🔹صَبَبْنَا / صَبًّا قبلا بیان شد که ▪️ماده «صبب» در اصل بر ریختن چیزی دلالت دارد؛ و برخی تاکید کردند که ریختن و رها کردنی است که از بالا انجام شود. کاربرد آن در مورد ریختن آب بسیار متداول است: «يُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُؤُسِهِمُ الْحَميمُ» (حج/۱۹) «ثُمَّ صُبُّوا فَوْقَ رَأْسِهِ مِنْ عَذابِ الْحَميمِ» (دخان/۴۸) «أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ صَبًّا» (عبس/۲۵)؛ و در آیه «فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذابٍ» (فجر/۱۳) کلمه فروریختن برای نزول عذاب، حکایتگر شدت نزول عذاب می‌باشد. 🔖جلسه ۸۸۴ https://yekaye.ir/al-fajr-89-13/ ▪️همچنین بیان شد که تفاوتش با ماده «سکب» (وَ ماءٍ مَسْكُوبٍ؛ واقعه/۳۱) در این است که ماده «صبب» برای ریختن یک دفعه است؛ اما ماده «سکب» برای ریختن مستمر؛ ‌لذا وقتی می‌خواهند چیزی را در قالب بریزند تعبیر «صب» استفاده می کنند نه «سکب». 🔖جلسه ۹۹۸ https://yekaye.ir/al-waqiah-56-31/ @yekaye

🔹الْماءَ قبلا بیان شد که ▪️در اینکه اصل کلمه «ماء» از چیست اغلب قریب به اتفاق اهل لغت بر این باورند که اصل این ماده «موه» بوده است که هاء آن به همزه تبدیل شده است؛ به قرینه اینکه تصغیر آن «مُوَيْه»، و جمع آن «مِيَاه» است و نیز به چیزی که به آن منسوب باشد نه‌تنها «مائی» بلکه «ماهی» و «ماوی» و به رنگ آب «موهَة» می‌گویند؛ ▪️هرچند که مرحوم مصطفوی با این تحلیل مخالف است و اصل این کلمه را برگرفته از زبانهای عبری و سریانی می‌داند (آب در عبری «می» و در سریانی «میا» گفته می‌شود) که این کلمه به صورت «ماء» در زبان عربی تبدیل شده و بر این باورست که همزه آن بوده که در برخی از کلمات به هاء تبدیل شده است و معتقد است آنچه در زبان عربی شایع است تبدیل همزه به هاء است نه بالعکس؛ ▫️که البته این سخن اخیر ایشان موارد نقضی دارد و باید گفت که هرچند ورود اصل این کلمه از زبانهای عبری و سریانی بعید نیست، اما در هر صورت در زبان عربی با آن به صورت ماده «موه» معامله کرده‌اند چنانکه نه تنها تصغیر و جمع و صفت منسوب از آن ساخته‌اند بلکه آن را به صورت فعل هم به کار برده‌اند چنانکه برای داخل شدن کشتی در آب تعبیر يقال «مَاهت السّفينةُ؛ تَمُوه و تَمَاه» به کار می‌برند و حتی فعل متعدی از آن هم ساخته‌اند چنانکه «مَوَّهَ» و «أَمْهَى» را برای آب دادن به چیزی یا کسی به کار برده‌اند؛ ویا کلمه «ماویة» را برای آینه (از این جهت که در قدیم از آب به عنوان آینه استفاده می کردند) [و ظاهرا به تبع آن برای «سنگ بلور»] به کار می‌برده‌اند. و علاوه بر این در گویش‌های مختلف عرب این کلمه علاوه بر «ماء» به صورت‌های «ماءة» و «ماة» هم تلفظ می‌شده است. ▪️در هر صورت اصل این ماده را به معنای هر چیزی که مایع باشد و منحصر در آب خالص نیست [که آیاتی مانند «أَ لَمْ نَخْلُقْكُمْ مِنْ ماءٍ مَهينٍ» (مرسلات/۲۰) و «خُلِقَ مِنْ ماءٍ دافِقٍ» (طارق/۶) که به منی هم ماء اطلاق شده می‌تواند موید این برداشت باشد؛ مگر اینکه این اطلاقات را مجازی بگیریم] و ▫️به تعبیر دیگر معنای محوری این ماده عبارت است از رقت جرم چیزی همراه با صفای آن و نیز سیلان داشتنش. ▪️در قرآن کریم از این ماده فقط همین کلمه «ماء» به کار رفته است؛ که اگرچه در اغلب کاربردهایش در خصوص همین آب معمولی‌ای است که می‌شناسیم، اما ظاهرا در برخی آیات معانی عمیق‌تری میز مد نظر بوده که گویی این آب متعارف صرفا تجلی‌ای از یک حقیقت ماورایی عظیم می‌باشد؛ چنانکه در جایی عرش خداوند را بر آب می داند و این مساله را در عرض آفرینش آسمانها و زمین مطرح کرده؛ و فلسفه همه اینها را آزمودن انسانها معرفی نموده است «وَ هُوَ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ في‏ سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» (هود/۷) و در عرصه‌های آخرت – چه برای بهشتیان و چه برای جهنمیان - «ماء»ای هست: «مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتي‏ وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فيها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَيْرِ آسِنٍ … كَمَنْ هُوَ خالِدٌ فِي النَّارِ وَ سُقُوا ماءً حَميماً فَقَطَّعَ أَمْعاءَهُمْ» (محمد/۱۵) یعنی هم بهشتیان با آبهایی دمخورند همانند این آیه که در وصف جایگاه اصحاب یمین از آبی همواره ریزان سخن می‌گوید: «وَ ماءٍ مَسْكُوبٍ» (واقعه/۳۱) و جهنمیان از بهشتیان از آبی که به آنها داده شده طلب می‌کنند «وَ نادى‏ أَصْحابُ النَّارِ أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفيضُوا عَلَيْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ» (اعراف/۵۰) و هم در خود جهنم هم آب‌هایی هست که با آن نه‌تنها جهنمیان عذاب می‌شوند (سُقُوا ماءً حَميماً فَقَطَّعَ أَمْعاءَهُمْ)، بلکه برای رفع عطش خود نیز از آنها می‌نوشند: «مِنْ وَرائِهِ جَهَنَّمُ وَ يُسْقى‏ مِنْ ماءٍ صَديدٍ» (ابراهیم/۱۶) «وَ إِنْ يَسْتَغيثُوا يُغاثُوا بِماءٍ كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرابُ وَ ساءَتْ مُرْتَفَقاً» (کهف/۲۹). اینها نشان می‌دهد که چه بسا آیه‌ای که آفرینش هر چیز زنده‌ای را از «ماء» معرفی کرده: «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‏ءٍ حَيٍّ أَ فَلا يُؤْمِنُون»َ (انبیاء/۳۰)، اگرچه ممکن است به همین آب ظاهری اشاره‌ای داشته باشد، اما چه‌بسا به یک حقیقت دیگر هم اشاره دارد؛ یعنی شاید از جنس همان مائی است که عرش خدا بر آن است؛ یا آن مائی که از مهمترین نعمتها و نقمتهای اخروی است. 🔖جلسه ۹۹۸ https://yekaye.ir/al-waqiah-56-31/ @yekaye

☀️ذیل آیه «أَ أَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ» (واقعه/۶۹) احادیثی گذشت که همه آنها به اینجا نیز مرتبط است: 🔖جلسه ۱۰۳۶ https://yekaye.ir/al-waqiah-56-69/) همچنین مراجعه کنید به: 🔖جلسه ۳۹، حدیث۱ https://yekaye.ir/18-23-al-muminoon/ 🔖جلسه ۲۰۳، احادیث۱ و ۲ https://yekaye.ir/al-furqan-025-48/ 🔖جلسه ۷۰۹، حدیث۱ https://yekaye.ir/al-fater-35-9/ 🔖جلسه ۷۲۷، حدیث۲ https://yekaye.ir/al-fater-35-27/ 🔖جلسه ۹۹۸، حدیث۲ https://yekaye.ir/al-waqiah-56-31/ @yekaye

در این آیه، تعدد قرائات مربوط به عبارت «انّا»، وجود کلمه «ماء»، استفاده از ماده «صبب» برای نزول، و نهایتا آوردن مفعول مطلق «صبا» ظرفیتهای معنایی متعددی را برای آیه ایجاد کرده است که موجب شده مترجمان و مفسران معانی متعددی از این آیه برداشت کنند، که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

. 1️⃣ «أَنَّا صَبَبْنَا ...» بر اساس سه قرائتی که از کلمه «انّا» در این آیه وجود دارد (أنّا، إنّا، أنّی) (توضیح در اختلاف قراءات گذشت)، نسبت این آیه با آیه قبل (توصیه به اینکه انسان به طعامش بنگرد) دست کم چند حالت می‌تواند داشته باشد: 🌴الف. بر اساس قرائت إنّا: 🌿الف.۱. این آیه جمله استینافی است؛ یعنی مطلب جدیدی آغاز شده است. 🌿الف.۲. این جمله (و جملات بعدی)‌ حالت تفسیری برای جمله قبل دارد؛ یعنی در آیه قبل به انسان توصیه شد که به طعام خویش بنگرد؛ و اکنون توضیح می‌دهد که اگر بنگرد این ابعاد را متوجه خواهد شد. 🌿الف.۳. ... 🌴ب. بر اساس قرائت «أنَّا»: 🌿ب.۱. لام تعلیل در تقدیر است و تقدیر کلام این بوده «لأنا»، یعنی می‌فرماید: «انسان به طعامش بنگرد؛ زیرا کها ما آب را ریختیم ...». 🌿ب.۲. جمله جدید (و توضیحاتی که در آیات بعد می‌آید) بدل است، بدل اشتمال از طعام؛ بدین بیان که ریزش آب سبب اخراج طعام است، و لذا مشتمل بر آن است؛ پس اینکه گفته‌اند «انسان به طعامش بنگرد» یعنی به وجود و آنچه مایه حدوث این طعام شده است (ریزش باران و شکافته شدن زمین و ...) بنگرد. 🌿ب.۳. ... 🌴ج. بر اساس قرائت «أَنَّى»، به معنای «کیف» است: 🌿ج.۱. این آیات تفسیری است برای چگونگی نگاه کردن انسان به طعامش؛ می‌گوید انسان به طعامش بنگرد؛ تا ببیند که چگونه آب را ریختیم و ... 🌿ج.۲. ... @yekaye #عبس_25

. 2️⃣ «أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ صَبًّا» چرا با اینکه در قرآن کریم غالبا برای ریزش باران از ماده «نزول» استفاده می‌شود این بار از ماده «صبب» استفاده کرد؟ 🌴الف. تاکید بر فراوان بودن آبی که ریخته می‌شود (ترجمه‌های: انصاریان، انصاری، برزی، تشکری، صفارزاده، گرمارودی، مجد، مکارم؛ و تفاسیر: بیان السعاده، ج۱۴، ص۴۴۰؛ جوامع الجامع، ج۶، ص۵۶۴؛ تفسير عاملي، ج‏8، ص480). 🌴ب. تاکید بر یکدفعه ریختن آب است؛ که در این صورت، قرینه‌ای می‌شود که مقصود لزوما و منحصرا بارش باران نیست؛ بویژه که طبق برخی از احادیث، نکته مهم بارش باران از ابر، تدریجی و قطره‌قطره بودنش است (ذیل «وَ اللَّهُ الَّذي أَرْسَلَ الرِّياحَ فَتُثيرُ سَحاباً فَسُقْناهُ إِلی‏ بَلَدٍ مَيِّتٍ» (فاطر/۹)، که در جلسه ۷۰۹، حدیث۱ https://yekaye.ir/al-fater-35-9/ گذشت)؛ که این ظرفیت معانی جدیدی برای آیه می‌آورد؛ از جمله معنای القای دفعی علم به افراد مستعد (توضیح بیشتر در تدبر ۳.ج) 🌴ج. ... @yekaye #عبس_25

. 3️⃣ «أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ ...» مقصود از کلمه «ماء» در این آیه چیست؟ 🌴الف. مقصود، آب باران باشد، و این برداشت اولیه‌ای است که اکثریت مترجمان و مفسران داشته‌اند (مثلا ر.ک: ترجمه‌های فولادوند ، آیتی ، بروجردی ، حلبی ، رضایی ، کاویانپور ، ترجمه رهنما، ج‏4، ص486 ، تفسير نسفى، ج‏2، ص1138 ) 🤔البته با توجه به نکته‌ای که در بند ب از تدبر قبل بیان شد، می‌تواند معانی دیگری نیز مد نظر باشد؛ از جمله: 🌴ب. چه‌بسا مقصود هرگونه بارشی باشد که از بالا فرو می‌ریزد؛ که شاید بخاطر این توجه بسیاری از مترجمان از تعبیر «آب» استفاده کرده و اشاره ای به ابر یا باران نکرده‌اند، و برخی این عام بودن را توضیح داده‌اند که: 🌿ب.۱. شامل نزول باران از آسمان و ريزش آب از آبشارها نيز مى‏شود (تفسير نور، ج‏10، ص388) 🌿ب.۲. اشاره به انواع تنوع در بارش است، به شكل باران و برف و تگرگ (ترجمه مشکینی). 🌴ج. چه‌بسا با انضمام به این آیه: «جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‏ءٍ حَيٍّ» (انبیاء/۳۰)، اشاره به هر امری است که حیات را در زمین جاری و ساری کند؛ آنگاه: 🌿ج.۱. بر این اساس و متناسب با حدیثی که در آیه قبل، مصداق طعام را علمی که انسان دریافت می‌کند دانست (جلسه ۱۱۱۰، حدیث۱)، اینجا نیز این احتمال مطرح شده که مقصود علومی است که از جانب خداوند افاضه شده است (بحار الأنوار، ج‏2، ص96 )؛ که اگر افاضه آن به قلب پیامبر ص و اهل بیت ع را در نظر بگیریم وجه کاربرد ماده «صبب» که دلالت بر نزول دفعی دارد آشکارتر می‌شود (ر.ک: تدبر۲.ب). 🌿ج.۲. ... @yekaye #عبس_25

. 4️⃣ «أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ صَبًّا» چرا در این آیه و به گفتن «أَنَّا صَبَبْنَا الْماءَ» بسنده نکرد، مفعول مطلق (صَبًّا) آورد؟ و با آوردن آن بر چه نکته‌ای می‌خواهد تأکید کند؟ مترجمان و مفسران با توجه به ذهنیتی که در برابر این پرسیش داشته‌اند، ترجمه‌های مختلفی از آیه ارائه داده‌اند. بسیاری فقط به این اشاره کرده‌اند که می‌خواهد بر نحوه خاص بودن آن تأکید کند؛ یعنی می‌فرماید: مایيم كه آب را از آسمان به نحو مخصوصى فرو ريخته و ميريزيم (تفسیر آسان، ج۱۸، ص۱۳۳)؛ ولی برخی سعی کرده‌اند این خاص بودن را هم توضیح دهند؛ و آن را عبارت دانسته‌اند از: 🌴الف. به اشکال مختلف بودن: «ما آب را به ريزش خاصى فرو ريختيم، [به شكل باران و برف و تگرگ] (ترجمه مشکینی). 🌴ب. عبرت‌انگیز بودن: «ما آب را بريختيم ريختنى عبرت انگيز» (ترجمه پاینده). 🌴ج. شدید و عجیب بودن: «همانا ما از بالا باران را بزمين ريختيم ريختنى شديد و عجيب» (ترجمه خسروی). 🌴د. مجهول بودن کیفیتش بر آدمیان: «اين ما بوديم كه آب را به كيفيتى كه انسانها خبر ندارند از آسمان فرستاديم» (ترجمه تفسیر المیزان). 🌴ه. به قدرت الهی بودن: «در حقيقت ما به قدرت كامله خودمان باران را از ابرها به كثرت روى زمين بارانيديم» (ترجمه نوبری). 🌴و. تأکید بر عوامل نزول باران: «ما از ابر با فشارهاى باد و هوا و ... آب باران بر آن فرو ريختيم» (حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، ج‏7، ص17۴). 🌴ز. منظم بودن نزول: «ما ريختيم آب را از ابرها ريزشى منظم» (ترجمه یاسری). 🌴ح. در حد ضرورت بودن: «باران را در حد ضرورت فرو باريديم» (ترجمه طاهری). 🌴ط. سودمند بودن برای بشر: «(ببيند) محقّقا ما آب (باران) را (از ابر) ريختيم ريختنى با نفع و سود» (ترجمه فيض الاسلام، ج‏3، ص1180). 🌴ی. ... @yekaye #عبس_25

🔹تکمله درباره ثمرات و فواید مترتب بر باران و نعمت بودن آن قبلا ذیل آیات زیر بحثهایی مطرح شد که عمده آنها را در همین جا نیز می‌توان در نظر گرفت و دوباره تکرار نمی‌کنیم: «وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِی الْأَرْضِ وَ إِنَّا عَلى‏ ذَهابٍ بِهِ لَقادِرُون» (جلسه ۳۹ http://yekaye.ir/18-23-al-muminoon/) «وَ هُوَ الَّذی أَرْسَلَ الرِّیاحَ بُشْراً بَینَ یدَی رَحْمَتِهِ و أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً طَهُوراً» (جلسه ۲۰۳ http://yekaye.ir/al-furqan-025-48/) «وَ أَرْسَلْنَا الرِّیاحَ لَواقِحَ فَأَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَسْقَیْناکُمُوهُ وَ ما أَنْتُمْ لَهُ بِخازِنینَ» (جلسه ۲۶۰ http://yekaye.ir/al-hegr-15-22/) «… وَ تَرَى الْأَرْضَ هامِدَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَیهَا الْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهیجٍ» (جلسه ۳۱۰ http://yekaye.ir/al-hajj-22-5/) «وَ اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَیاةِ الدُّنْیا كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشیماً تَذْرُوهُ الرِّیاحُ وَ كانَ اللَّهُ عَلى‏ كُلِّ شَی‏ءٍ مُقْتَدِراً» (جلسه ۶۲۶ http://yekaye.ir/al-kahf-18-45/) «وَ اللَّهُ الَّذي أَرْسَلَ الرِّياحَ فَتُثيرُ سَحاباً فَسُقْناهُ إِلی‏ بَلَدٍ مَيِّتٍ فَأَحْيَيْنا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها كَذلِكَ النُّشُور» (جلسه ۷۰۹ https://yekaye.ir/al-fater-35-9/) «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ ثَمَراتٍ مُخْتَلِفاً أَلْوانُها وَ مِنَ الْجِبالِ جُدَدٌ بیضٌ وَ حُمْرٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُها وَ غَرابیبُ سُودٌ» (جلسه ۷۲۷ http://yekaye.ir/al-fater-35-27/) «وَ آيَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْناها وَ أَخْرَجْنا مِنْها حَبًّا فَمِنْهُ يَأْكُلُونَ» (جلسه ۷۸۱ https://yekaye.ir/ya-seen-36-33/) «وَ ماءٍ مَسْكُوبٍ» (جلسه ۹۹۸ https://yekaye.ir/al-waqiah-56-31/) «أَ أَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ» (جلسه ۱۰۳۶ https://yekaye.ir/al-waqiah-56-69/) @yekaye #عبس_25