سوم نیز به گونه‌ای دیگر از قدرت شعر کاسته است چرا که آه شبه جمله بیان حسرت است و این صوت در مقام حمله‌ی هواپیمای ایرانی استفاده شده است و اگر شاعر دلیل حسرتش جنگ است پس آن خوب بودن در بند اول جایگاهی نخواهد داشت. گاهی عدم دقت در انتخاب واژه‌ها می‌تواند از هنرمندی اثر بکاهد و بار معنایی متفاوتی ایجاد کند به ویژه در مواجهه با کودکان که از روحیه‌ای حساس و اثرپذیر برخوردارند. با آرزوی توفیق برای این نویسنده خوب و خوش قلم #معصومه_مرادی #تنها_انار_خندید #یک_سیب_نقد https://eitaa.com/sibenaghd

‍ #از_کویر_دلم_تا_آسمان_دلت کتاب "در دلم دریا بریز" مجموعه‌ای حاوی ۸ شعر از غلامرضا بکتاش در قالب چهارپاره و در وزن فاعلاتن فاعلن(رمل مربع محذوف) با محتوای اصلی نیایش است که در سال ۹۶ توسط نشر آستان قدس رضوی(به‌نشر) چاپ و منتشر شده است. نیایش و توحید از مضمون‌های پر تکرار در شعرهای بکتاش است که در کتاب‌های دیگری چون "مورچه زحمت‌کش است"،"حال غنچه خوب است" و به طور ویژه در کتاب "با دعای باران" نیز دیده می شود. کتاب "در دلم دریابریز" که واگویه‌هایی شاعرانه بین انسان و خداوند است با استفاده از عناصر طبیعت و زیبایی‌های مختلف دنیا چون شب، گل، باران، برف، دریا، درخت و ... مفهوم توحید را با نگاهی عرفانی_اسلامی و از دیگر سو با تاکید بر آیات و احادیث به مخاطب منتقل کرده است. در این مجموعه بعضی از سوال‌های علمی کودکانه نیز مطرح شده است(صفحه ۷) و به بسیاری از سوال های ذهن کودکان و به طور ویژه و با توجه به خواننده نهفته در متن بزرگسال در قالب جملات خبری پاسخی عرفانی داده شده است. در این مجموعه نیز بکتاش کوشیده است با تاکید به کشف و استفاده از عناصر خیال، نگاهی شاعرانه به توحید و نیایش اگرچه گاهی تکراری داشته باشد. تشبیه ماه به امضای خداوند(ص۷) تشبیه برف به آیه‌های قرآن و نزول آن به زمین(ص۸)توصیف بندگی و دریافت لوح تقدیر که همسو با دنیای مخاطب نیز است(ص۱۰) تشبیه ضمنی درختان به طرح‌های چوب‌کاری شده(ص۱۵)از این نمودهای استفاده هنرمندانه از کلام است. با تمام نقاط قوت کتاب، استفاده از بعضی از واژه‌ها در جایگاه شعر کودک و نوجوان و با توجه به دنیای مخاطب قدری دیرفهم است پرداختن ماه (ص۴) از این گونه استفاده‌ها از واژگان است. ضعف موسیقایی در دو شعر از این مجموعه در کلمه‌های حجرالاسود (ص۸) و تابلو (ص۷) دیده می‌شود با این وجود عاطفه‌مندی قوی اشعار باعث شده است کتاب دل‌پذیر و جذاب باشد. #معصومه_مرادی #غلامرضا_بکتاش #در_دلم_دریا_بریز #به‌نشر #شعر_کودک #نیایش https://eitaa.com/sibenaghd

گاهنامه نقد کتاب کودک👆👆👆

فهرست گاهنامه

شخصیت‌پردازی فدای توصیف و حادثه معرفی و نقد رمان سلحشوران پارله‌آن

"شهریار و منشوری از صداها" محمدحسین بهجت تبریزی شهریار، متولد ۱۳۸۵ و درگذشته در ۲۷ شهریور ۱۳۶۷، از نام‌آوران شعر سنتی به‌ویژه غزل در روزگار ماست. در شعر او در کنار جلوه‌ی یکپارچه‌ای که از شهریار می‌شناسیم، صداهایی گوناگون شنیده می‌شود که به مناسبت روز درگذشت او به چند مورد اشاره می‌شود. ۱_ غزل‌های شهریار صدای حافظ را می‌توان به‌آشکارا شنید. شهریار در بسیاری از غزل‌هایش، وزن و ردیف اشعار حافظ را تجربه کرده است. در این دست اشعار، وزن‌های اشعارش یکدست و تکرارپذیر است و کمتر فضایی تازه را در شعر او می‌توان سراغ گرفت. ۲_ شاخه‌ای دیگر از اشعار شهریار که اوج هنر شاعرانه‌ی اوست؛ اشعاری را در بر می‌گیرد که عمدتا در قالب غزل یا دیگر قالب‌ها(عمدتا قطعه) سروده شده است. در این اشعار شهریار به زبان روزمره نزدیک‌شده و از روایت و گاه گفتگو بهره جسته است. شعرهای "حالا چرا؟"، "دختر گلفروش"، "بوی صفای پدر" و ... از این دسته است. ۳_ در بسیاری از غزل‌ها، شهریار زبانی ساده چون گونه‌ی قبل را انتخاب کرده؛ هرچند به مضمون‌گرایی و برخی وبژگی‌های سبک موسوم به تهرانی (آمیخته‌ی عراقی_ اصفهانی) نزدیک شده است. غزل "جوانی" از نمونه‌های موفق این صدا در اشعار شهریار است. ۴_ شعر مذهبی شهریار آمیحته‌ای از شعر مذهبی بازگشتی و شعر رمانتیک مذهبی عصر پهلوی است. این شاخه، با وجود برجسته‌شدن در معرفی شهریار، از صداهای حاشیه‌ای شعر اوست. ۵_ اشعار عمدتا رمانتیک متاثر از شعر تغزلی پس از نیما که تلاش‌های او را در نوجویی نشان می‌دهد؛ هرچند او در این شاخه شاعری تاثیرگذار نبوده است. #شهریار #شعر_معاصر @mmparvizan

صحبت‌های مصطفی رحماندوست درباره چرایی و چگونگی شعر کودک

http://koodak.tv/9524/ مقاله روزنه ای بر شعر کودک در ایران را در سایت کودک و رسانه بخوانید.

🔸انجمن تخصصی کودک و رسانه برگزار می‌کند: 🔹سلسله وبینارهای تخصصی با موضوع: 🔺چشم انداز مدیریت فرهنگی-رسانه‌ای ‌ آینده سازان میهن 1⃣نشست اول 🟡ظرفیت قصه های فولکلور اقوام برای مخاطب کودک 🟧میهمان: دکتر ابراهیم شمشیری مدیرکل رادیو امور استان های سازمان صدا و سیما 🟩دبیر : استاد نصرت صدر میلانی دبیر انجمن تخصصی کودک و رسانه تاریخ : یکشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۲ زمان : ساعت ۲۱:۰۰ محل گفتگو: meet.google.com/ayn-uktg-mpo 💛انجمن تخصصی کودک و رسانه 🩵Koodak.tv